Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
GİZEMİNİ KORUYAN GERÇEK: DIMAĞ
Zeka ile ilgili, deneyimli şahısların tarifleri arasında en çok beğendiğim özlüsöz Birleşik Amerikalı müellif F. Scott Fitzgerald'ın Çatlak (The crack-up) isimli kitabında belirttiği Üstün zeka, iki zıt fikri tıpkı anda zihinde tutabilme ve dengeyi bozmadan çalışmaya devam edebilme yetisidir. olmuştur. Canlılar arasında vücut nispetine nazaran en büyük dimağ beşere aittir. Zeka saptamasını da keza biz beşere nazaran yapmaktayız (Tablo 1). Tıp talebesi iken gizemini daima koruyan hudut sisteminin hem anatomisi hem de fizyolojisini öğrenmek oldukça çetin görünmesine rağmen bende daima zoru başarmak maksadı olarak algılanma nedeni olmuş, derinliklerine dalıp kayboldukça diyalektik, yaşam-ölüm, 0-1, ying-yang felsefesini pekiştirerek matematiksel yargı ile bağdaşır üslupta kolaylaşıvermişti. Buna ben de şaşırmıştım. Fakat bunun bedelini evvelden yemesini çok sevdiğim dimağ salatasını artık masada görmeye bile dayanamamak olarak ödedim. Bence, tıp camiası içinde, en sıkıntı kol psikiyatridir. Hala nedenlerini çözemediğimiz dimağ sırlarını gözle görülür (organik) bir illete (patolojiye) oturtamadığımız için tedavisinde de yenik düşmemiz, insanın o kutsal saydığım organı ile düştüğü çaresizliğe ya da bulduğunu sandığı tahlildeki dinginliğe bakınca umutsuz kalmaktansa, gözle görülür hastalıklarına karşı savaşta daha başarılı olacağım ön-görüsü ile dimağ cerrahisi koluna yönelmişimdir.
Vücut ve zeka
Son yıllarda yapılan araştırmalar göstermektedir ki dimağ vücudumuzda başgösteren bir marazın birinci habercisi olma durumundadır. Dendritik ve kök hücre olarak isimlendirilen bir seri savunma hücrelerinin dimağın değişik alanlarında hastalıklı organa yönelmek üzere varlığı artık kanıtlanmıştır. Bir illete karşı savunma ve savaşma yeteneği olan bu hücreleri devreye sokan da odur, ama hastalık nedenleri bazen o denli donanımlı ve hazırlıklıdır ki o kişisi en zayıf konumundan vurabilir. Vücut ile zekanın istikrarını tabir eden Leonardo da Vinci'nin yedi prensibinden biri olan corporalita maddeyi işlemenin zarafetini, her iki eli de eksiksiz formda kullanmayı, zindeliği ve özgüveni vurgular. Leonardo'nun kusursuz fiziği, sanatsal ve entellektüel dehası ile bütünleşmiştir. Vücut-zeka birlikteliği fikirleri , inanç sistemlerini ve umudu yoğurduğu üzere biyokimya, fizyoloji ve anatomiyi pekiştirir. Eski tarihlerden gelen alışkanlıklarla aşkı, sevgiyi, kahramanlığı daima kalple, yürekle eş tutmuşuzdur. Lakin onu yönetim eden dimağ merkezindeki çekirdekleridir. Malumat çağında artık amaç kalpler değil dimağ olmaktadır. Dimağ mantığın sembolü olarak da algılanmamalıdır. Dimağın sol yarısı hayat için daha gerçekçi çözümlemeler yapabilme yeteneği ile donanmıştır. Sağ yarısı ise yaratıcılığın, dimağ hücreleri arasındaki muhabere ve bilişsel yerküresini daha bir beşere has yapan pahalarla yumaklanmıştır.
Beynimizi tam olarak kullanabilmekte miyiz?
Fonksiyonel Manyetik Rezonans (fMR) çalışmaları ile canlı insan dimağının işlevsel konumda dimağın acilen her kıvrımındaki had hücrelerini canlı hale getirdiğini örneğin bir türkü mırıldanıldığında hem sağ, hem sol, hem ön (frontal) hem de yan (temporal) loblarının değişik taraflarında metabolizmal bir aktivite artışı görüntülenebilir bir duruma getirilebilmektedir. O nedenle 1930 yıllarında ortaya atılan dimağımızın sadece %20'sini kullanabiliyoruz savı artık yeni ilmî kanıtlarla ortadan kalkmıştır. Dimağ ile ilgili olarak Willis ve Descartes'in kesin olarak baktığı olgulara, tutucu bir talebesi olan Steno şiddetle karşı çıkmış ve Ben açıkça tabir ve itiraf etmeliyim ki dimağın çalışması ile ilgili hiçbir şey bilmiyorum ve yeniden açık olarak söylüyor ve uyarıyorum ki bunun şifrelerinin çözülmesi birkaç neslin geçmesine mal olacaktır. diyebilmiştir.
Bilgisayar ve dimağ ile had ağları
Biyolojik dev had ağlarının karmaşık yapılanması ile artık günlük yaşantımıza düzgünden uyguna giren bilgisayar sistemleri ile benzeştirilen dimağ aslında elektriksel, kimyasal alt yapısı olan gelgelelim organizmanın diğer hiçbir hücresinde rastlamadığımız kişisel dizaynlı genetik şifresinin kopyalanması engellenmiş hücre formu ile kendine mahsus bir markadır. 1932'de Nobel armağan sahibi ünlü Britanyalı fizyolojist Charles Scott Sherrington, Yale Üniversitesinde 1906 yılında bir konferansta söylediği Her ne kadar münferit ayrı mekanizmalara bölünebilirse de merkezi had sistemi, ahenk içinde hareket eden yekpare bir bütündür. felsefesi hala makbuldür. Dimağ loş bir lambayı aydınlatabilecek kadar güç yakar. Kalın hudut lifleri 400km süratle bir iletiyi taşıyabilirler. Bu biyolojik özelikleri ile bilgisayarlarla ortak prodüksiyon yongaların (chip) üretilmesine neden olmuştur. Münih'teki Max Planck Enstitüsünden Peter Fromberz ve Günther Zeck'in 2001 yılında silikon yonga (microchip) üzerine havuz salyangozu (Lymnaea Stagnalis) nöronlarını muvaffakiyet ile yerleştirme ve işlevsel olarak birbirleri ile ilişki kurmalarını göstermeleri nöroelektronik devrenin birinci adımı sayılmaktadır (Şekil 1*). Her nöronun altındaki uyaran voltajda bir değişiklik oluşturmuş ve hücre boyunca muhabere sağlamıştır. Yongaya uygulanan elektriksel ihtarım bir nörondan başkasına nakledilmiş ve yongaya geri dönerek silikon şalterli bir yolculuk yapmıştır. Bu devre umumi mealde canlı bir devredir. Nöral ağlar ile uğraşan Waltham'daki Brandeis Üniversitesinden Haneye Marder bu nöron-kaynaklı devrelerin hudut sisteminin nasıl çalıştığını gözlemleyebileceğimiz bir araştırma aracı olacağı, örneğin belleğin nasıl oluştuğuna ait haberlerimizi geliştirebileceğimiz kanısındadır. Nöroelektronikte ana mani inançlı bir formda yongalar ile yaşayan dokuları birleştirebilmek. Bu sorunu Fromherz ve Zeck silikon kullanarak aşmışlar ve elektronik aygıtları standard bir yonga içinde kurmuşlardır. Bu nöronal yongalarla birinci olarak hedeflenenler toksik ve farmakolojik unsurların nöronlar üzerindeki tesirlerini deneyecek biyolojik sensörler ve nöroprotezler üzere girişimlerdir. Bu heyecan verici girişimlerden bir örnek olarak omuriliğin hasarlı nahiyesini onarmada bir köprü vazifesi görmeleri olabilir. Lakin bütün bu girişimler bilim kurgu ortamında Fromherz'e nazaran "beyin ya da nöronlarla yaşayan nöro-bilgisayarlar" olarak adlandırılmaktadırlar. Bu sistem kimyasal sinapslarla bağlanmış küçük nöronal-ağların sinaptik modülasyonunun uzun tesirlerini irdelemek için mütenasiptir. Birebir devirde bu sinir-ağları ile dimağın özelliklerini taklit ederek nasıl çalıştığını öğrenmeyi de umut edebiliriz. Bu yıl Avrupa Birliği devletleri ki aralarında devletimiz de vardır ve bundan münferit olarak ABD yöneticisi Obama'nın direktifleri ile İnsan Dimağ Projesi iki farklı odakta başlatılmış ve başta Alzheimer, Parkinson Illetleri ve şizofreni olmak üzere birçok dimağ rahatsızlıklarının nedenlerinin derinliklerine inilebilinilecektir.
Konuşma yetisi
Strumwasser bize evrimsel gelişme sürecinde en yakın olan şempanzelerden Homo sapiensi ayıran davranışsal en önemli 4 özellik olduğunu ileri sürmektedir. Bunlar yaratıcılık, konuşma yeteneği, bilseme (merak), kendini-düşünme ile kendini-analiz. Birçoğumuz bunların hiçbirisinin yalnızca beşere mahsus olduğunu kabul etmeyip, tartışabiliriz. Gelgelelim mahsusen konuşma sinirbilimin gizemli mevzularının başında gelir. Kişide 7.kromozomun q kolunun 31inci lokusunda olduğu saptanan konuşma geni kimi konuşma bozukluğu hastalıklarında sıkıntılı bulunmuştur (Şekil 2). Dilbilimcilerin birçok lisanı birden kolaylıkla konuşma yeteneği olanlar ile ilgili yaptıkları araştırmalar konuşma ile ilgili malumatların farklı modülleri olduğu gerçeğini göstermekte ve farklı araştırmalar hala sürmektedir.
Uykudaki dimağ
Gözün retina tabakası dimağın bir uzantısıdır. Göz hududu çıplak gözle nörolojik muayene sırasında görülebilen bir dimağ modülüdür. Uyku hala nedeni bilinmeyen, bilim adamların tartıştığı bir öteki gizemli yerküredir. REM (rapid eye movement) uykusundaki bir kişinin gözlerini gözlemlerseniz gözleri örtülü bir sinema seyrettiğini sanırsınız. Ruslar, evlatlar ve gençlerin hayalleri üzerine yaptıkları bir araştırmada sol dimağ yarısının duşun gerçekleşmesinde, sağ yarısının ise duşun canlılığına, değişimsel şekillenmesine ve duygusal derinliğine tesiri olduğunu ortaya koymuşlardır. Bataryası tükenen bir cep telefonumuzu çalışması için yine yüklemek zorunda kalışımız üzere bir mekanizma mı? Derin uykuda iken dimağ elektrosunda (EEG) kaydedilen elektriksel dalgaların işlevi nedir? Görme merkezine yakın dimağ nahiyelerindeki nöronlardan kayıtlanan alfa dalgalarının gizemi hala sürmektedir. Yerküre güneş etrafında dönerken karanlıkta kalan yarısındaki canlılar uykuda iken güçlerini öteki bir güç ile mi paylaşmaktalar? Kış uykusuna yatan canlıların beyinsel güçleri bir diğer sistemin yedekleme modu olarak mı algılanmalı?
Yazdığı tıp kitabı 17. yüzyıla değin Avrupa'da standard ders kitabı olarak okutulmuş olan ünlü İbn-i Sina Bütün düşünülenler vardır ve var olanlar tasarlanabilen düşünülür biçimlerdir der. Dimağın daha çok çalışması savı ile günde bir öğün yemek yiyen, günlerce uyumamaya çalışan İbn-i Sina bu prosedürle atıl kalan dimağ merkezlerini devreye sokabilir miyim acep? demektedir.
Asrî felsefe: Nörobilim
Birincisi 1999'da Kuzey Arizona'da yapılan Kuantum ve Zeka konferansı sonrası kuantum ölçümü, kuantum kriptografisi, kuantum teleportasyonu üzere devrimsel haber teknolojilerinin ışığında bilinç seviyesi, kuantum fiziği ve dimağ ile ilgili içtimalarda kuantum haberi ile dimağ arasında bir sentez amaçlanmakta (Şekil 3). Dimağın sinaptik kontakları çalışmaları nöral-ağların yapısının, biyolojik kuantum malumatı de kuantum haber teknolojilerinin gelişmesine yardımcı olacaktır. Nöronlar-arası birleşkede elektronların kuantum tüneli 1970'de Evan Harris Walker tarafından ileri sürülmüştü. Dendritler arasındaki sıkı ilişkiler da kuantum tünelleşmesini imkanlı kılmaktadır. Hafıza, nöral ağlarda malumatın saklanması, anımsanması, kuantum bilincinin birleştirici tubulin elektron hadisesi ile tanımlanmaktadır. Biyojenik ferrimanyetik hususun beyindeki fonksiyonu, iyon kanalları, hangi boyuttaki dimağ bilinci yaşar? sorularına karşılık aranmaktadır kuantum malumatları ışığında. Kuantum bilinç durumu ile biyolojik siklus süperpozisyonu, nöronları birleştiren sinapsın her iki tarafındaki mikrotubulinlerin kuantum siklüsünü sürdürmesi çalışmaları ön planda gözükmektedir. Nöro-kuantolojinin vesair ilgi yerleri ise görsel dikkat, fotonlardan fenomolojiye vizyon, gama ossilasyon, ayrık dimağ, kaos ve dimağ, v.b. üzere ilmî gizemini koruyan hususlardır.
Geçen yüzyılda fizikî yerküreyi tanımamız amprikti. Kuantum fiziği, unsur ve alan teorileri malumatları ile yerküremizi değiştirdi. Önümüzdeki yüzyıl kuantum mekaniği temel nörolojik bilimler yanı sıra tüm bilim kısımlarında temel bir kavram ve asal bir araç olarak değerini sürdürecektir.
Bu kısa dimağ fırtınası gibisi metinde da görüldüğü üzere dimağ, acilen tüm bilim dalllarına ilgi yumağını uzatmıştır. Başına nöro- ön ekini getirerek tüm bilim kollarına göndermeler yapabiliriz.
Evvelden felsefe tüm bilim kollarını kapsamakta idi; bugün bu konuma en güçlü aday olarak nörobilim gösterilebilir.
Dimağ cerrahı olarak kafatasını her açışta karşılaştığımız dimağ tahminen morfolojik olarak birbirine benzeşir yapıdadır lakin her hastada, her illette, her tümörde farklıdır. Ona yaklaşırken bir Mozart'ın, bir Van Gogh'un, bir Einstein'ın, bir Yunus Emre'nin dimağı üzere görerek kutsal bir mabede girer üzere gireriz. Ünlü dimağ cerrahı Mahmut Gazi Yaşargil'in dimağ dokusuna saygıyı öğreten nesilin talebeleriyiz. Her yaklaşımımızda yeni bir şey öğreniriz.
Tablo 1.
Zeka saptaması
Form 1. L.Stagnalis'in ayak ganglionundan alınan her bir nöronun mikro-yonga ile kültüründeki üç gün sonraki elektromikrografisi; hücre gövdelerinde mekan değiştirme olmadan dokunma mahallerinde uzantılar, had hücrelerinde filizlenmelerin oluşumu (ölçek: 20µm) [*Bu fotoğraf "Copyright (2001) National Academy of Sciences, U.S.A." "Noninvasive neuroelectronic interfacing with synaptically connected snail neurons on a semiconductor chip." by, Zeck, G. & Fromherz, P. published in PNAS, August 28, 2001;98,10457-10462.izni ile elektronik ortamda yayımlanmaktadır. Kendilerine teşekkür ederim]
Biçim 2. Broca ve Wernicke konuşmanın motor ve sensoryel merkezleri olarak bilinmektedir (beyaz alanlar).Peki ya öbür merkezler insan konuşurken susmakta mıdırlar?
Form 3. Uyku ile hayal, bilinç seviyesi ve dimağ ile ne ölçüde barışık, kime teslim olunuyoruz? Cevapları hala bilinmezlerle dolu.
Hal 4. Nörokuantoloji, kaos, entropi, negentropi, dimağın hadleri asrî felsefenin Kabe'si olarak nörobilimi işaret etmektedir.
Zeka ile ilgili, deneyimli şahısların tarifleri arasında en çok beğendiğim özlüsöz Birleşik Amerikalı müellif F. Scott Fitzgerald'ın Çatlak (The crack-up) isimli kitabında belirttiği Üstün zeka, iki zıt fikri tıpkı anda zihinde tutabilme ve dengeyi bozmadan çalışmaya devam edebilme yetisidir. olmuştur. Canlılar arasında vücut nispetine nazaran en büyük dimağ beşere aittir. Zeka saptamasını da keza biz beşere nazaran yapmaktayız (Tablo 1). Tıp talebesi iken gizemini daima koruyan hudut sisteminin hem anatomisi hem de fizyolojisini öğrenmek oldukça çetin görünmesine rağmen bende daima zoru başarmak maksadı olarak algılanma nedeni olmuş, derinliklerine dalıp kayboldukça diyalektik, yaşam-ölüm, 0-1, ying-yang felsefesini pekiştirerek matematiksel yargı ile bağdaşır üslupta kolaylaşıvermişti. Buna ben de şaşırmıştım. Fakat bunun bedelini evvelden yemesini çok sevdiğim dimağ salatasını artık masada görmeye bile dayanamamak olarak ödedim. Bence, tıp camiası içinde, en sıkıntı kol psikiyatridir. Hala nedenlerini çözemediğimiz dimağ sırlarını gözle görülür (organik) bir illete (patolojiye) oturtamadığımız için tedavisinde de yenik düşmemiz, insanın o kutsal saydığım organı ile düştüğü çaresizliğe ya da bulduğunu sandığı tahlildeki dinginliğe bakınca umutsuz kalmaktansa, gözle görülür hastalıklarına karşı savaşta daha başarılı olacağım ön-görüsü ile dimağ cerrahisi koluna yönelmişimdir.
Vücut ve zeka
Son yıllarda yapılan araştırmalar göstermektedir ki dimağ vücudumuzda başgösteren bir marazın birinci habercisi olma durumundadır. Dendritik ve kök hücre olarak isimlendirilen bir seri savunma hücrelerinin dimağın değişik alanlarında hastalıklı organa yönelmek üzere varlığı artık kanıtlanmıştır. Bir illete karşı savunma ve savaşma yeteneği olan bu hücreleri devreye sokan da odur, ama hastalık nedenleri bazen o denli donanımlı ve hazırlıklıdır ki o kişisi en zayıf konumundan vurabilir. Vücut ile zekanın istikrarını tabir eden Leonardo da Vinci'nin yedi prensibinden biri olan corporalita maddeyi işlemenin zarafetini, her iki eli de eksiksiz formda kullanmayı, zindeliği ve özgüveni vurgular. Leonardo'nun kusursuz fiziği, sanatsal ve entellektüel dehası ile bütünleşmiştir. Vücut-zeka birlikteliği fikirleri , inanç sistemlerini ve umudu yoğurduğu üzere biyokimya, fizyoloji ve anatomiyi pekiştirir. Eski tarihlerden gelen alışkanlıklarla aşkı, sevgiyi, kahramanlığı daima kalple, yürekle eş tutmuşuzdur. Lakin onu yönetim eden dimağ merkezindeki çekirdekleridir. Malumat çağında artık amaç kalpler değil dimağ olmaktadır. Dimağ mantığın sembolü olarak da algılanmamalıdır. Dimağın sol yarısı hayat için daha gerçekçi çözümlemeler yapabilme yeteneği ile donanmıştır. Sağ yarısı ise yaratıcılığın, dimağ hücreleri arasındaki muhabere ve bilişsel yerküresini daha bir beşere has yapan pahalarla yumaklanmıştır.
Beynimizi tam olarak kullanabilmekte miyiz?
Fonksiyonel Manyetik Rezonans (fMR) çalışmaları ile canlı insan dimağının işlevsel konumda dimağın acilen her kıvrımındaki had hücrelerini canlı hale getirdiğini örneğin bir türkü mırıldanıldığında hem sağ, hem sol, hem ön (frontal) hem de yan (temporal) loblarının değişik taraflarında metabolizmal bir aktivite artışı görüntülenebilir bir duruma getirilebilmektedir. O nedenle 1930 yıllarında ortaya atılan dimağımızın sadece %20'sini kullanabiliyoruz savı artık yeni ilmî kanıtlarla ortadan kalkmıştır. Dimağ ile ilgili olarak Willis ve Descartes'in kesin olarak baktığı olgulara, tutucu bir talebesi olan Steno şiddetle karşı çıkmış ve Ben açıkça tabir ve itiraf etmeliyim ki dimağın çalışması ile ilgili hiçbir şey bilmiyorum ve yeniden açık olarak söylüyor ve uyarıyorum ki bunun şifrelerinin çözülmesi birkaç neslin geçmesine mal olacaktır. diyebilmiştir.
Bilgisayar ve dimağ ile had ağları
Biyolojik dev had ağlarının karmaşık yapılanması ile artık günlük yaşantımıza düzgünden uyguna giren bilgisayar sistemleri ile benzeştirilen dimağ aslında elektriksel, kimyasal alt yapısı olan gelgelelim organizmanın diğer hiçbir hücresinde rastlamadığımız kişisel dizaynlı genetik şifresinin kopyalanması engellenmiş hücre formu ile kendine mahsus bir markadır. 1932'de Nobel armağan sahibi ünlü Britanyalı fizyolojist Charles Scott Sherrington, Yale Üniversitesinde 1906 yılında bir konferansta söylediği Her ne kadar münferit ayrı mekanizmalara bölünebilirse de merkezi had sistemi, ahenk içinde hareket eden yekpare bir bütündür. felsefesi hala makbuldür. Dimağ loş bir lambayı aydınlatabilecek kadar güç yakar. Kalın hudut lifleri 400km süratle bir iletiyi taşıyabilirler. Bu biyolojik özelikleri ile bilgisayarlarla ortak prodüksiyon yongaların (chip) üretilmesine neden olmuştur. Münih'teki Max Planck Enstitüsünden Peter Fromberz ve Günther Zeck'in 2001 yılında silikon yonga (microchip) üzerine havuz salyangozu (Lymnaea Stagnalis) nöronlarını muvaffakiyet ile yerleştirme ve işlevsel olarak birbirleri ile ilişki kurmalarını göstermeleri nöroelektronik devrenin birinci adımı sayılmaktadır (Şekil 1*). Her nöronun altındaki uyaran voltajda bir değişiklik oluşturmuş ve hücre boyunca muhabere sağlamıştır. Yongaya uygulanan elektriksel ihtarım bir nörondan başkasına nakledilmiş ve yongaya geri dönerek silikon şalterli bir yolculuk yapmıştır. Bu devre umumi mealde canlı bir devredir. Nöral ağlar ile uğraşan Waltham'daki Brandeis Üniversitesinden Haneye Marder bu nöron-kaynaklı devrelerin hudut sisteminin nasıl çalıştığını gözlemleyebileceğimiz bir araştırma aracı olacağı, örneğin belleğin nasıl oluştuğuna ait haberlerimizi geliştirebileceğimiz kanısındadır. Nöroelektronikte ana mani inançlı bir formda yongalar ile yaşayan dokuları birleştirebilmek. Bu sorunu Fromherz ve Zeck silikon kullanarak aşmışlar ve elektronik aygıtları standard bir yonga içinde kurmuşlardır. Bu nöronal yongalarla birinci olarak hedeflenenler toksik ve farmakolojik unsurların nöronlar üzerindeki tesirlerini deneyecek biyolojik sensörler ve nöroprotezler üzere girişimlerdir. Bu heyecan verici girişimlerden bir örnek olarak omuriliğin hasarlı nahiyesini onarmada bir köprü vazifesi görmeleri olabilir. Lakin bütün bu girişimler bilim kurgu ortamında Fromherz'e nazaran "beyin ya da nöronlarla yaşayan nöro-bilgisayarlar" olarak adlandırılmaktadırlar. Bu sistem kimyasal sinapslarla bağlanmış küçük nöronal-ağların sinaptik modülasyonunun uzun tesirlerini irdelemek için mütenasiptir. Birebir devirde bu sinir-ağları ile dimağın özelliklerini taklit ederek nasıl çalıştığını öğrenmeyi de umut edebiliriz. Bu yıl Avrupa Birliği devletleri ki aralarında devletimiz de vardır ve bundan münferit olarak ABD yöneticisi Obama'nın direktifleri ile İnsan Dimağ Projesi iki farklı odakta başlatılmış ve başta Alzheimer, Parkinson Illetleri ve şizofreni olmak üzere birçok dimağ rahatsızlıklarının nedenlerinin derinliklerine inilebilinilecektir.
Konuşma yetisi
Strumwasser bize evrimsel gelişme sürecinde en yakın olan şempanzelerden Homo sapiensi ayıran davranışsal en önemli 4 özellik olduğunu ileri sürmektedir. Bunlar yaratıcılık, konuşma yeteneği, bilseme (merak), kendini-düşünme ile kendini-analiz. Birçoğumuz bunların hiçbirisinin yalnızca beşere mahsus olduğunu kabul etmeyip, tartışabiliriz. Gelgelelim mahsusen konuşma sinirbilimin gizemli mevzularının başında gelir. Kişide 7.kromozomun q kolunun 31inci lokusunda olduğu saptanan konuşma geni kimi konuşma bozukluğu hastalıklarında sıkıntılı bulunmuştur (Şekil 2). Dilbilimcilerin birçok lisanı birden kolaylıkla konuşma yeteneği olanlar ile ilgili yaptıkları araştırmalar konuşma ile ilgili malumatların farklı modülleri olduğu gerçeğini göstermekte ve farklı araştırmalar hala sürmektedir.
Uykudaki dimağ
Gözün retina tabakası dimağın bir uzantısıdır. Göz hududu çıplak gözle nörolojik muayene sırasında görülebilen bir dimağ modülüdür. Uyku hala nedeni bilinmeyen, bilim adamların tartıştığı bir öteki gizemli yerküredir. REM (rapid eye movement) uykusundaki bir kişinin gözlerini gözlemlerseniz gözleri örtülü bir sinema seyrettiğini sanırsınız. Ruslar, evlatlar ve gençlerin hayalleri üzerine yaptıkları bir araştırmada sol dimağ yarısının duşun gerçekleşmesinde, sağ yarısının ise duşun canlılığına, değişimsel şekillenmesine ve duygusal derinliğine tesiri olduğunu ortaya koymuşlardır. Bataryası tükenen bir cep telefonumuzu çalışması için yine yüklemek zorunda kalışımız üzere bir mekanizma mı? Derin uykuda iken dimağ elektrosunda (EEG) kaydedilen elektriksel dalgaların işlevi nedir? Görme merkezine yakın dimağ nahiyelerindeki nöronlardan kayıtlanan alfa dalgalarının gizemi hala sürmektedir. Yerküre güneş etrafında dönerken karanlıkta kalan yarısındaki canlılar uykuda iken güçlerini öteki bir güç ile mi paylaşmaktalar? Kış uykusuna yatan canlıların beyinsel güçleri bir diğer sistemin yedekleme modu olarak mı algılanmalı?
Yazdığı tıp kitabı 17. yüzyıla değin Avrupa'da standard ders kitabı olarak okutulmuş olan ünlü İbn-i Sina Bütün düşünülenler vardır ve var olanlar tasarlanabilen düşünülür biçimlerdir der. Dimağın daha çok çalışması savı ile günde bir öğün yemek yiyen, günlerce uyumamaya çalışan İbn-i Sina bu prosedürle atıl kalan dimağ merkezlerini devreye sokabilir miyim acep? demektedir.
Asrî felsefe: Nörobilim
Birincisi 1999'da Kuzey Arizona'da yapılan Kuantum ve Zeka konferansı sonrası kuantum ölçümü, kuantum kriptografisi, kuantum teleportasyonu üzere devrimsel haber teknolojilerinin ışığında bilinç seviyesi, kuantum fiziği ve dimağ ile ilgili içtimalarda kuantum haberi ile dimağ arasında bir sentez amaçlanmakta (Şekil 3). Dimağın sinaptik kontakları çalışmaları nöral-ağların yapısının, biyolojik kuantum malumatı de kuantum haber teknolojilerinin gelişmesine yardımcı olacaktır. Nöronlar-arası birleşkede elektronların kuantum tüneli 1970'de Evan Harris Walker tarafından ileri sürülmüştü. Dendritler arasındaki sıkı ilişkiler da kuantum tünelleşmesini imkanlı kılmaktadır. Hafıza, nöral ağlarda malumatın saklanması, anımsanması, kuantum bilincinin birleştirici tubulin elektron hadisesi ile tanımlanmaktadır. Biyojenik ferrimanyetik hususun beyindeki fonksiyonu, iyon kanalları, hangi boyuttaki dimağ bilinci yaşar? sorularına karşılık aranmaktadır kuantum malumatları ışığında. Kuantum bilinç durumu ile biyolojik siklus süperpozisyonu, nöronları birleştiren sinapsın her iki tarafındaki mikrotubulinlerin kuantum siklüsünü sürdürmesi çalışmaları ön planda gözükmektedir. Nöro-kuantolojinin vesair ilgi yerleri ise görsel dikkat, fotonlardan fenomolojiye vizyon, gama ossilasyon, ayrık dimağ, kaos ve dimağ, v.b. üzere ilmî gizemini koruyan hususlardır.
Geçen yüzyılda fizikî yerküreyi tanımamız amprikti. Kuantum fiziği, unsur ve alan teorileri malumatları ile yerküremizi değiştirdi. Önümüzdeki yüzyıl kuantum mekaniği temel nörolojik bilimler yanı sıra tüm bilim kısımlarında temel bir kavram ve asal bir araç olarak değerini sürdürecektir.
Bu kısa dimağ fırtınası gibisi metinde da görüldüğü üzere dimağ, acilen tüm bilim dalllarına ilgi yumağını uzatmıştır. Başına nöro- ön ekini getirerek tüm bilim kollarına göndermeler yapabiliriz.
Evvelden felsefe tüm bilim kollarını kapsamakta idi; bugün bu konuma en güçlü aday olarak nörobilim gösterilebilir.
Dimağ cerrahı olarak kafatasını her açışta karşılaştığımız dimağ tahminen morfolojik olarak birbirine benzeşir yapıdadır lakin her hastada, her illette, her tümörde farklıdır. Ona yaklaşırken bir Mozart'ın, bir Van Gogh'un, bir Einstein'ın, bir Yunus Emre'nin dimağı üzere görerek kutsal bir mabede girer üzere gireriz. Ünlü dimağ cerrahı Mahmut Gazi Yaşargil'in dimağ dokusuna saygıyı öğreten nesilin talebeleriyiz. Her yaklaşımımızda yeni bir şey öğreniriz.
Tablo 1.
Zeka saptaması
... 15 | Yok (mikroplar:bakteri, virüs) |
16---30 | Son nokta yalın içgüdüler (Solucanlar, salyangozlar) |
31---45 | İçgüdüler (Yılanlar, balıklar) |
46---60 | Düşük zeka (Sincaplar, kuşların çoğu) |
61---75 | Orta zeka (Köpekler, kurtlar) |
76---90 | Yüksek zeka (Maymunlar, yunus balıkları) |
91---100 | Ortalama insan |
101---150 | İnsanüstü (+30) |
151---200 | İnsan ötesi |
201--- | Son aşama |
Biçim 2. Broca ve Wernicke konuşmanın motor ve sensoryel merkezleri olarak bilinmektedir (beyaz alanlar).Peki ya öbür merkezler insan konuşurken susmakta mıdırlar?
Form 3. Uyku ile hayal, bilinç seviyesi ve dimağ ile ne ölçüde barışık, kime teslim olunuyoruz? Cevapları hala bilinmezlerle dolu.
Hal 4. Nörokuantoloji, kaos, entropi, negentropi, dimağın hadleri asrî felsefenin Kabe'si olarak nörobilimi işaret etmektedir.
