Gut Hastalığı Nedir?

Gut hastalığını büyük ihtimalle duymuşsunuzdur Tıbbın babası olarak bilinen Hipokrat döneminden beri bilinen bir hastalıktır 8 Henry ya da Benjamin Franklin gibi önemli tarihi kişiliklerin bu hastalıktan muzdarip olduğu bir yerlerde kulağınıza çalınmış olabilir Öte yandan gut hastalığı sıkça telaffuz edilmesine rağmen, tam olarak nasıl bir hastalık olduğunu çoğu kişi tarafından yeterince bilinmez



Akut gut artriti olarak da bilinen gut, kanda ürik asidin birikip eklemlerde kristalleşmesi, ağrı ve şişliğe neden olmasıdır Alkol, beslenme, genetik nedenler ve bazı rahatsızlıklar gut hastalığına yakalanma riskini arttırır

Gut hastalığı genellikle fazla bir uyarı vermeden, ani gelişir Çoğunlukla ilk olarak ayak başparmağı eklemini, ayak ve el bileklerini etkiler Ürik asit kristalleri vücudun soğuk bölgelerine yerleşme ve buralarda toplanma eğilimindedir Ayaklar ve ayak başparmakları da vücut ısısının en düşük olduğu yerler olduğundan, gut hastalığından genellikle en önce bu bölgeler etkilenir Hastalıktan diğer eklemler de etkilenebilir Hastalığın etkilediği eklemler şişer, katılaşır ve ağrı bazen o kadar şiddetlenir ki, üzerinize örttüğünüz yorganın ağırlığı bile canınızı yakabilir

Gut belirtileri daha çok aniden ve geceleri ortaya çıkar Hastalıktan etkilenen eklemler şişer, katılaşır, eklem hareketi kısıtlanır ve eklem çevresindeki deri kızarır hatta morumsu bir renk alabilir Bu belirtilere şiddetli olabilen ağrı eşlik eder




Bazı gut hastaları gut atağından önce etkilenen eklemde yanma, kaşınma ve uyuşma gibi uyarı niteliğindeki belirtilerin, atağın kendisinden 12 saat önce baş gösterdiğini belirtirler Eklem hafif tutulmuş ve biraz da ağrılıdır Bu uyarı işaretlerinden sonra gut atağı, bilinen belirtileriyle kendini gösterir Eğer sık tekrarlayan gut atakları varsa vücudun atak öncesi verdiği sinyalleri hasta zamanla tanımaya başlayacaktır

Atakların herhangi bir uyarı vermediği, geceleri şiddetli ağrıyla uyanan hastalar da vardır

Gut hastalığının neden olduğu belirtiler bir ya da iki hafta içerisinde kendiliğinden yatışabilir Atak geçtikten sonra problemli eklemlerde ağrı olmaz Ancak hasta tedavi olmazsa yukarıda saydığımız belirtilerin, ağrıların kötüleşerek tekrar edeceği başka bir atak yaşanacaktır Üstelik tedavi olunmadığı sürece bu ataklar sıklaşır ve her seferinde daha çok eklemi etkileyerek daha uzun sürer

Belirtilerin şiddetine göre gut hastalığının dört aşaması vardır:

1 aşama – asemptomatik hiperürisemi: Bu aşamada kanda ürik asit seviyesi artmaya başlar ama başka herhangi bir belirti ortada yoktur
2 aşama – akut gut artriti: Fiziksel belirtilerin ortaya çıkmaya başladığı ve illk atağın görüldüğü aşamadır
3 aşama – interkritik gut: Bu aşama ataklar arasındaki, belirtisiz dönemi tarif eder
4 aşama – kronik gut: Ataklar bu dönemde sıklaşır ve hastalığın en ciddi aşamasıdır Ürik asit kristalleri deri altında toplanmaya başlar
Gut Hastalığı Nedenleri ve Risk Faktörleri
Gut hastalığına temel olarak kandaki fazla ürik asit seviyeleri neden olur Vücudunuz gereğinden fazla ürik asit üretiyor ya da böbrekleriniz ürik asidi yeterince eleyemiyor olabilir Ürik asit fazlası çoğunlukla bir eklemde kristalleşerek eklem romatizmasına yol açar Aşağıda vücutta ürik asit oranının artmasına eşlik edebilecek bazı risk faktörlerini bulabilirsiniz Bu faktörlerin bir araya gelmesiyle gut hastalığı ortaya çıkabilir

Alkol

Başta bira olmak üzere, alkollü içki tüketimi, gut hastalığı rikini arttırır Özellikle biranın altının çizilmesi, biranın ürik asit oluşumunda rol oynayan pürin maddesi bakımından zengin olmasıdır Ayrıca alkol, gut hastalığında atakların da sıklaşmasına neden olabilir

Cinsiyet

Gut hastalığı kadınlara oranla erkeklerde daha yaygın olarak görülür Bunun nedeni de erkeklerde ürik asit seviyelerinin daha yüksek olmasıdır Bu durum kadınlarda menopoz döneminde değişir İİşte bu nedenle erkekler daha çok 3050 yaş aralığında gut hastalığına yakalanırken, kadınlarda daha çok 50 yaş sonrasında gut hastalığı görülür

Genetik

Gut hastası anne babaların çocuklarında aynı rahatsızlığa rastlanma ihtimali yaklaşık olarak % 20 olarak belirlenmiştir Genlerin gut hastalığı üzerinde etkisi olduğu düşünülmektedir

Hormonal Değişimler

Erkeklerde ergenlik döneminde, kadınlarda ise menopoz döneminde vücutta ürik asit seviyelerinde artış olur Buna göre erkeklerde daha çok 3050 yaş aralığında gut hastalığına rastlanırken, kadınlarda 5070 yaş aralığında hastalığa rastlanır Menopoz öncesi dönemde kadınlarda gut hastalığına çok çok nadir rastlanabilir

Pürinden Zengin Besinler

Pürinler, hem hücrelerimizde hem de tüm yiyeceklerde bulunan ve parçalandıklarında ürik asit oluşturan maddelerdir Normalde kandaki ürik asit, antioksidan görevi görerek kan damarlarını korur Ancak ürik asit seviyesi çok yükseldiğinde vücudun çeşitli bölgelerinde ürik asit birikmeye başlar ve gut hastalığı oluşur

Pürinlerin parçalanması ürik asit oluşumuna yol açtığından, gut benzeri hastalıklarda pürin bakımından zengin gıdalar önerilmez

Protein ağırlıklı yiyecekler, kırmızı et, sakatat (ciğer, böbrek, uykuluk vb) ve somon benzeri yağlı balıklar ile midye benzeri çeşitli deniz ürünleri pürinler bakımından zengin gıdalardır Mantar, ıspanak, karnıbahar ve kuşkonmaz gibi yine pürinden zengin sebzeler de vardır ancak yapılan son çalışmalar yüksek oranda pürin içerse de sebzelerin pürin atakları bakımından risk oluşturmadığını göstermiştir

Bazı İlaçlar

Bazı idrar söktürücüler, düzenli kullanılan aspirin (günde 12 tane) ve bazı antikanser ilaçları gut oluşumunda rol oynayabilir

Böbreklerin İşlevinde Zayıflama

Yaşlandıkça böbreklerin işlevinde zayıflama olabilir ve bu da gut hastalığı riskini arttırır Daha önce uzun aralıklarla atak yaşayan kişilerde ataklar sıklaşabilir ve belirtiler daha ağırlaşabilir

Diğer Risk Faktörleri

Yukarıda sayılan nedenlere ek olarak obezite, sık sık vücudun susuz kalması, eklem travmaları, ameliyatlar ve çok düşük kalorili beslenme de gut hastalığını tetikleyebilir

Bazı rahatsızlıklar da gut oluşumunda risk faktörü oluşturur Kontrol altına alınmayan yüksek tansiyon, diyabet, kalp ya da böbrek hastalıkları bu rahatsızlıklara örnek verilebilir

Obezitede obeziteye de yol açan kötü beslenme ve fazla fruktoz alımı kanda ürik asiti arttırarak guta
yol açabilir

Gut Hakkında Genel Bilgiler
Gut bir tür eklem iltihabıdır
Gut en çok ayak başparmağı eklemini etkiler
Gut kandaki ürik asit fazlası nedeniyle oluşur
Ancak kanında ürik asit düzeyi yüksek çıkan her kişi gut hastası olmaz
Gut atakları sırasında kandaki ürik asit düzeyi düşük ya da normal olabilir
Gut atakları çoğunlukla geceleri, herhangi bir uyarı vermeden ortaya çıkar
Şiddetine bağlı olarak hastalığın 4 aşaması vardır
İlerlemiş gut vak’alarında böbrek taşı oluşumu görülebilir
Çoğu gut vak’ası özel ilaçlarla tedavi edilebilir
Yüksek pürin içeren gıdalardan kaçınmak gut hastalığına karşı alınabilecek önemli bir tedbirdir
Gut Hastaları Nasıl Beslenmeli?
Gut tanısı koyulmuş olan bir kişi dengeli ve sağlıklı bir beslenme biçimi benimsemelidir Gut hastalığı diyetle tedavi edilemez ancak doğru şekilde beslenme ağrılı atakların sık tekrarlanmasının önüne geçebilir ve eklem hasarının ilerlemesini yavaşlatabilir Gut hastalığında ağrıyı azaltmak ve kandaki ürik asit seviyelerini düşürmek için ilaçla tedavi de gereklidir

Gut hastalığı asırlardır et, deniz ürünü ve alkolle ilişkilendirilmiştir Bu hastalığın geçmişte, ‘varlıklı insanların hastalığı‘ olarak tanımlanmış olması da bundan ileri gelir (Bu gıdaları tüketmeye bütçesi elveren insanlar kastediliyordu) Gut hastalığının ne olduğunun anlaşılmasından çok önce bile, beslenmeye bazı sınırlamalar koyulmasının hastalık üzerinde olumlu etkileri olabileceği görülmüştür

Ürik asit, pürin ve gut hastalığı ilişkisi anlaşıldıktan sonra ilk olarak pürin içeren tüm yiyeceklerin beslenmeden çıkarıldığı çeşitli beslenme önerileri ortaya atılmıştır Ancak her türlü eti ve hatta bazı sebzeleri de beslenmeden eleyen bu yasak listeleri hastalar için uyması zor beslenme önerileri olmuştur

Günümüzde hala bazı yiyecekler gut hastaları için ‘yasaklı’ olarak kalmaya devam etse de, örneğin pürin içeren sebzelerin gut hastalığının oluşması ya da atakların artması açısından bir risk oluşturmadığı anlaşılmıştır

Gut Diyeti

Gut diyetindeki tavsiyeler aslında genel olarak sağlıklı ve dengeli beslenme prensiplerini içerir

Fazla kilolar gut riskini arttıran faktörler arasındadır Günlük alınan kalori miktarını azaltmak ve kilo vermek hem ürik asit seviyelerini hem de gut ataklarının sayısını düşürür
Beslenmede sebze ve meyveye ağırlık verilmeli, tam tahıllar tercih edilmelidir Beyaz un, pasta, şeker ve şekerli içecekler sakıncalıdır
Yeterince su içilmesi önemlidir Günde 8 – 16 bardak sıvı alımının en az yarısı su olmalıdır Günlük ne kadar sıvı almanız gerektiğini doktorunuza da danışabilirsiniz
Kırmızı et, yağlı kümes hayvanları ve yağlı süt ürünlerinden gelen doymuş yağlardan kaçınılması gerekir
Proteine gelince, yağsız et, balık ve kümes hayvanlarından alınan günlük protein miktarını 113170 gram arasında bir miktarla sınırlayın Beslenmenize proteini yağsız ya da az yağlı süt ürünleriyle (az yağlı yoğurt, yağsız süt vb) katın
Çay ya da kahve herhangi bir gut veya gut atağı riski doğurmaz Hatta aşırıya kaçmadan, düzenli kahve tüketmenin gut riskini azalttığı bile belirlenmiştir Ancak kafeinin sakıncalı olabileceği başka rahatsızlıklar olabileceğini unutmayın
Yüksek oranda pürin içeren sakıncalı gıdalar: Ürik asit pürinlerin parçalanmasıyla oluştuğundan, yüksek oranda pürin içeren çeşitli gıdalardan kaçınılması gerekir Kırmızı et, sakatat, midye, karides, ıstakoz vb deniz ürünleri bu gıdalar arasında yer alır

Gut Tedavisi
Gut hastalığı her hastayı aynı şekilde etkilemez Yaşamı boyunca sadece bir kez gut atağı yaşayan ve bu hastalıkla ilgili başka herhangi bir sorun yaşamayan kişiler vardır Öte yandan kimi hastalarda gut hastalığı kronik bir hal alır Ataklar ağrılı ve sıktır Hastalık zamanla eklemlere hasar verir

Gut tedavisinde ilaç tedavisi ve beslenmeye dikkat etme esastır Doğru tedavi ile gut ataklarının tamamen kesilmesi ve eklemlerin hasar görmesini engellemek mümkündür Ancak hasar görmüş eklemleri tekrar eski haline döndürmek ne yazık ki mümkün değildir

Gut hastalarının ilaçlı tedavisinde genel olarak ağrı, şişlik ve iltihap giderici ilaçlarla, kandaki ürik asit seviyesini düzenleyici ilaçlar kullanılır Hastaların beslenmede ürik asit seviyesini arttırdığı bilinen gıdalardan uzak durmaları, sağlıklı ve dengeli bir beslenme programı uygulamaları önerilir Alkolden kaçınarak bol su ve sıvı içilmesi de tedavinin diğer bir parçasıdır

Atak sırasında ayakta durmaktan ya da yürümekten kaçınarak ayak eklemini dinlendirmek ve ayağı kalp hizasında ya da daha yukarıda tutarak şişliği en aza indirmeye çalışmak da atak sırasında daha az sıkıntı çekilmesini sağlayabilir