Hadis Nedir ? Kac Ceşit Hadis Vardır ?

Kac Ceşit Hadis vardır?


Hadis Peygamber Efendimiz'in sozu, daha sonra da O'nun soz, fiil ve takrirleri icin kullanılmıştır

Hatta sahabe ve tabiun soz ve fiillerine de mevkUf ve maktu kayıtlarıyla da olsa hadis denilmektedir Bu manada hadis yerine haber kelimesini kullananlar, sahabe ve tabiUna ait soz ve fiiller icin eser terimini tahsis edenler de bulunmaktadır

HADİS CEŞİTLERİ

I Kabul veya red acısından

Makbul
Merdud

Kabul veya red acısından hadisler makbul ve merdud olmak uzere iki kısma ayrılırlar

Makbul hadis ravisinin doğruluğu kabul edilen ve kendisiyle amel edilmesi gereken hadistir

Merdud hadis ise ravisinin doğruluğu kabul edilmeyen ve kendisiyle amel etmek gerekmeyen hadistir

Amel edilip edilmemesi konusunda karar verilemeyen hadisler de merduddur

II Ravi sayısı acısından

Mutevatir
Ahad
MeşhUr


Ravi sayısı acısından hadisler mutevatir ve ahad olmak uzere iki kısma ayrılırlar, meşhUr hadisler de ahad icinde mutalaa edilir

Mutevatir hadis aklın yalan uzerinde birleşmelerini adeten mumkun gormediği raviler topluluğunun her nesilde kendileri gibi bir topluluktan alıp naklettiği, işitme veya gormeye dayanan hadistir Bu nitelikleriyle kesin bilgi ifade ederler ve tenkit dışıdırlar

Mutevatir hadisler butun rivayetlerinde aynı lazfılara sahipse lafzen mutevatirşeklinde adlandırılır Bu tur hadislerin yok denecek kadar az olduğu kabul edilmektedir

Eğer aralarında ortak bir nokta bulunan değişik hukumlerin, tevatur şartlarını taşıyan raviler tarafından nakledilmesiyle ortaya cıkan ortak manaya ise manen mutevatirdenir Bu tur mutevatir haberlerin adedi coktur

Ahad hadis ise mutevatirin şartlarını taşımayan hadistir Boyle olunca da hadislerin buyuk bir coğunluğu tevatur şartlarını taşımayan ahad hadislerdir Hadis kitaplarımızdaki hadislerin hemen hemen hepsi bu anlamda ahad hadislerdir

Bir de başlangıcta ahad hadis ozelliği taşırken, daha sonraki nesillerde (tabiin veya etbau'tabiin) tevatur derecesine ulaşan hadisler vardır Bu hadislere meşhur hadislerdenir Bu hadisleri her nesilde en az iki ravi nakletmelidir

III Senedin muntehası (hadisin soyleyeni) acısından

Kudsi
MerfU
MevkUf
Maktu

Hadis metninin kendisine atfedildiği zat yani senedin muntehası farklı olabilir Buna gore de hadisler başka başka isimlerle anılırlar Hadis Allah Teala'ya izafe edilmişse kudsi, Hz Peygamber'e izafe edilmişse merfu, sahabiye izafe edilmişse mevkuf, bir tabii veya daha sonraki nesilden birine izafe edilmişse maktu adını alır

Ayet olmamak kaydıyla Hz Peygamber'in Allah Teala şoyle buyurmuşturdiyerek Allah Teala'ya nisbet ve izafe ettiği hadislere kudsi hadisler veya İlahi, Rabbani hadisler denir Bu hadislerin konuları genellikle Allah'ın sıfatları ile ilgilidir

MerfU hadisler ise soz, fiil, takrir veya ahlaki vasıflar olarak senedi muttasıl veya munkatı olsun acıkca veya dolaylı bir şekilde Hz Peygamber'e izafe edilen hadistir Eğer hadis acık bir şekilde Hz Peygamber'e izafe ediliyorsa bu hadis sarahaten merfuşeklinde adlandırılır Herhangi bir sahabinin gecmiş peygamberler veya gelecekte cereyan edecek olaylar ya da işlenmesi halinde işleyene sevab veya azab gerekecek konular gibi şahsi goruş ve kanata dayanması mumkun olmayan mevzulara dair verdiği haberlere hukmen merfudenir

MevkUf hadisler ise sahabilerin soz, fiil ve takrirlerine dair –muttasıl veya munkatı haberlere mevkUf denir Sened sahabide kalır, Hz Peygamber'e ulaşmaz

Tabiiye izafe olunan soz, fiil veya takrirlere ise maktu hadisdenmektedir Etbau'ttabiin de tabiiler gibi kabul edilmektedir

IV Sıhhat ve hukum acısından

Sahih Hasen Zayıf

aSeneddeki inkıta nedeniyle zayıf kabul edilen hadisler

bRavide cerhi gerektiren bir hal nedeniyle zayıf kabul edilen hadisler

Sıhhat veya hukum acısından hadisler daha doğru deyimle, ahad hadisler uc kısma ayrılmaktadır: sahih, hasen, zayıf

Adalet ve zabt sahibi ravilerin muttasıl bir senedle rivayet ettikleri şazz ve muallel olmayan hadise sahih denir Eğer sahih hadis bu şartların tumune en ust seviyede sahipse ona sahih li zatihidenir Mutlak olarak sahih denilince sahih li zatihianlaşılır

Sıhhat şartlarını en ust seviyede taşımamasına rağmen, kendisini sıhhat derecesine cıkaracak başka bir rivayet (adıd) bulunan hadislere sahih li gayrihidenir

Hadisciler sahih hadisleri kendi arasında yedi dereceye ayırmışlardır:

a Buhari ve Muslim'in ortaklaşa kitaplarına aldıkları rivayetler Bunlara muttefakun aleyhde denir M Fuad Abdulbaki'nin elLu'lu'u ve'lmercan adlı eserinde bu nitelikte hadis sayısı 1906'dır

b Buhari'nin yalnız başına rivayet ettiği hadisler

c Muslim'in yalnız başına rivayet ettiği hadisler

d Kitaplarına almamış olsalar da, Buhari ve Muslim'in şartlarına uygun hadisler

e Yalnızca Buhari'nin şartlarına uygun olanlar

f Sadece Muslim'in şartlarına uygun olanlar

g Buhari ve Muslim dışındaki hadis mutehassıslarının sahih dedikleri hadisler

Sıhhat acısından ikinci gruptaki hadisler hasen hadislerdir Bunlar zabtı gevşek olan ravilerin muttasıl senedle rivayet ettikleri şazz ve muallel olmayan hadisdir Bu hadis hasen li zatihi olarak da adlandırılır ve lafzı benzer başka bir hadis tarafından takviye edilirse sahih li gayrihi seviyesine cıkar

Yalancılıkla itham edilmemiş ve cok hata yapacak kadar dalgın olmayan ve fakat ehliyeti acıkca anlaşılmayan (mestUr) bir ravisi bulunan hadis lafız veya mana yonunden başka rivayetlerle desteklenirse bu hasen li gayrihi adını alır

Yukarıda tarif edilen sahih ve hasen hadisin şartlarını taşımayan hadisler zayıftır Hadiste zayıflık genelde iki sebepten kaynaklanır: 1) Senedde inkıta (kopukluk) bulunması 2) Ravide cerhi gerektiren bir halin bulunması

İnkıta senedden en azından bir ravinin duşmesi demektir Boyle bir inkıta varsa seneddeki butun şahıslar sika (guvenilir) olsalar bile sırf bu inkita metnin reddini gerektirir İnkıta yuzunden zayıf kabul edilen hadisler muallak, mursel, mudal, munkatı, mudellesdir

Mursel, tabiinin sahabiyi atlayarak Hz Peygamber'e izafe ettiği hadistir

Munkatı hadis, senedi muttasıl olmayan hadistir Senedin herhangi bir yerinden bir ravinin duşurulmesi veya senedin farklı yerlerinden peş peşe olmamak şartıyla birden fazla ravinin duşurulmesi halinde de hadis munkatı adını alır

Mudal hadis, senedinin herhangi bir yerinden peş peşe iki veya daha cok ravinin duştuğu hadistir Bu tur hadisleri munkatı hadislerden daha zayıftır

Muallak hadis, senedinin baş tarafından bir veya birkac ravi ya da muntehasına kadar senedin butunuyle hazf olunduğu hadistir Son zamanlarda bilhassa halk icin yazılan hadis kitaplarında sadece sahabi ravisi zikredilerek yapılan rivayetler hep muallaktır Ancak bunların asıl kaynaklarda senetleri muttasıl olarak yer almış olduğundan sıhhatlerinden bir şey kaybetmezler

Tedlis, senede dahil bir ravinin ismini atlayarak orada boyle biri yokmuş izlenimi verecek şekilde senedi sevk etmek demektir Tedlis ile rivayet edilen hadise de mudelles denir Tedlis uc ceşittir:

İsnad tedlisi: Ravinin goruşmediği veya goruştuğu halde hadis almadığı cağdaşı bir kişiden işitmiş gibi kale fulanveya an fulandiyerek hadisi rivayet etmesidir

Şuyuh tedlisi: Ravinin hocasını bilinmeyen bir isim, sıfat veya kunye ile zikretmesidir

Tesviye tedlisi: Sika raviler arasındaki zayıf bir raviyi atlayarak hep sikalardan gelmiş intibaını verecek şekilde hadisin rivayet edilmesidir

Ravide cerhi gerektiren bir halin olması nedeniyle zayıf olan hadisler ise mevzu, metrUk, munker, muallel, mudrec, maklUb, muzdarib, şaz, musahhaf, muharref şeklinde on ceşittir

Mevzu, Hz Peygamber adına yalan uydurmak ile cerh edilmiş ravinin rivayetidir

MetrUk, yalancılıkla itham edilmiş bir ravinin rivayetinde yalnız kaldığı hadise metrUk veya matrUh denir MetrUk hicbir sikanın rivayetine muhalif olmaksızın kizb, kesreti galat, fısk ve gaflet gibi cerh noktalarından biri ile itham edilen ravini yalnız başına rivayet ettiği hadis diye de tarif edilmektedir

Munker hadisin tarifi icin farklı goruşler ileri surulmuştur, belli başlı iki anlayış bulunmaktadır:

a Zayıf bir ravinin sika raviye muhalif olarak rivayet ettiği hadistir

b Sika olsun olmasın ravisi tek kalan hadistir

Muallel hadis, gorunurde sahih olmakla birlikte bu sıhhati yok edebilecek gizli bir illet taşıyan hadislere muallel veya malUl denir Hadisin illetini bulan muhaddise muallil denir

Muderec, hadisten olmayan bir kelamın hadise bitişik olarak zikredilmesine idrac, boyle bir uygulamaya uğramış hadise de mudrec denir Bu, ResUlullah'ın sozune herhangi bir ravinin sozunun karışması demektir İdrac senedde veya metinde olabilir

MaklUb, seneddeki ravi isimlerini ya da metindeki bazı kelimeleri takdimtehirle rivayet etmekle gercekleşir

Muzdarib, birden cok rivayeti bulunduğu halde rivayetlerinin birini diğerine tercih edecek sebep bulunamayan hadislere muzdarib denir Izdırab coğunlukla isnada bazen de metinde olur

Şaz, makbul bir ravinin kendisinden daha makbul olan raviye muhalif rivayetidir Daha makbul olan ravinin rivayetine ise mahfuz denir Şazlık senedde de metinde de olabilir

Musahhaf, kelimesi nokta değişikliğine uğramış hadistir Bu tur hatalar bilhassa yazılı vesikalar istinsah edilirken daha cok gorulur

Muharref, kelimesi hareke değişikliğine uğramış hadise muharref denir

V Tearuz acısından Muhkem Muhtelif

Makbul hadisler (sahih ve hasen hadisler) tearUz acısından sınırlandırmaya tabi tutulduğunda muhkem ve muhtelif olmak uzere iki kısma ayrılır

Muhkem, muarazadan salim olan makbul haberdir

Muhtelif ise makbul bir hadisin celiştiği makbul hadistir Şayet muarız olan hadis makbul olmazsa muaraza yok demektir

Muhtelif hadis muarazadan zorlanmaksızın kurtarılabilirse bir başka ifade ile iki hadisin arası cem ve telif edilebilirse aralarında tearuz olmadığı anlaşılır ve her ikisi de muhkem olmuş olurlar