Gitarda Diziler

Gitarda Diziler DİZİ NEDİR? Dizi, seslerin irtifa derecelerine tarafından (başlıca bir kurala yan olarak) ard arda yazılmasıdır Dizi GAM olarak da adlandırılır İkinci bir genel soru GENEL DİZİ NEDİR? şeklinde olacaktır Bir müzikteki tüm sesleri taşıyan diziye GENEL DİZİ dı verilir Gerçekten değinebileceğimiz PENTATONİK, DİYATONİK, KROMATİK gibi diziler de var fakat girizgahı majör ve minör dizileri açıklayacağız diye yaptık, öyle devam edelim Majör Dizi Nedir? İçerdiği seslerin 2 BÜTÜN 1 YARIM 3 BÜTÜN 1 YARIM şeklinde sıralandığı diziye MAJÖR DİZİ denir Bu ortaokuldan beri müzik dersinde gördüğümüz majör dizi formülü Peki buradaki tam ve yarımlar ne açıklama ediyor? Buradaki bütün ve yarımlar seslerin arasındaki aralıklardır Mesela Do ve Re aralarında 1 BÜTÜN ses aralık bulunuyorken Mi ve Fa arasında 12 (YARIM) ses aralık bulunur O süre 2 tam 1 yarım 3 bütün 1 yarım formülünü kök sesi DO alarak uygulayalım; DO (tam) RE (tam) Mİ (yarım) FA (bütün) SOL (tam) LA (tam) Sİ(yarım) DO (oktav) (bkz OKTAV NEDİR: Bir sesin kendisinden iki kat büyük frekansa sahip adaş sesine o sein oktavı denir C gamında yazılan ikinci do, frekans olarak ilk yazılan do’nn iki katı büyüklüğündedir Frekans arttıkça ses tizleşir) az önce okuduğunuz dizinin adı DO MAJÖR dizidir ve C ile gösterilir Ayrım ettiyseniz C dizisi hiçbir arıza (diyezbemol) almamaktadır İşbu nedenle ortaouldan beri majör dizi anlatılacağı süre başlangıçta C dizisi anlatılır!!! Şimdi 2 tam bir yarım 3 bütün bir yarım şeklinde öğrendiğmiz ve do'yu kök ses alarak kurduğumuz gamda pratik ettiğimiz Majör diziyi diğer kök seslere uyarlayalım (Bunu yapmadan önce gitar üstünde C majör gamının notalarını arda arda çalınız ve kulaklarınızı major dizinin tonalitesine alıştırınız Tavsiyem 2 oktav aralığıyla hatta mümkünse 3 oktav aralığıyla çalışmanızdır) DO(1 (KÖK SES)) RE (2) Mİ (3) FA (4) SOL (5) Derhal SOL sesini kök ses alarak G dizisini yazacağız; SOLLASİDOREMİFA diyez – SOL Görüldüğü üzere G dizisi, Fa diyez almaktadır Peki bu nedemektir; G sesi Fa sesi yok Fa diyez sesi içeriyor demektir, dolayısıyla sololarda da FA değil FA diyez kullanılır Şu Anda diğer bir kök sesten yazalım Bu sefer G dizisinin 5 Sesine gidiyoruz; RE yani derhal yazacağımız gamın adı Re major; REMİFA diyez SOLLASİDO diyez RE Görüldüğü üzere D gamı Fa diyez ve Do diyez almaktadır Burada kayda değer bir nokta var bilmioyurm dikkatinizi çekti mi; G gamı tek bir arıza aldı; fa sesine bir diyez D gamı iki arıza aldı; G gamında da olan fa sesine diyez ve dahası do sesine bir diyez İşte beşliler çemberine gore gittiğiniz sürece gamlar bir önceki gamın arızasına ek olarak bir arıza alacaktır; C GAMI Arıza yok G GAMIfa diyez D GAMIfa diyez, do diyez A GAMI fa diyez, do diyez, sol diyez E GAMIfa diyez, do diyez, sol diyez ve re diyez Bu şekilde beşliler çemberine devam edin En son olarak C diyez gamını göreceksiniz İşte 5liler çemberine gore yazdığınız bu majör dizilere diyezli tonlar adı verilir Arıza olarak yalnızca diyez arıza alırlar (önemli bir not: diyezli tonlar da mi ve si seslerine de gerektiği vakit diyez arızası konulacakır ) Bu şekilde bir sürü major ton elde edeceksiniz Fakat dikkatinizi çektiyse elde ettiğiniz major gamlar arasına Fa major yok! Peki onu nasıl elde edeceğiz? Bu sefer her dizisnin 5 SESİNİ DEĞIL 4 SESİNİ ele alalım (elbetteki ilk olarak yeniden C dan başlıoyruz Şu halde 4 Ses FA) FA SOL LA Sİ bemol DO RE Mİ FA Buradan da anlaşılacağı üzere F gamınnı dördüncü sesiyle yazacağınız Si bemol majör gamı da F gamındaki Si bemole ek olarak bir BEMOL arıza daha alacaktır MİNÖR DİZİ NEDİR? İçerdiği seslerin 1 TAM 1 YARIM 2 TAM 1 YARIM 2 TAM biçiminde sıralandığı diziye MİNÖR DİZİ denir Minör diziler kuruluşları bakımından 3 grupta incelenir; 1) DOĞAL MİNÖR 2) ARMONİK MİNÖR 3) MELODİK MİNÖR DOĞAL MİNÖR: Minör dizi kuralına uyan dizilere minor dizi denir 1 BÜTÜN 1 YARIM 2 TAM 1 YARIM 2 BÜTÜN kuralına gore sıralanan bu sesler doğal minor tonaliteyi yaratır MAJÖR DİZİNİN 6 DERECEDEN ÇALINMASI DURUMUNDA DOĞAL MİNÖR DİZİ ELDE EDİLİR ÇALINAN DİZİ, 6 DERECESİ ALINAN MAJÖR DİZİNİN PARALEL (ilgili) MİNÖRÜDÜR PARALEL MİNÖRÜ OLDUĞU MAJÖR DİZİ İLE AYNI ARIZALARI ALIR C DİZİSİ; DO (1 Derece) RE (2 Derece) Mİ (3 Derece) FA (4 Derece) SOL (5 Derece) La (6 Derece) Am Gamı La (bütün) Si (yarım) Do (bütün) Re (tam) Mi (yarım) Fa (tam) Sol (bütün) La (oktav) Görüldüğü üzere Am (laminör) gamı, C gamının 6 Dereceden çalınmış halidir Modları haberdar olan arkadaşlar bu durumu Aeloean modundan hatırlayacaklardır 6 Derece o dizinin Aeolian modudur Bu duruma paralel majorparalel minor durumu denir Bir major dizinin 6 Derecesi o dizinin ilgili minörüdür Aynı şekilde bir minor dizinin de 3 Derecesi o dizinin parallel majörüdür Paralel minor parallel majörü ile aynı arızaları alır (Bu durumu enharmonic diziler ile karıştırmayınız) Bir örnek de G gamı için verelim; SOL (1 Derece) LA (2 Derece) Sİ (3 Derece) DO (4 Derece) RE (5 Derece) Mİ (6 Derece) Şu halde Em gamı; MİFA diyezSOLLASİDOREMİ Biçiminde olacaktır Bu şekilde tüm major gamların ilgili minörlerini bulunuz ve kulağınızı minor tonaliteye alıştırınız ARMONİK MİNÖR: Doğal minor dizinin 7 Derecesinin “diyez arızası alması ile oluşur Burada lakin 8 Derece ile 7 Derece arasındaki aralığı bütün seesten yarım ses indirmek ve böylece 8 Dereceye dönüş isteğini arttırmaktır Tek bir örnekle açıklayacağım, bütün doğal minörlere uygulayınız; LASİDOREMİFASOLdiyezLA Çaldığınız vakit göreceğiniz üzere doğal minöre tarafından daha kuvvetli bir şekilde 8 Derecee dönme ricası oluşmaktadır MELODİK MİNÖR: Armonik Minör Dizisinin 6 Derecesine “diyez arızası alması ile oluşur Armonik minor dizisinde 6 ve 7 dereceler aralarında 1,5 ton gibi bir aralık oluşması sonucunda melodi açısından zorunlu sorun oluşmuştur Doğu müziklerinde 1,5 ton aralık sık sık kullanılmasına rağmen batı müziğinde genllikle armonik aralık olarak kullanılır, melodik aralık olarak böylece sevilmez bu nedenle artık ikiliyi oluşturacak bir durumdan kaçınılır Bunu alıkoymak için ya 6 ve 7 derecenin ardışık çalınması engellenir, ya da 6 Derece diyez alır ve yarım sese tizleştirilir Böyle bir durumda yeni bir dizi açığa çıkar; bunun adı da MELODİK MİNÖR DİZİSİDİR Yeniden tek bir örnekle açıklayacağız; LASİDOREMİFAdiyezSOLdiyezLA