Hacda Vekalet

Hacca vekaleten gitmek
Kendi yerine başlasını hacca gondermek


Hac gibi hem bedeni hem de mali ibadetlerde , yukumlunun bizzat edadan aczi halinde vekalet caizdir; aksi halde caiz değildir Olum, yaşlılık, devamlı hastalık, kadınların birlikte yolculuk yapacak mahremlerinin bulunmayışı gibi sebeplerle bizzat haccedemeyecek kimselere vekaleten yapılan hac, onlar adına yapılmış olur Bu durumdaki kimselerden, uzerlerine hac farz olmuş olanların, bedel gondererek vekaleten hac yaptırmaları gerekir Vekaleten yapılan hac ile bunların hac borcları eda edilmiş sayılır

Uzerlerine hac farz olduğu halde, kendileri haccetmedikleri gibi, bedel de gondermeden vefat eden kimselerin ise, kendi yerlerine haccetmek uzere bedel gonderilmesini vasiyet etmeleri gerekir Bıraktıkları mirasın ucte biri, bedel gonderilecek kişinin masrafını karşıladığı halde, mirascılar bedel gondermezlerse, Allah katında sorumlu olurlar Mirasın ucte biri bedelin masrafını karşılamazsa veya olenin bu konuda vasiyeti yoksa, mirascılar bedel gondermekle sorumlu olmazlar Ancak, vasiyet olmasa veya mirasın ucte biri bedel gondermeye yetmese bile, mirascılar masrafını kendileri karşılayarak onun adına hacceder veya ettirirlerse, yukumlunun hac borcu odenmiş olur Rivayet edildiğine gore Has`am kabilesinden bir kadın Peygamberimiz'e gelerek, babasının binek uzerinde duramayacak kadar yaşlı olduğunu soylemiş ve kendisinin onun adına haccedip edemeyeceğini sormuş, Peygamberimiz de buna izin vermiştir (Buhari, Hac, 1; Muslim, Hac, 407)

Şafiiler'e gore ise, uzerine hac farz olduğu halde, haccetmeden vefat eden kişinin, bu konuda vasiyeti olmasa ve mirasının ucte biri hac masrafını karşılamasa bile, mirascılar mirasın tamamı ile, onun adına haccetmek veya ettirmekle yukumludur Cunku Hz Peygamber haccı diğer kul borclarına benzetmiş ve Allah hakkının odenmeye daha layık olduğunu ifade etmiştir (Buhari, Cezau'ssayd, 22) Kendisine hac farz olduğu yıl, hac icin yola cıkan fakat haccedemeden vefat eden kişinin bedel gonderilmesini vasiyet etmesi gerekmez ise de uzerine hac farz olduğu yıl haccetmeyip, daha sonra hac yolculuğuna cıkan kişi haccetmeden vefat ederse, yerine bedel gonderilmesini vasiyet etmesi gerekir Bu durumda bedel, EbU Hanife'ye gore bu kişinin memleketinden, EbU YUsuf ve İmam Muhammed'e gore ise, vefat ettiği yerden gonderilir

B) Farz Olan Hac İcin Vekalet Şartları

Farz olan haccın bedel tarafından yapılan hacla eda edilmiş sayılabilmesi icin:

1 Adına haccedilecek kişi vefat etmiş veya yaşlılık, iyileşme umidi olmayan hastalık, kadının birlikte yolculuk yapacağı mahreminin bulunmaması gibi sebeplerle, bizzat haccetmekten devamlı olarak aciz olmalıdır Bizzat haccetmekten devamlı olarak aciz olduğu konusunda galip zan bulunan kişi, adına vekaleten haccedildikten sonra haccedebilecek hale gelse bile, vekilin yaptığı hacla borcu odenmiş olur Fakat acz hali gecici olan veya bizzat haccedebilecek durumda olan kişi adına vekaleten yaptırılan hac nafile olur; ayrıca kendisinin haccetmesi gerekir

2 Adına haccedilecek kişiye hac, onceden farz olmuş olmalıdır

Uzerine hac farz olmayan kişi adına vekaleten yapılan hac nafile olur Bu kişiye daha sonra hac farz olursa, bizzat haccetmesi, hac etmekten aciz olması halinde ise, tekrar bedel gondermesi gerekir

3 Bedel gonderilecek kişi musluman, akıllı, ergenlik cağına ulaşmış veya mumeyyiz olmalıdır Henuz buluğa ermemiş mumeyyiz cocuk, bedel olarak başkası adına haccedebileceği gibi kadının da başkası adına vekaleten haccetmesi caizdir Hanefiler'e gore bedel gonderilecek kişinin, daha once haccetmiş olması efdal ise de şart değildir Şafii ve Hanbeliler'e gore, vekilin daha once haccetmiş olması gerekir

4 Vekil, ihrama girerken sadece gonderen adına niyet etmelidir Vekil kendisi icin de niyet eder veya birkac kişiden vekalet alıp her biri icin niyet ederse, kendi adına haccetmiş olur, aldığı paraları iade etmesi gerekir

5 Vekil icin ucret şart koşulmamalıdır Cunku hac ibadettir İbadetler ucretle değil ancak Allah'ın rızasını kazanmak icin yapılır

Vekil hacla ilgili masrafları icin kendisine verilen parayı israf etmeden ve aşırı kısmadan, normal şekilde harcar Artan miktarı donuşunde iade eder Bunun geri alınmayıp hediye olarak vekile bırakılmasında bir sakınca yoktur

6 Bedel gonderilen kişinin hac masrafı, gonderen tarafından karşılanmalıdır

Başkası adına, kendi parasıyla hacceden kişi, kendisi icin haccetmiş olur Bu haccın sevabını başkasına bağışlayabilirse de bununla o kimsenin uzerindeki hac borcu odenmiş olmaz Şafiiler'e gore odenmiş olur

7 Adına haccedilen kişi, kendisi icin haccetmesini vekilden istemiş olmalıdır

İzin veya vasiyeti olmadan, bir kimse adına başkası tarafından yapılan hac ile, o kimse uzerindeki hac borcu duşmez Şafiiler'e gore duşer

8 Vekil, haccı bizzat kendisi yapmalıdır

Hastalık, tutuklanma gibi bir mazeretle gonderenin bilgi ve izni dışında, vekil gorevi başkasına devrederse, aldığı parayı iade etmesi gerekir Ancak bu konuda yetkili kılınmışsa, yerine başkasını vekil edebilir

9 Vekil, gonderenin isteğine uymalı, onun istediği haccı yapmalıdır

İfrad haccı istenildiği halde, vekil temettu` haccı yaparsa, gonderen adına değil, kendi adına haccetmiş olur, aldığı parayı iade etmesi gerekir İfrad haccı istenildiği halde, kıran haccı yaparsa, EbU Hanife'ye gore hukum yine aynıdır EbU YUsuf ve İmam Muhammed'e gore ise, istihsanen gonderen adına haccetmiş sayılır Gonderen, ifrad, temettu` veya kıran haccından birini ismen belirtmeksizin, sadece hac yapılmasınıistemişse, ifrad haccı istemiş olduğu kabul edilir Ancak dilediğini yapgibi bir ifade ile secimi vekile bırakmışsa, vekil dilediği haccı yapabilir

10 Adına haccedilmesini vasiyet eden kişi, sarfedilecek paranın miktarını ve vekilin nereden gonderileceğini belirlemişse, buna uymak gerekir Şayet belirlememişse, vasiyet edilen para veya mirasın ucte biri yeterli ise, vekil adına haccedilecek kişinin memleketinden, yeterli değilse yettiği yerden gonderilir

11 Vekil, gonderen adına yapılacak menasiki tamamlamadıkca kendisi icin umre yapmamalıdır

İster hac, ister umre icin gonderilmiş olsun, vekil ancak gonderen adına yapılacak menasiki tamamladıktan sonra, kendisi icin umre veya hac yapabilir Aksi halde yolculuğu kendi adına yapmış sayılacağından aldığı parayı iade etmesi gerekir

12 Vekil, yuruyerek değil, vasıtaya binerek haccetmelidir Vasıta ucretini kendisine alıkoymak icin, yuruyerek haccederse, kendisi adına haccetmiş olur

Başkası adına yapılacak nafile hac icin, vekilin musluman, akıllı ve mumeyyiz olması, adına haccettiği kişi icin ihrama girmesi ve haccı ucret karşılığı yapmaması şartları yeterlidir Başkası adına hacceden vekil, haccı ifsat ederse aldığı parayı iade eder İradi olarak işlediği cinayetler icin odenecek fidye ve ceza kurbanlarının bedellerini kendisi karşılayacağı gibi, gonderenin izniyle bile olsa, temettu` veya kıran haccı yaptığı takdirde, kıran ve temettu` hedylerini de kendi parasıyla keser İhsar kurbanı ise, gonderenin parasından kesilir Cunku bunda vekilin kusuru ve dahli yoktur