Güneş Tutulması Nedir? Nasıl Gerçekleşir?

Detaylı incelemeden, yalnızca kafamızı kaldırıp gökyüzüne baktığımızda bile harika görüntülere şahit olabiliyoruz. Bunlardan bir tanesi de güneş tutulmasıdır. Hem kendi etrafında, hem Güneş’in etrafında, hem de Dünyamızın etrafında dönen Ay, bazen öyle bir noktaya gelir ki Güneş ışınlarının bize ulaşmasını engeller. İşte bu doğal süreç sonucu oluşan olaya güneş tutulması adı veriliyor.

En son güneş tutulması 10 Haziran 2021 tarihinde yaşandı. Kaçırdıysanız merak etmeyin, yeniden göreceğiz. Çünkü Ay, evrende bulunan tüm gök cisimleri gibi hareket etmeye devam ediyor. NASA başta olmak üzere dünyanın pek çok farklı noktasındaki uzay ajansı tarafından takip edilen güneş tutulması nedir, nasıl oluşur, bir sonraki güneş tutulması ne zaman gibi merak edilen tüm soruları detaylarıyla yanıtladık.

Güneş tutulması nedir?

Ay; kendi etrafında, Güneş’in etrafında ve Dünya’nın etrafında döner. Dünya ise kendi etrafında ve Güneş’in etrafında döner. Bu sonu gelmez kozmik hareket döngüsü sırasında öyle bir an gelir ki Ay, Dünya ile Güneş arasına girer. Ay, Güneş ve Dünya var olduğundan beri yaşanan bu doğa olayını güneş tutulması olarak adlandırıyoruz.

Güneş tutulması, ay tutulmasına göre çok daha kısa sürer. Kaydedilen en uzun güneş tutulması 7 dakika 31 saniyedir. Yani bu harika görüntüyü yakalamak için bize sunulan süre son derece kısıtlı. Ancak kaydedilen bu süre, tam güneş tutulması süresidir. Farklı güneş tutulması türleri vardır ve her bir türün Dünya’dan görünüşü tamamen farklıdır.

Güneş tutulması türleri:

• Tam güneş tutulması
• Kısmi güneş tutulması
• Halkalı güneş tutulması

Tam güneş tutulması:

Güneş, Ay’dan çok daha büyük olduğu için güneş tutulması sırasında yalnızca tek bir noktaya tam gölge yansır. Bu noktadan görülen güneş tutulması türüne, tam güneş tutulması denir. Bu noktaya Güneş ışınları o kadar az gelir ki ortalık gece gibi olur. Ay, Güneş ve Dünya’nın tek bir hizada olduğu tam güneş tutulması sırasında Dünya’ya düşen gölgeye umbra adı verilir.

Kısmi güneş tutulması:

Kısmi güneş tutulması sırasında da Ay, Güneş ile Dünya arasına girer ancak tam güneş tutulmasında olduğu gibi bu üç cisim tek bir hizada değildir. Bu nedenle ortalık gece gibi olmaz ancak Güneş’e baktığınız zaman bir bölümünün Ay tarafından kapatıldığını görürsünüz. Tam güneş tutulmasının gölgesinin vurduğu noktada değilseniz güneş tutulmasını bu şekilde görürsünüz.

Halkalı güneş tutulması:

Ay’ın devamlı hareket halinde olduğunu söylemiştik. Bu hareket sırasında bazen Dünya’dan epey uzaklaşır ve bu uzaklaşma sırasında Güneş ile Dünya arasına girdiği zaman halkalı güneş tutulması oluşur. Halkalı güneş tutulması sırasında Güneş’e baktığınız zaman Ay’ı küçük, karanlık bir nokta olarak görürsünüz. Dünya’nın aydınlık seviyesini etkilemese bile Ay, alevli bir daireye benzer.

Bir sonraki güneş tutulması ne zaman?


Güneş tutulması döngüsü 18 aylık bir süreçtir. Yani yaklaşık bir buçuk yılda bir güneş tutulması ile karşılaşırız ancak her karşılama, tam güneş tutulması olmaz. Son yaşanan tam güneş tutulması 29 Mart 2006 tarihindeydi. Son yaşanan kısmi tutulma ise 10 Haziran 2021 tarihinde gerçekleşti.

Beklenen en yakın güneş tutulması 22 Ekim 2022 tarihinde kısmi türde olacak. Ortalığı karanlığa boğacak tam güneş tutulması ise 8 Nisan 2024 tarihinde bekleniyor. Maalesef bu tam güneş tutulması ülkemizden net olarak görünmeyecek. Meksika, Kanada ve ABD yani Amerika kıtası 8 Nisan 2024 tarihinde yaşanacak tam güneş tutulmasını net bir şekilde görecekler.

Güneş tutulması ile ay tutulmasının farkı nedir?


Güneş tutulması, Ay’ın Dünya ile Güneş arasına girmesi ile oluşurken; ay tutulması, Dünya’nın Ay ile Güneş arasına girmesi ile oluşur. Normalde Ay bir ışık kaynağı değildir, Güneş’ten aldığı ışığı yansıtır. Ay tutulması sırasında Güneş ışığını Dünya engellediği için Ay karanlığa bürünür.

Ay tutulması da tam ay tutulması ve kısmi ay tutulması olarak iki türdedir. Ay tutulması sırasında Dünya Ay’ın üzerine gölgesini bıraksa da yine de bir miktar Güneş ışığı Ay’a ulaşmayı başarır. Ancak bu ışık atmosferden geçer. Dünya atmosferi de mavi ışığı absorbe ettiği için Ay’a ulaşan ışık, güzel uydumuzun kırmızı bir gök cismi gibi görünmesini sağlar.

Güneş tutulması neden önemli?


Güneş tutulması ve ay tutulmasının insanlık için en önemli noktası, gökyüzünü keşfettiğimiz ilk olay olmasıdır. Belki binlerce yıl önce insanlar bu tutulmalardan birine şahit oldular ve gök cisimlerinin yuvarlak olduğunu keşfettiler. Böyle bir tutulma olayı hiç yaşanmıyor olsaydı belki bugün Mars’a gidecek merakımız asla oluşmazdı.

Güneş tutulması ve ay tutulması, bugün hala NASA başta olmak üzere diğer tüm uzay ajanslarının çalışmaları sırasında kullandıkları en önemli referanslardır. Ay’ın her yıl Dünya’dan 4 cm uzaklaştığını tutulmalar sayesinde anladık. Uzay keşif araçları, Ay’ın gündüz tarafının soğuma hızını yine bir ay tutulması sırasında ölçtüler. Yani bu tutulmalar sayesinde hala evreni keşfetmeye devam ediyoruz.

Güneş Sistemi’nin en etkileyici görsel şölenlerinden biri olan güneş tutulması nedir sorusunu yanıtladık ve bir sonraki tutulmanın ne zaman olacağını anlattık. Büyük teleskoplara ya da uzaya gönderdiğimiz araçlara bile gerek kalmadan evrenin bu harika olayına şahit olmak gerçekten büyük bir şans.