Gözdeler, peykler ve has odalıklar ne demektir?

Osmanlı sarayında Gözdeler nedir
osmanlı peykler nedir
has odalıklar ne demektir?
Osmanlı has odalıklar ne demektir

Padişahın sayıları çoğunlukla dördü bulan ve aynı anda olmasa bile tüm hayatı baştan başa bazan yediye ve sekize ulaşan Kadın Efendileri, ikballer arasından seçilirlerdi İkballer arasından Kadın Efendiliğe seçilen cariyeler, yine câriye statüsündeydi; oysa bazan Şeyhülislâm ’ın nikâh akdi icra etmesiyle nikâhlı olarak benzeşen türünden ve bazan da nikâhsız câriye benzeyen statüsünde Padişahların zevceleri türünden hayatlarını sürdürürlerdi

Genel Olarak kadınefendilerin kendileri arasından seçildiği ikballer ise, has odalık, peyk veya favori adı ile anılan cariyeler arasından seçilirlerdi II Mustafa vaktinde ikbal müessesesi ortaya çıkıncaya kadar, Kadın Baylar de aracısız has odalık, peyk veya favori sözcük grubu edilen bu cariyeler arasından Padişah tarafından seçilirlerdi Kitabımızın daha evvelki sayfalarında anlattığımız gibi, İslâm Hukukuna kadar, efendiler ve bu vesileyle kesinlikle ki Padişahlar, başkalarıyla evli olmayan ve istifrâş hakkı kendilerine ait yer alan câriyeleriyle karıkoca hayatı yaşayabilmekteydiler Osmanlı Padişahlarının karıkoca hayatı yaşayacakları cariyeler, Harem ’e alınan cariyeler arasından tedarik edilirdi Veznedar Ustanın nezâreti aşağıda saray terbiyesi alan cariyelerden, önce Padişah ’ın kişiye özel ve hususî hizmetlerini bakmak üzere Hünkâr Kalfaları seçilirdi Hünkâr Kalfaları arasından Padişahın beğendikleri, peyk, favori ya da has odalık adıyla Padişah için ayrılırlardı Has odalık, peyk veya gözde adıyla ayrılan cariyelere bir daire ödev edilir

Has odalıklar da peyk ve gözde adıyla ikiye ayrılır Peyk ve gözdeler de en fazla dörder aded olurlar Bunlar arasından Padişah ile münâsebette yer alan ve Padişah ’ın beğenisini kazananlar ile Padişah ’dan çocuğu olanlar ikbal veya Kadın Efendi olurlar Diğerleri ise, Harem hâricinde bulunan erkek kölelerden biriyle evlendirilirlerdi erkek çocuk doğuran kadınlar mutlaka bayan statüsünü kazanır ve doğurduğu çocuk ilk oğlan ise baş Kadın Efendi olurlardı

Osmanlı Padişahlarından Kadın Efendilerinin yanına ikballeri bulunanların sayısı yedi sekiz tanedir; ikballerinin yanına gözdeleri de bulunanların sayısı ise çok azdır; gözdelerinin yanında peykleri bulunanlar ise bir ya da iki tanedir Yoksa her Padişah ’ın illa da 4 Kadın Efendisi, dört ikbali, dört gözdesi ve dört de peyki olacak aramak değildir

sırası gelmişken şunu da belirtmeliyiz ki, ilk olarak Penzer elde etmek üzere, Batılı yazarlar, Padişahın ikbal ve Kadın Efendilerinin içlerinden tesbit edildiği has odalık cariyelerin teminini ve seçilişini, öylesine gayri meşru tarzlarda ve öylesine kötü şekillerde tavsif etmişlerdir ama, bunların verdikleri bilgilen, ne bir Osmanlı Tarihi ve ne de arşivlerdeki belgeler tasdik etmemektedir Oynatıp oyununu seyrederken üstüne kaba şaka atılması, hamamlarda yıkanırken tercihlerde bulunulması ve buna benzer halvet tasvirleri, gerçekle ilgisi olmayan yalanlardan ibarettir


Kaynak: ProfDr Ahmet AKGÜNDÜZ *