Hac Çeşitleri

A) HÜKÜM BAKIMINDAN HAC ÇEŞİTLERİ

Şer`î hüküm açısından hac farz, vâcip ve nâfile olmak üzere üç çeşittir Belirtilen şartları taşıyan yükümlünün ömründe bir kere haccetmesi farzdır Yükümlü olmadığı halde, haccetmeyi adayan kişinin bu adağını yerine getirmesi vâciptir Öteki nâfile ibadetlerde olduğu gibi, başlandıktan sonradan bozulan nâfile haccın kazâsı da vâcip olur Farz ve vâcip haricen yapılan hac ise nâfiledir Hacla sorumlu olmayan çocukların yaptıkları hac ile bir kimsenin birinciden sonradan adama (nezir) dışarıda oluşturacağı her hac nâfiledir


B) YAPILIŞ ŞEKLİ BAKIMINDAN HAC ÇEŞİTLERİ



Yapılış biçimi (edâ) açısından ise hac, ifrad haccı, temettu` haccı ve kırân haccı almak üzere üç çeşittir
Hac ve umre, herkes tek başına yapılabildiği gibi, benzer yılın hac ayları içinde, ikisi birbirine bağlı olarak da yapılabilir Hac ayları içinde, hacdan önce umre yapıp yapmamaya, yapıldığı takdirde umre ve haccın ayrı veya aynı ihramla yapılma durumuna kadar hac, ifrad haccı, temettu` haccı ve kırân haccı almak üzere üç şekilde eda edilir

a) İfrad Haccı

İfrad haccı umresiz yapılan hacdır Sadece hac ibadeti yapıldığı için umresiz hacanlamında edinmek üzere bu isim verilmiştir Hac ayları içinde, hacdan önce umre yapmayıp, yalnızca hac niyetiyle ihrama girerek hac menâsikini eda edenler, ifrad haccı yapmış olurlar İster mîkat sınırı dışında ister içinde ikamet etsin, herkes ifrad haccı yapabilir

b) Temettu` Haccı

Temettu` kullanmak, faydalı hale getirmek? anlamına kazanç Aynı yılın hac aylarında umre öbür ihramla, hac bambaşka ihramla yapıldığı süre iki ihram aralarında, ihramsız, yani ihram yasaklarının bulunmadığı yasaksız bir vakit dilimi, umre ile hac arasında hac yasaklarının söz konusu olmadığı özgür bir süre bulunduğu için bu ad verilmiştir

Temettu` haccı aynı yılın hac ayları içinde, umre ve haccı ayrı ayrı amaç ve ihramla yapmaktır Hac ayları içinde umre yapıp ihramdan çıktıktan sonra, benzer yıl hac için her yerde ihrama girip hac menâsikini de eda eden uzaktan bölgelerden gelmiş hacılar temettu` haccı yapmış olurlar

c) Kırân Haccı

Kırân haccı, her ikisine birlikte niyet edilerek benzer yılın hac ayları içinde umre ve haccı bir ihramda birleştirmektir Hac ve umre tek ihramla yapıldığı için birleştirmeli hacanlamında bu adı almıştır Umre ve hacca, ikisine aniden niyet edip umreyi yaptıktan sonra ihramdan çıkmadan, aynı ihramla hac menâsikini de tamamlayan Âfâkýler kırân haccıyapmış olurlar

d) Temettu` ve Kırân Haccının Şartları

1 Hacceden kişi Âfâký olmalıdır Harem ve Hil bölgelerinde, mîkat sınırları içinde ikamet edenlerin temettu` ve kırân haccı yapmaları câiz değildir Hac aylarından önce Mekke'ye gidip hac günlerine kadar orada kalan Âfâkýler de bu konuda benzer hükme tâbidir Bunlardan haccedecek olanların, o yıl hac ayları girdikten daha sonra umre yapmamaları gerekir Yaptıkları takdirde, isâet etmiş olurlar; şükür kurbanı yok, ceza kurbanı keserler

2 Umre ve hac, her ikisi benzer yılın hac aylarında yapılmalıdır Belki umre hac aylarından önce yapılmışsa ya da umre tavafının en az dört şavtı, hac ayları hemen şimdi girmeden tamamlanmışsa yapılan hac temettu` veya kırân yok, ifrad haccı olur

3 Hac aylarında yapılan umreden sonra sahih ilmâmolmamalıdır Sahih ilmâm, Hanefîler'e kadar, umre ile hac arasında herhangi bir sebeple memlekete dönmekle, Şâfiîler'e kadar ise, mîkat sınırları dışına çıkmakla gerçekleşir Umre ile hac arasında, Hanefîler'e kadar memleketine dışarı giden; Şâfiîler'e kadar ise mîkat sınırları dışına çıkan kimse, dönüşte tekrar umre yapmazsa, yaptığı hac temettu` yok, ifrad olur Kırân haccında umreden sonradan ihramdan çıkılmadığı için umre ile hac aralarında ister mîkat dışına çıkılsın, ister memlekete veya diğer bir yere gidilsin, kırân haccı ifrada dönüşmez

Bu üç nevi hacdan hangisi yapılırsa yapılsın, hac farîzası eda edilmiş olur

Bunların fazilet bakımından sıralanışı Hanefîler'e tarafından kırân, temettu`, ifrad; Mâlikîler'e kadar ifrad, kırân, temettu`; Şâfiîler'e tarafından benzer yıl gerisinde umre gerçekleştirmek şartıyla ifrad, temettu`, kırân; Hanbelîler'e göre ise temettu`, ifrad, kırân şeklindedir Bu görüş ayrılığının sebebi, Hz Peygamber?in yaptığı haccın eda biçimine ilişkin rivayetlerin ayrı olmasıdır
Bu eda biçimlerinden hangisine tarafından yapılırsa yapılsın hac farîzası yerine gelmiş olur Tüm ibadetler gibi hac ibadetinde de fazilet, o biçim veya bu biçimde yapılmasında değil, edasında gösterilen gayret, açık sözlülük, refah, huşû ve ihlâs nisbetindedir *