Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Kuyrukluyıldızlar gökyüzünde gece vakitleri görülebilen şaşılacak kadar güzel nesnelerdir Bu nesneler kimi vakit batıl inançlar, felaketler ve öteki manâlı tarihsel olaylarla ilişkilendirilmişlerdir 1986 yılındaki Halley kuyrukluyıldızının gözlenmesine kadar, bir kuyrukluyıldızın çekirdeğinin reel doğası, astronomlar arasındaki kavga konusuydu
Dünya çapında yürütülen Giotto sondasının, Halley ’in çekirdeğine yakın geçişi ve yapmış olduğu böylece çok gözlemler, kuyrukluyıldızların doğası ile ilgili bilgileri kayda değer ölçüde geliştirmiştir
Kuyrukluyıldızların kolay görünmesinden ötürü, onlarla ilgili gözlem kayıtlarının izleri, yüzyıllar boyunca sürülebilmesine olasılık sağlar Edmund Halley ’in yaptığı, değişik kuyrukluyıldızların tarihsel gözlemleri ile ilgili çalışmasında, Newton ’un çekim teorisini kullanarak, Güneş etrafındaki bu çeşitli kuyrukluyıldız yörüngelerinin özdeş olduğunu gösterdi Bu nesnelerin hepsinin benzer olduğunu ve gelecekte belirli bir zamanda yeniden görüleceğini ileri sürdü Halley ’in bu kuyrukluyıldızı, varsayım edilen tarihte tekrar görülmüştür
Kuyrukluyıldızlar, yeryüzünden görüldüğü üzere, Güneş yönünden uzak olan kısmında genişleyen bir ya da daha pozitif görünür kuyruklardan dolayı, kuyrukluyıldız saçı olarak adlandırılan çemberimsi aydınlık bir bölge ile etrafı çevrilmiş bir çeşitlilik çekirdeğe sahiptir Bu kuyrukların fotoğrafları çekildiğinde, farklı renklerde oldukları görülebilir Genel Olarak ipliksi bir yapıdaki bu kuyruk mavimsidir hem yeşilimtırak olan bir dizi biçimsiz kuyruklar da vardır Kuyrukluyıldızın varsayılan çekirdeği, kuyrukluyıldız saçının parlak merkezidir Kuyrukluyıldız saçı ve kuyruklar güneşe yaklaştıkça, kuyrukların ara sıra 100 milyon kilometre olacak şekilde önemli derecede gelişir
Kuyrukluyıldızın Yörüngesi
Kuyrukluyıldız yörüngesinin birincil hesaplamaları yukarıda bahsettiğimiz gibi Edmund Halley tarafından yapılmıştır O günden bugüne yüzlerce kuyrukluyıldızın yörüngeleri belirlenmiştir Neredeyse iki tipe ayrılırlar: ayrık merkezli elips şeklindeki devirli yörüngeler ve parabolik yörüngeler
Çoğu kuyrukluyıldız yörüngesi, yüzlerce yıldan on milyon yıl aralığındaki periyotlara sahiptir ve bu da Neptün ile Plüton gezegenlerinin daha uzaklarında oldukça süre geçirdiklerini gösterir Uzun periyotlu kuyrukluyıldızların yörüngesi, gezegenlerin yörüngesi gibi, bir düzlem için hapsolmamıştır ve gökyüzünün herhangi bir bölümünde ortaya çıkabilirler Astronomlar, kuyrukluyıldızların yörüngelerini anlatmak için güneş sisteminin kenarlarında iki grup kuyrukluyıldızın varlığını kabul ettiler Bunlar Oort Bulutu ve Kuiper Kuşağıdır
Oort Bulutu
1950 ’de Hollandalı astronom Jan Oort, büyük bir küresel kuyrukluyıldız bulutunun güneş sistemini sardığını ileri sürdü Oort Bulutu ’nun nerdeyse 1 ışık yılı çapının olduğu ve 1 trilyona dek minik, donmuş kuyruklu yıldızlar içerdiği zannedilmektedir Bu yığınların çok yavaş hareketleri için yörüngeden sapmalar, bir tanesinin güneş çekiminin etkisi aşağı, güneş sisteminin içine doğru uzun ve yavaş bir yolculuk yapmasına niçin olur
Böylesine bir yığının yörüngesinin odağında Güneş olan bir parabol olacaktır Kuyrukluyıldız Güneşe yaklaştıkça hızı artarak en yakın olduğu noktada bir maksimuma ulaşarak güneş sistemi dışına içten gezisine başlar ve yeniden asla görülmez Oort Bulutu hiç gözlenmemiştir yani sadece teorik olarak vardır ancak varlığı 200 yıldan artı periyotlu yörüngeye sahip olan uzun periyotlu kuyrukluyıldızlarının yörüngelerini açıklamaktadır
Bazen güneş sistemine olan seyahat baştan başa bir kuyrukluyıldız, büyük gezegenlerden bir tanesine yakın geçiş yapabilir Eğer bu rastlantısal olay gezegene yakınsa, bu durumda gezegenin çekimsel gücü kuyrukluyıldızının yörüngesini önemli ölçüde değiştirir ve parabolik yörüngeyi kapalı bir elips yörüngeye çevirebilir Kuyrukluyıldız, periyodik bir kuyrukluyıldız haline gelir ve sabit bir periyotla hareketini sürdürür Halley ’in kuyrukluyıldızı bu mesela en iyi bilinenidir Yörünge periyodu 200 yıldan daha az olan periyodik kuyrukluyıldızın varlığı, öteki kuyrukluyıldızların ikinci bir kaynağının önerilmesine yol açmıştır
Kuiper Kuşağı
Oort Bulutu 200 sene veya daha eksik yörünge periyoduna sahip olan kuyrukluyıldızların varlığını açıklamaz 1951 yılında astronom Gerald Kuiper Neptün gezegeninin ötesinde Güneş ’ten 30 ila 50 astronomik bölüm uzaklıkta başka bir kuyrukluyıldız kuşağının varlığını ileri sürdü 1988 yılında Hawaii ve California Üniversitesinden bir grup astronom 22m teleskop kullanarak Hawaii ’de Kuiper Kuşağı objelerini araştırmaya başladılar Birincil Kuiper Kuşağı objesini 1992 yılında keşfettiler Hawaii ve Hubble Uzay Teleskopundan yapılan daha sonraki çalışmalarda, herkes birkaç yüz km büyüklüğünde ve birkaç yüzyıl yörünge periyoduna sahip olan donmuş nesneler keşfedildi Kuiper Kuşağı, ola ki de Jüpiter veya dış gezegenlerin etkileriyle yönünden saparak, daha minik yörüngelere sahip olan Oort Bulutu kuyrukluyıldızlarından ibaret olabilir
Birkaç kuyrukluyıldız fazla ufak yörünge periyoduna sahiptir Mesela Encke kuyrukluyıldızı 3,5 takvim bir periyoda sahiptir ve aşina en kısa periyotlu kuyrukluyıldızdır Güneş sisteminin içindeki bu kuyrukluyıldızların, Oort Bulutundan veya Kuiper Kuşağıdan doğduğu ve dev gezegenlere tatmin edici derecede yaklaşarak ve çekim kuvvetinden etkilenerek, fazla daha minik yörüngelere yerleştikleri düşünülmektedir
Kuyrukluyıldız Çekirdeği
Giotto sondasının Halley kuyrukluyıldızının çekirdeğinin resimlerini gösterinceye kadar, bir kuyrukluyıldızın çekirdeğinin doğasına karşın hatırı sayılır tartışmalar vardı Artık çekirdeğin 1020 km dek, düzensiz şekilde (daha ziyade yerfıstığı gibi) ve nerdeyse siyah olduğunu biliyoruz Gaz ve toz püskürmeleri Güneş radyasyonunun etkisiyledir Siyah yüzeyin aşağıda çeşitli türdeki buzlardan ibaret katı bir yığın vardır Bu yığında su buzu, kuru buz (karbondioksitten oluşan), amonyak, metan, diğer o kadar fazla karbon bileşikler ve toz vardır Tozun içeriğinde silikat, karbon ve karbon bileşikler bulunmaktadır
Kuyrukluyıldız Saçı
Çekirdeği saran aydınlık bir kuyrukluyıldız saçıdır Güneşin buz çekirdeğini buharlaştırırken dışarı atılan gaz ve tozdan ibarettir Üst moleküller esas olarak Güneş ’cilt dolayı mor ötesi radyasyon ile daha basit bileşenlere dağılır Bunlar tamamiyle yeryüzünde bildiğimiz kararlı kimyasallar gibi değildir oysa atomun kolay kombinasyonlarıdır Misal olarak CN, C2, OH, H2O+ ve NH2 verebiliriz Bunlar, su ve organik karbon bileşenleri gibi daha büyük olan kimyasalların parçalanmış hallerdir Çekirdek etrafındaki kabaca küresel toptan gaz ve toz dışarı atılır Bu çekirdekten daima büyüktür Parlak bir kuyrukluyıldızın saçı, milyonlarca km büyüklüğünde olabilir, oysaki çekirdek sadece 10 km veya birazcık üzerindedir 1811 yılındaki Büyük Kuyrukluyıldızın saçı Güneşten daha büyüktür
Güneşin radyasyonunun ve manyetik alanının etkisi, güneş rüzgârının kuyrukluyıldızdan gaz ve tozu hareket ettirmesi ve kuyrukluyıldızın kuyruğundan hava uçması ile bağlantılı bir olaydır
Kuyrukluyıldızların Kuyruğu
Kuyrukluyıldızın kuyruğundan havaya uçan gaz güneş radyasyonu kadar iyonize edilmiş ve elektrik yüklü hale kazanç daha sonra güneş rüzgârı ile benzer olarak manyetik alan tarafından enerjik bir şekilde etkiye uğrar Gaz kuyruk, Güneş radyasyonunun uyardığı gazdan ötürü, emisyon çizgilerince görünür ışık halkası kazanç Bu da gaz kuyruğa, karakteristiği olan mavi rengi verir Kuyruğun geometrik şekli, güneş rüzgârındaki manyetik yapılar tarafından yönetilir fakat ağırlıklı olarak gaz kuyruk, kuyrukluyıldızdan Güneşe olan yönün aracısız olarak bir şekilde tersi istikametine olacak şekilde sivrilir
Ayrık toz taneciklerince emilen, güneş ışığından oluşan radyasyon basıncı kadar tozlar, kuyrukluyıldız saçından havaya uçar Tozun hareket yönü, kuyrukluyıldızın hareketine, toz parçacıklarının boyutuna ve kuyrukluyıldızın saçının püskürtme hızına bağlıdır Toz kuyruk karışık yapıda, katmerli ve hatta kıvrılmış olabilir oysa genelde Güneşten uzaktan olan yöne dürüst sivrilir Bazen yansıtım etkisi sebebiyle, gaz kuyruğun parçası güneşe dürüst olan yönde sivrilirken de görülebilir Gaz kuyruk Güneşin ışınlarını bize yansıttığı için yeşildir
Gaz kuyruk 100 milyon km olabilirken toz kuyruk 10 milyon km uzunluğunda olabilir Kayıtlara göre en uzun kuyruk 1843 yılında gözlenen ve 250 milyon km uzunluktaki kuyruğu olan (Güneş ile Mars arasındaki uzaklıktan bile daha fazla) Büyük Kuyrukluyıldızdır
En Ünlü Kuyrukluyıldızlar
– AylaBopp
– Swift Turtle
– Hyakutake
– Halley
– ShoemakerLevy 9
Dünya çapında yürütülen Giotto sondasının, Halley ’in çekirdeğine yakın geçişi ve yapmış olduğu böylece çok gözlemler, kuyrukluyıldızların doğası ile ilgili bilgileri kayda değer ölçüde geliştirmiştir
Kuyrukluyıldızların kolay görünmesinden ötürü, onlarla ilgili gözlem kayıtlarının izleri, yüzyıllar boyunca sürülebilmesine olasılık sağlar Edmund Halley ’in yaptığı, değişik kuyrukluyıldızların tarihsel gözlemleri ile ilgili çalışmasında, Newton ’un çekim teorisini kullanarak, Güneş etrafındaki bu çeşitli kuyrukluyıldız yörüngelerinin özdeş olduğunu gösterdi Bu nesnelerin hepsinin benzer olduğunu ve gelecekte belirli bir zamanda yeniden görüleceğini ileri sürdü Halley ’in bu kuyrukluyıldızı, varsayım edilen tarihte tekrar görülmüştür
Kuyrukluyıldızlar, yeryüzünden görüldüğü üzere, Güneş yönünden uzak olan kısmında genişleyen bir ya da daha pozitif görünür kuyruklardan dolayı, kuyrukluyıldız saçı olarak adlandırılan çemberimsi aydınlık bir bölge ile etrafı çevrilmiş bir çeşitlilik çekirdeğe sahiptir Bu kuyrukların fotoğrafları çekildiğinde, farklı renklerde oldukları görülebilir Genel Olarak ipliksi bir yapıdaki bu kuyruk mavimsidir hem yeşilimtırak olan bir dizi biçimsiz kuyruklar da vardır Kuyrukluyıldızın varsayılan çekirdeği, kuyrukluyıldız saçının parlak merkezidir Kuyrukluyıldız saçı ve kuyruklar güneşe yaklaştıkça, kuyrukların ara sıra 100 milyon kilometre olacak şekilde önemli derecede gelişir
Kuyrukluyıldızın Yörüngesi
Kuyrukluyıldız yörüngesinin birincil hesaplamaları yukarıda bahsettiğimiz gibi Edmund Halley tarafından yapılmıştır O günden bugüne yüzlerce kuyrukluyıldızın yörüngeleri belirlenmiştir Neredeyse iki tipe ayrılırlar: ayrık merkezli elips şeklindeki devirli yörüngeler ve parabolik yörüngeler
Çoğu kuyrukluyıldız yörüngesi, yüzlerce yıldan on milyon yıl aralığındaki periyotlara sahiptir ve bu da Neptün ile Plüton gezegenlerinin daha uzaklarında oldukça süre geçirdiklerini gösterir Uzun periyotlu kuyrukluyıldızların yörüngesi, gezegenlerin yörüngesi gibi, bir düzlem için hapsolmamıştır ve gökyüzünün herhangi bir bölümünde ortaya çıkabilirler Astronomlar, kuyrukluyıldızların yörüngelerini anlatmak için güneş sisteminin kenarlarında iki grup kuyrukluyıldızın varlığını kabul ettiler Bunlar Oort Bulutu ve Kuiper Kuşağıdır
Oort Bulutu
1950 ’de Hollandalı astronom Jan Oort, büyük bir küresel kuyrukluyıldız bulutunun güneş sistemini sardığını ileri sürdü Oort Bulutu ’nun nerdeyse 1 ışık yılı çapının olduğu ve 1 trilyona dek minik, donmuş kuyruklu yıldızlar içerdiği zannedilmektedir Bu yığınların çok yavaş hareketleri için yörüngeden sapmalar, bir tanesinin güneş çekiminin etkisi aşağı, güneş sisteminin içine doğru uzun ve yavaş bir yolculuk yapmasına niçin olur
Böylesine bir yığının yörüngesinin odağında Güneş olan bir parabol olacaktır Kuyrukluyıldız Güneşe yaklaştıkça hızı artarak en yakın olduğu noktada bir maksimuma ulaşarak güneş sistemi dışına içten gezisine başlar ve yeniden asla görülmez Oort Bulutu hiç gözlenmemiştir yani sadece teorik olarak vardır ancak varlığı 200 yıldan artı periyotlu yörüngeye sahip olan uzun periyotlu kuyrukluyıldızlarının yörüngelerini açıklamaktadır
Bazen güneş sistemine olan seyahat baştan başa bir kuyrukluyıldız, büyük gezegenlerden bir tanesine yakın geçiş yapabilir Eğer bu rastlantısal olay gezegene yakınsa, bu durumda gezegenin çekimsel gücü kuyrukluyıldızının yörüngesini önemli ölçüde değiştirir ve parabolik yörüngeyi kapalı bir elips yörüngeye çevirebilir Kuyrukluyıldız, periyodik bir kuyrukluyıldız haline gelir ve sabit bir periyotla hareketini sürdürür Halley ’in kuyrukluyıldızı bu mesela en iyi bilinenidir Yörünge periyodu 200 yıldan daha az olan periyodik kuyrukluyıldızın varlığı, öteki kuyrukluyıldızların ikinci bir kaynağının önerilmesine yol açmıştır
Kuiper Kuşağı
Oort Bulutu 200 sene veya daha eksik yörünge periyoduna sahip olan kuyrukluyıldızların varlığını açıklamaz 1951 yılında astronom Gerald Kuiper Neptün gezegeninin ötesinde Güneş ’ten 30 ila 50 astronomik bölüm uzaklıkta başka bir kuyrukluyıldız kuşağının varlığını ileri sürdü 1988 yılında Hawaii ve California Üniversitesinden bir grup astronom 22m teleskop kullanarak Hawaii ’de Kuiper Kuşağı objelerini araştırmaya başladılar Birincil Kuiper Kuşağı objesini 1992 yılında keşfettiler Hawaii ve Hubble Uzay Teleskopundan yapılan daha sonraki çalışmalarda, herkes birkaç yüz km büyüklüğünde ve birkaç yüzyıl yörünge periyoduna sahip olan donmuş nesneler keşfedildi Kuiper Kuşağı, ola ki de Jüpiter veya dış gezegenlerin etkileriyle yönünden saparak, daha minik yörüngelere sahip olan Oort Bulutu kuyrukluyıldızlarından ibaret olabilir
Birkaç kuyrukluyıldız fazla ufak yörünge periyoduna sahiptir Mesela Encke kuyrukluyıldızı 3,5 takvim bir periyoda sahiptir ve aşina en kısa periyotlu kuyrukluyıldızdır Güneş sisteminin içindeki bu kuyrukluyıldızların, Oort Bulutundan veya Kuiper Kuşağıdan doğduğu ve dev gezegenlere tatmin edici derecede yaklaşarak ve çekim kuvvetinden etkilenerek, fazla daha minik yörüngelere yerleştikleri düşünülmektedir
Kuyrukluyıldız Çekirdeği
Giotto sondasının Halley kuyrukluyıldızının çekirdeğinin resimlerini gösterinceye kadar, bir kuyrukluyıldızın çekirdeğinin doğasına karşın hatırı sayılır tartışmalar vardı Artık çekirdeğin 1020 km dek, düzensiz şekilde (daha ziyade yerfıstığı gibi) ve nerdeyse siyah olduğunu biliyoruz Gaz ve toz püskürmeleri Güneş radyasyonunun etkisiyledir Siyah yüzeyin aşağıda çeşitli türdeki buzlardan ibaret katı bir yığın vardır Bu yığında su buzu, kuru buz (karbondioksitten oluşan), amonyak, metan, diğer o kadar fazla karbon bileşikler ve toz vardır Tozun içeriğinde silikat, karbon ve karbon bileşikler bulunmaktadır
Kuyrukluyıldız Saçı
Çekirdeği saran aydınlık bir kuyrukluyıldız saçıdır Güneşin buz çekirdeğini buharlaştırırken dışarı atılan gaz ve tozdan ibarettir Üst moleküller esas olarak Güneş ’cilt dolayı mor ötesi radyasyon ile daha basit bileşenlere dağılır Bunlar tamamiyle yeryüzünde bildiğimiz kararlı kimyasallar gibi değildir oysa atomun kolay kombinasyonlarıdır Misal olarak CN, C2, OH, H2O+ ve NH2 verebiliriz Bunlar, su ve organik karbon bileşenleri gibi daha büyük olan kimyasalların parçalanmış hallerdir Çekirdek etrafındaki kabaca küresel toptan gaz ve toz dışarı atılır Bu çekirdekten daima büyüktür Parlak bir kuyrukluyıldızın saçı, milyonlarca km büyüklüğünde olabilir, oysaki çekirdek sadece 10 km veya birazcık üzerindedir 1811 yılındaki Büyük Kuyrukluyıldızın saçı Güneşten daha büyüktür
Güneşin radyasyonunun ve manyetik alanının etkisi, güneş rüzgârının kuyrukluyıldızdan gaz ve tozu hareket ettirmesi ve kuyrukluyıldızın kuyruğundan hava uçması ile bağlantılı bir olaydır
Kuyrukluyıldızların Kuyruğu
Kuyrukluyıldızın kuyruğundan havaya uçan gaz güneş radyasyonu kadar iyonize edilmiş ve elektrik yüklü hale kazanç daha sonra güneş rüzgârı ile benzer olarak manyetik alan tarafından enerjik bir şekilde etkiye uğrar Gaz kuyruk, Güneş radyasyonunun uyardığı gazdan ötürü, emisyon çizgilerince görünür ışık halkası kazanç Bu da gaz kuyruğa, karakteristiği olan mavi rengi verir Kuyruğun geometrik şekli, güneş rüzgârındaki manyetik yapılar tarafından yönetilir fakat ağırlıklı olarak gaz kuyruk, kuyrukluyıldızdan Güneşe olan yönün aracısız olarak bir şekilde tersi istikametine olacak şekilde sivrilir
Ayrık toz taneciklerince emilen, güneş ışığından oluşan radyasyon basıncı kadar tozlar, kuyrukluyıldız saçından havaya uçar Tozun hareket yönü, kuyrukluyıldızın hareketine, toz parçacıklarının boyutuna ve kuyrukluyıldızın saçının püskürtme hızına bağlıdır Toz kuyruk karışık yapıda, katmerli ve hatta kıvrılmış olabilir oysa genelde Güneşten uzaktan olan yöne dürüst sivrilir Bazen yansıtım etkisi sebebiyle, gaz kuyruğun parçası güneşe dürüst olan yönde sivrilirken de görülebilir Gaz kuyruk Güneşin ışınlarını bize yansıttığı için yeşildir
Gaz kuyruk 100 milyon km olabilirken toz kuyruk 10 milyon km uzunluğunda olabilir Kayıtlara göre en uzun kuyruk 1843 yılında gözlenen ve 250 milyon km uzunluktaki kuyruğu olan (Güneş ile Mars arasındaki uzaklıktan bile daha fazla) Büyük Kuyrukluyıldızdır
En Ünlü Kuyrukluyıldızlar
– AylaBopp
– Swift Turtle
– Hyakutake
– Halley
– ShoemakerLevy 9
