Halı saha cengaverleri

İşte yeniden bir maç akşamı! Geç kalmamak için yemeğinizi alelacele tarafken aklınıza gelen “maçtan evvel çok yemek yeme şişersin” kelamı bir an için sizi duraklatsa da eşinizin hazırladığı şık yemeklere bakınca bu akşamlık bir istisna yapabileceğinizi düşünürsünüz. Buz üzere kış akşamında sıcacık konutu bırakıp maça gitmenin meczupluk olduğunu düşünen eşinizin şaşkın bir halde “bu havada da mı maç?” sorusuna “herkes geliyor” diye kestirme bir yanıt verip sokak kapısından dışarı adımınızı atarsınız. İşte o andan itibaren tahminen Messi, tahminen de Christiano Ronaldo ya da en azından bir halı saha cengaveri oluverirsiniz. 

 

Tel örgülerden öbür muhafazası olmayan halı alana çıktığınızda esen sert poyraz iliklerinize kadar işlediğinde, acilen ısınmanız gerektiğini düşünüp her vakit ki hareketlerden kolayınıza gelenleri yapmaya başlarsınız. Saha kenarında ileri geri koşarken, kaleciye şut çekerek ısınan arkadaşınızdan birinin vurduğu şişirme şut, kale mekanına taç çizgisine yönelip ayaklarınıza sahih geldiğinde dayanamayıp Van Basten'in Dassaev'e attığı gölün bir benzerini atabileceğinizi düşünür, sıkı bir sağ vole vurursunuz ve… Kasığınızda şiddetli bir ağrı ile olduğunuz bölgeye çökersiniz. Yanınıza gelen arkadaşlarınızın koyduğu kasık çekmesi, lif atması, kalça çıkığı üzere tanıların beyninizde yarattığı dalgalanmayla baş etmeye çalışırken yavaş yavaş azalan ağrı ile ayağa kalkıp hafif aksayarak yürümeye başlarsınız. Hafifleyen ağrınız artık oynayabiliceğinizi düşündürür ama…! Daha birinci topa dokunduğunuzda ağrı birincisine yakın şiddette tekrarlar ve “ben burdayım, sen bu maçı lakin kenardan izleyebilirsin” der. Arkadaşlarınızın “zaten bir kişi eksiktik artık 6'ya 6 oynarız” sesleri kulağınızda yankılanırken, sizde tanıyı arkadaşlarınızın değil bir hekimin koyması gerektiğini düşünürsünüz. Siz oynayamayınca, ekibinizin 4 fark ile yeniliyor olması ise bu maç akşamından kalan tek teselliniz olur.

 

Anlattığım hadise ve benzerleri  halı saha cengaverlerinin başına sıkça gelmektedir. Aylar tahminen de yıllar boyunca iş dışında neredeyse önemli hiç bir fizikî aktivitesi olmayan kişilerin canları istediklerinde çıkıp top oynayabilecekleri halı meydanların olması bir grup sakatlanmalarıda beraberinde getirmiştir. Aslında halı saha sakatlıkları, çim alanlarda meydana gelenlerden farklı değildir. Çim meydanlarda yer muayyen standartlara uyuyorken, halı alanlarda durum biraz farklıdır. Değişen kalitedeki yapay tabanlar, bazen direkt beton üzerine, bazen yumuşatıcı bir ara yer ilavesiyle uygulanmaktadır. Bu nedenle bunların bir kısmını halı saha, bir kısmını yapay çim saha olarak isimlendirmek daha hakikat olabilir. Şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki rastgele bir 1. futbol lig maçında yaşanan düşme vakaları birebir fizikî koşullarda halı alanlarda yaşansa sonuçları çok acı olurdu. Acep halı alanda oynayanlar halı saha cengaveri olmazda profosyonel futbolcular olsa durum değişir miydi? Tekrar söyleyebiliriz ki sakatlılar daha az fakat yinede çim alandan ziyade olurdu. Pekala bu fark neden kaynaklanmaktadır? Halı saha yaralanmalarında üç temel belirleyici faktörden bahsedilebilir; sahanın fizikî durumu, giyilen ayakkabının özellikleri ve oyuncunun fizikî kapasitesi.

Halı alanların yerleri mahsusen kuruyken nispeten yüksek yüzey sürtünmesine sahiptir. Bu nedenle ayakkabının yere ya da yüksek sürtünmeli yerde çetin hareket eden topa takılması mümkünlüğü çim alana orantıyla çok daha yüksektir. Bu durum mahsusen bilek burkulmalarını beraberinde getirir. Çim alanda ayak takılsa bile çim yanından sökülüp bileğe ve dize gelen anormal yükleri azaltır. Yüksek taban sürtünmesi tek ayak alana basarken yapılan ve dizde dönme momenti yaratan hareketlerde menisküs yaralanmalarına yol açabilir. İşin içine  rakip oyuncuyla yaşanan fizikî temas girdiğinde bu tabloya ön çapraz bağ yırtılamaları eklenebilir.

Oyuncunun halı saha tabanıyla temasını sağlayan ayakkabının  yeteri kadar esnek ve hafif olması, ayağa tam oturması, tabanının yüksek olmaması ve alt yüzeyinin kâfi tutuculukta olması gerekir. Aslında bu saydığım özelliklerin mekanına, kısaca pahalı ayakkabı olması gerekir de diyebiliriz. Altı düzgün tutmayan ayakkabılar, ıslak tabanda ABS'siz otomobil tesiri yaratmakta ve ani yavaşlama yahut durmalarda rahatlıkla kaymaktadır. Bu tip kaymalar sıklıkla oyuncunun popo üstü düşmesine, dirseğini ya da kolunu tabana çapmasına neden olmaktadır. Çim alanda yumuşak doku travması ile atlatılabilecek bu türlü bir  travma sert bir halı saha tabanında dirsekte modüllü kırık ya da önkol kırığına neden olabilir. Bunun meali yaklaşık 1,5 aylık alçı ve sonrasında 20-30 seanslık fizik tedavidir. Bu tedavide  size en kalitelisinden 50 çift ayakkabı parasına mal olur.

 

Halı saha yaralanmalarında oyuncudan kaynaklanan en kıymetli etken kişinin kardiyovasküler kapasitesidir. Maatteessüf halı meydanda geçirilen ölümcül kalp bunalımları azımsanmayacak kadar çoktur.  Artan yaş ile maç içinde fizikî aktivite azalsa da  kalp bunalımı riski artmaktadır. Soğuk hava ve dolu mide kalp bunalımı riskini artıran gayrı faktörlerdir. Kişinin kas iskelet sistemi kapasitesi ise yaptığı antrenman ve fizikî aktivite ile irtibatlıdır. Esnek olmayan, kuvveti ve dayanıklılığı azalmış kaslarını çok zorladığında kas yaralanmaları ortaya çıkmaktadir.

Kısaca özetlersek halı saha yaralanmalarından korunmak için;

Tansiyonunuz varsa, sigara içiyorsanız, ailede kalp bunalımı varsa, göbek etrafınız artmışsa  40 yaşın üzerinde, ailede erken kalp bunalımı varsa yaşınız ne olursa olsun kalbinizi denetim ettirin.

Maçtan 3 saat evvel yemekle işiniz bitsin ve her devir yediğinizin yarısını yiyin.

Kesinlikle haftada en az 1, ülkü 2-3 kere yavaş tempoda da olsa 2-5 km koşun (en azından yürüyün).

Tabanı yumuşatılmış kaliteli, mümkünse gizli halı meydanda oynayın.

Maçtan evvel 10 dakika ısının ve germe egzersizleri yapın.

Güzel ayakkabı giyin.

Kapasitenizi bilin ve maç içi fizikî aktiviteniz ile kendinizi aşmaya çalışmayın.