Grizu Patlaması

Grizu Patlaması Nedir?
Grizu Patlaması Hakkında Bilgi


Grizu Patlamaları

Gunluk hayatta soluduğumuz atmosferik hava hacmen % 79,04 Azot, % 20,93 Oksijen ve %0,03 Karbondioksit ihtiva etmektedir Yer altı maden ocaklarında hava ise; gazların, tozların ve buharların bir karışımıdır Atmosferik hava ve atık gazlara ek olarak zehirli ve parlayıcıpatlayıcı ozellikteki gazları da icerebilir Maden havasındaki kirleticilerin miktarı, madenin ceşidi, uretim metodu, havalandırma sistemi, mekanizasyon ve diğer bircok faktorle doğrudan ilgilidir Calışanların sağlığını ve guvenliğini korumak, ortama yayılan parlayıcı ve patlayıcı gazları dışarı atmak veya drene etmek icin gerekli tedbirler alınmalıdır

Madenlerde kaza sonucu en fazla olum, metan (grizu) patlamaları nedeniyle yaşanmaktadır

Kimyasal formulu CH4 olan metan renksiz, kokusuz ve patlayıcı bir gazdır Ozgul ağırlığı 0,55 gcm3 olduğu icin havaya gore daha hafif bir gaz olan metan zehirli olmamakla beraber, maden havasında oksijen oranını % 12nin altına duşurecek kadar yoğun ise boğucu ozellik gostermektedir Grizu, metanla havanın karışımını ifade etmektedir Metan (grizu) patlaması, maden havasında % 4 – 15 metan bulunduğu durumlarda gercekleşebilir; en guclu patlama ise % 9,5 metan ihtivası ile meydana gelir % 15in uzerinde metan ihtiva eden ortamlar ise, yanıcı ve parlayıcı ozellik taşımaktadır Tutuşma sıcaklığı 650–750 0C olan metanın 1 kilogramının yanması neticesinde 13300 Kcal ısı acığa cıkmaktadır ki; bu oran 1 kg barutta 580 Kcaldir

Metan yeraltı maden işletmelerinde uc şekilde maden havasına karışabilir:
* Kazı sırasında ortama metan yayılması,
* Metan boşalması (arından ortama metan yayılımı),
* Ani metan cıkışı (degaj)

Ayrıca komur aynasından, makine tarafından kazılan komurden ve konveyorde taşınan komurden de metan cıkışı gozlenebilir

Metan; hazırlık suresinde acılan baş yukarılarda, kor bacalarda, ayak arkalarında, jeolojik olarak kalınlığı sabit olmayan alanlardaki tavan boşluklarında, panoyla tavan yolunun kesişim noktasında oluşan boşluklarda ve baraj arkalarında gorulur

Metan patlaması yeterli miktarda oksijenin (% 12 den yuksek), patlayıcı gazın CH4 (% 4–15) bir araya gelmesi ve bir tutuşturucu kaynağı ile teması sonucunda gercekleşir Tutuşma kaynakları acık ateş, fazla ısınan yuzeyler, surtunme veya elektrik ile oluşan kıvılcımlar ve patlayıcılar olabilir Patlama sırasında ortamın genişliğine gore sıcaklık 1850–2650 0Cye ulaşırken patlama sonrasında basınclı hava dalgası ve alev dalgası etkili olur, alev dalgası ikincil ve ucuncul patlamalara neden olabilir

Metan patladıktan sonra patlama noktasında yuksek bir basınc kuvveti ile “ileri şok olarak adlandırılan hava dalgasını oluşturur Patlama noktasındaki gazların soğuması ve su buharının yoğunlaşması neticesinde duşen basınc etkisi ile “ters şok isimli ikincil bir etki oluşur bu ters şok ileri şoktan daha duşuk kuvvetli olmasına rağmen daha fazla yıkıcı etkiye sahiptir

Grizu Patlaması ile mucadele uc aşamada yapılabilir:
1 Metan birikiminin onlenmesi,
2 Biriken metanın alev almasının engellenmesi,
3 Patlamanın yayılmasının sınırlandırılması

Metan birikiminin onlenmesi icin;
* Metanın drenaj ile onceden tahliyesi tercih edilmelidir
* Grizulu madenlerde doğal havalandırma yerine mekanik havalandırma yapılmalıdır
* Ortamdaki metanın tahliyesini sağlamaya yeterli havanın gecişine imkan verecek kesitte taban, tavan yolları oluşturulmalıdır
* Aynaların havalandırılmasında temiz hava kullanılmalıdır
* Calışma alanında havalandırma doğal havalandırma ile aynı yonde yapılmalı ve ters havalandırmadan kacınılmalıdır
* Maden, icerideki havanın dışarıya cıkacağı şekilde emici fanla havalandırılmalıdır
* Tali havalandırma yanlızca hazırlık işlerinde uygulanmalı, uretim panoları ana havalandırma sistemine bağlanmalıdır
* Havalandırma kapıları duzgun ve sağlam şekilde kurulmalıdır
* Hava kacakları minimum seviyeye indirilmelidir
* Sistematik olcumlerle havalandırma ve gaz emisyonu takip edilmelidir

Bunu gercekleştirmek icin;
* Havalandırma ve gaz olcumleri icin kayıt defterleri ve sistematik planlar bulunmalı ve surekli guncellenmelidir
* Periyodik hava ornekleri alınmalı ve analizleri yapılmalıdır
* Havalandırma ve gaz detektorlerinin kalibrasyonu takip edilmelidir
* Gaz olcumu ve havalandırma icin ozel nitelikli personel bulunmalıdır

Biriken metanın alev almasının engellenmesi icin;
* Yeraltında acık alev, kibrit veya sigara kesinlikle bulundurulmamalıdır
* Aydınlanma icin akulu lambalar kullanılmalıdır
* Elektrikli ekipmanları alevsızdırmaz olmalıdır

Patlamanın yayılmasının sınırlandırılması icin;
* Maden mumkun olan en fazla sayıda bağımsız havalandırma bolumlerine ayrılmalıdır
* Grizu patlamasını takiben oluşabilecek toz patlamaları engellenmelidir
* Kalıcı ve kolay ulaşılır kurtarma birimi olmalıdırkaynak:hakkındabilgi