Hacı Bektaşi Veli Kimdir?

HACI BEKTAŞİ VELİ


İslam düşünürü


Reel ismi, Seyyid Muhammed bin İbrahim Ata'dır Horasan'nın Nişabur şehrinde doğan Hacı Bektaşi Veli'nin doğum ve vefat tarihleri kaynaklara göre değiştirme göstermektedir Bir Takım kaynaklarda doğumu 1248, Anadolu'ya girişi 12701280 yılları arası, ölümü ise 1337; bazı kaynaklarda ise doğumu 1209, ölümü 1271 olarak geçmektedir Hakiki hayatının yanında efsanevi bilgiler de mevcuttur

Hacı Bektaşi Veli'nin hayatı hakkında data veren Velâyetnâme'ye tarafından, Horasan Hükümdarı İbrahimalSani diye tanınan Seyyid Muhammed ile Şeyh Ahmet adlı Nişaburlu bir âlimin kızı Hatem Hatun'nun oğullarıydı

Hacı Bektaşi Veli, birincil eğitimini Lokman Parende'den aldıktan sonradan Ahmet Yesevi'nin yanına eğitimini tamamladı Burada Kur'anı Kerim, dini ilimler ve batı ilmine vâkıf oldu Ahmet Yesevi'den eğitim alması görüşlerinin şekillenmesine ve Yasevilikten etkilenmesine neden oldu Lokman Parende'nin yanına olduğu dönem Hacılakabını aldı

Eğitimini tamamladıktan daha sonra Horasan diyarından erleri uyandırmakiçin Anadolu'ya geldi Yanına çoğu öğrenci alıp eğitimleriyle meşgul oldu Bu sırada Anadolu'da dini, iktisadi, sosyal ve askeri bir teşkilat olan Ahilikile birlikte çalıştı Osmanlı sultanlarının da yan bulundukları bu teşkilat doğruca tanındı ve sevildi Osmanlı padişahı Orhan Gazi ile olan yakın dostluğu baştan sona Yeniçeriliğin üstadı ve hamisi kabul edildi

Yetiştirdiği talebeler ve Ahilikiçinde yaydığı birlik ile Moğol istilası etkisindeki Osmanlı Devleti'nin kısa sürede birlik ve birliktelik içinde büyümesini sağladı

Hacı Bektaşi Veli, Ahmet Yesevi'nin elinde yetiştiği için öz Türkçe kullanmış ve İslam dininin tanınmasında etkili olmuştur yaydığı hafıza, tekkeleri aracılıyla Anadolu'da hatta Avrupa'da bile yayılmıştır

Anadolu'da Kapadoya yöresindeki Hıristiyan merkezine karşısında bir Türklük merkezi düzenlemek isteyen Hacı Bektaşi Veli, bugünkü ismi Hacı Bektaş olan yerde tekkeler açtı Türkistan'dan gelen Hacı Bektaşi Veli, Türk gelenek ve göreneklerinden korunabilenleri saptama etmiş ve bunları bugünki ismi Hacı Bektaş olan Sulucakarahöyük'te kurmuş olduğu tekkede İslam inancı ve Türk kültürü ile birleştirmiştir Hoşgörüye daalı ilmi ve düşünceleri ile kısa zamanda Hıristiyanlığın merkezi Kapadokya'da geniş insanlar kitlelerine ulaşmayı başarmıştır

Hacı Bektaşi Veli'nin evli olup olmadığı kaynaklara kadar çeşitlilik gösterir Bir Takım kaynaklar Hacı Bektaşi Veli'nin evli olmadığını yazarken bazıları Kadıncık Asıl(Kutlu Melek, Fatıma Nuriyye) ile evli olduğunu yazan Fakat başka kaynaklarda Kadıncık Asıl başka biri ile evli görülmektedir Başka bir rivayete tarafından Kadıncı Asıl, Hacı Bektaşi Veli'nin manevi kızıdır

Hayatının geri kalanını Kırşehir'de tamamlayan Hacı Bektaşi Veli, tahminen 1338 yılında burada vefat etti Mezarı da Nevşehir iline yan Hacıbektaş ilçesinde bulunmaktadır

Kurduğu Bektaşilik tarikatı, saha sonraki yıllarda halifeleri kadar devam ettirilmiş ve Yeniçeri Ocağı'nın fikir temelini oluşturmuştur Alevi bir tarikat olan Bektaşiliğin, devşirmelerden olan Yeniçeriler aralarında yayılmasında, İslamı basit ve evrensel bir ışık halkası getirmesinde etkisi vardır Hümanist esaslı bir öğretidir Öğretinin odağında insanbulunur Bektaşilik Türk dünyasının felsefesine birçok katkıda bulunmuştur

Bektaşilik tarikatının kuruluş süreci hakkında pozitif veri bulunmasa da Hacı Bektaşi Veli'nin halifleri göre devam ettirildiği düşünülmektedir Haliflerden Balım Sultan zamanında Bektaşilik teşkilatı oluşturulmuştur

Hacı Bektaş, Horasan Okulu'ndan aldığı Dört Kapıanlayışına, her kapıya onar makamekleyerek Dört Kapı Kırk Makamdan oluşan tarikatın altyapısını kurar Buna, Bektaşi Seyri Sülûğuda denir Bektaşiliğin birincil erkannamesini yazan Kaygusuz Abdal, ilk tüzük yapıcı olmuştur Balım Sultan ise bu erkannameyi daha sonra geliştirmiştir ve kurumlaştırmıştır Hacı Bektaş ’tan daha sonra tarikatın başına Abdal Musa geçmiştir Bektaşilik; Bâtınilik, Hurufilik, Ahilik, Kalenderilik, Haydarilik, Melamilik gibi akımlardan etkilenmiş, hatta bazılarını kendi içinde harmanlayarak şekillenmiştir

Hacı Bektaş dağınık Alevi ve Alevilik türevi akımları ve toplulukları içine almış, yeniden kalıba dökmüş, Aleviliği bitmiş derneştirmiş ve Alevi Bektaşiliğin yolunu çizmiştir Bunu da doğallıkla kurduğu tarikatıyla yapmıştır Çevresine bir takım görevliler almış, bunların bir bölümünü kimi yerlere görevlendirerek göndermiş, oralarda yakmairşatçalışmaları yaptırmış, Anadolu'daki diğer Alevi ocakları ile ilişki kurarak kendine bağlamış ve onları yönlendirmiştir Bu nedenlerle Hacı Bektaş, AleviBektaşi toplumunun gözünde piridir, tarikatın kurucusudur

Balım Sultan Alevilere tarafından ikinci pir (piri sani)'dir AlevilikBektaşilik araştırmacısı İngiliz J K Birge bu süreci Alevi toplumunun yorumuna tarafından yapar Ona tarafından; XIII yüzyıldan başlayarak Minik Asya'dan ismen ait oldukları çeşitli dinlerden karışmış öğeler taşıyan bir tür ırk dini gelişti Hacı Bektaş'ın, harekete yardımcı olan gezginci ruhani önderlerden biri olarak artan bir şekilde gelişen bir biçimde üstünlüğü tanındı, yalnızca Kırşehir yakınındaki köy adını ondan almakla kalmadı, ama bütün Küçük Asya'da sayısız köyde onun adı pir olarak ünlendi Balım Sultan'la şehir içi ve yakınlarındaki tekkelerde daha yetkinleştirilmiş bir ritüel ve örgütlenme başladı Bu örgütlenme, belirtilmiş ölçülerde fazla benzer inanç ve uygulamaları sürdüren, fakat Bektaşiliğin düzenlenmiş sisteminin dışarıda kalan köy gruplarından farklılaştı ve daha biçimsel olarak örgütlenmiş Bektaşi Tarikatı haline geldi *