Halk şairlerinin gruplandırılması,Halk şairleri kaca ayrılır?

HALK ŞAİRLERİNİN GRUPLANDIRILMASI


1Gocebe ( Gezgin ) Şairler
Bir yere bağlı kalmadan gezerler Genellikle eğitim gormedikleri icin, Divan Edebiyatı'ndan etkilenmezler Dilleri sadedir Hece olcusune bağlıdırlar Geleneksel şiir anlayışını surdururler

2 Yeniceri Şairler
Osmanlılar zamanında askerlik, hayat boyu suren bir meslekti Orduda gorev arasında şairler yetişmiştir Bunlar, katıldıkları savaşlarla ilgili yiğitlik şiirleriyle dikkati cekerler Dil, anlatım, olcu bakımından, gocebe şairler gibi geleneksel şiir anlayışına bağlıdırlar

3 Koylu Şairler
Hayatları koylerde, kasabalarda gecer Buyuk kentlerle ilgileri olmadığı icin, kent kulturunden, Divan Edebiyatı'ndan etkilenmeden, halk şiiri geleneklerine bağlı kalmışlardır

4Kentli Şairler
Genellikle Divan Edebiyatı'nın etkisinde kalırlar Hem Halk, hem de Divan Edebiyatı tarzında şiirler soylerler Dillerinde Arapca ve Farsca sozcuklerin oranı yuksektir Hece olcusuyle birlikte aruza da yer verirler

5 Tasavvuf ( Tekke) Şairleri
Tekkelerde yetiştikleri, din ve tasavvuf konusunda eğitim gordukleri icin, dilleri, gocebe, yeniceri ve koylu şairlere gore bazen daha ağırdır Zaman zaman Divan Edebiyatı'nın dil, anlatım, bicim, olcu ozelliklerini taşıyan şiirler soylerler Orneğin Yunus Emre bile, aruz olcusu ve mesnevi duzeniyle Risaletu'nNushiyye adlı bir eser vermiştir

BAŞLICA HALK ŞAİRLERİ

Yunus Emre (12501320)

XIII Yuzyıl halk şairidir Hayatı hakkında kesin ve yeterli bilgi yoktur Eskişehir'de doğup olduğu soylenir Hayatı efsanelerle orulmuştur

Tasavvuf felsefesi, XII yuzyıldan itibaren Anadolu'ya yayılmaya başlamış; Mevlana, Sultan Velet, Ahmet Fakih gibi şairlerle edebiyata girmiştir Varlık yokluk, İnsantanrıolum ilişkilerini guclu bir kultur donanımı ve buyuk şiir yeteneğiyle irdeleyerek halka ulaştırabilmiştir

Tum halk şairlerini yuzyıllar boyunca etkilemiştir İlahi turunun en usta şairidir İlahi turu şiirlerinde Halk Edebiyatı'nın geleneklerine bağlı kalmıştır Bunlarda dil sade, anlatım yalın, olcu hecedir Risaletu'nNushiyye adlı dini didaktik eserinde ise, bu gelenekten ayrılarak aruz olcusunu, mesnevi nazım bicimini kullanmıştır
Allah inancını ve insan sevgisini işler Şiirlerinde coşkun bir lirizm vardır Tekke edebiyatının en lirik şairidir Şiirlerinde hem aruz hem de hece vezni kullanılmıştır İşlediği konular yonuyle evrenseldir

Eserleri: Turkce an sahibi ilk şairdir Ayrıca Risaletu'nNushiyye adlı oğretici bir mesnevisi vardır


Hacı Bayram Veli (13521429)

Tasavvuf şairidir, guclu bir medrese eğitimi almıştır Bayramiyye tarikatını kurmuştur Yunus Emre etkisinde sade bir dil ve lirik bir anlatımla dile getirdiği şiirlerinden yalnızca birkac tanesi bilinmektedir

Kaygusuz Abdal ( ? ? )

15 yy tasavvuf şairlerindendir Yunus Emre'den etkilenmiştir AleviBektaşi halk şiirinin kurucusudur Nefeslerine hicivmizah motifli tekerlemeler katarak insanlık kusurlarıyla alay etmiş, Bektaşiliğin ilkelerini nukteli bir dille yaymıştır Hem heceyle hem de aruzla yazılmış şiirleri vardır Budalaname adlı eserinde 15 yy halk nesrinin sade ornekleri vardır

Eşrefoğlu Rumi (? 1409)

Eşrefoğlu Rumi, İznik medreselerinde oğrenim gormuş, oğrenimini bitirdikten sonra da yine İznik'te Celebi Mehmet medresesinde muderris adayı olmuştur 15 yy tasavvuf şairlerinden olan sanatcı, Hacı Bayram Veli'ye damat ve derviş olmuştur Yunus Emre'nin izinden yurumuş hem aruz hem de heceyle şiirler yazmıştır Bir anda topladığı şiirlerinde tasavvuf ilkelerini yaymaya calışmıştır

Pir Sultan Abdal ( ? ? )

XVI yuzyıl tekke ve aşık edebiyatının unlu şairlerindendir Sivas'ta yaşamıştır AleviBektaşi şiir geleneğinin en unlu şairidir Kanuni zamanında Doğu Anadolu'da patlak veren bir isyana katılmış, yaşadığı olayların izlenimlerini şiirlerinde anlatmış, İran şahının propagandasını yaptığı icin Hızır Paşa tarafından Sivas'ta idam ettirilmiştir Sanatının belirleyici ozellikleri, guclu bir inanc, sade bir halk dili, coşkun bir lirizm olarak ozetlenebilir Tasavvuf, tabiat, aşk ve halkın gercek yaşayışıyla ilgili konular işler Butun şiirlerini hece olcusuyle soylemiş Divan edebiyatında etkilenmemiştir Şiirini bir arac olarak kullanmasına rağmen kuru bir oğreticiliğe duşmemiş, şiirini duygu yonunden de beslemiştir

Koroğlu ( ? ? )

XVI yuzyılda yaşadığı sanılan bir halk şairidir III Murat zamanındaki Osmanlıİran savaşlarına katılan şair, Şirvan ve Tebriz'in alınışı uzerine destan soylemiştir Oteki şiirlerinde yiğitlik, kahramanlık konularını işlemiş olduğundan, halk oykusundeki Koroğlu ile karıştırılabilmektedir
En cok kocaklamalarıyla tanınan şair, kavganın ve yiğitliğin simgesi olmuştur
Aşk, tabiat, yiğitlik, arkadaşlık gibi konuları işlemiştir
Bolu Beyi'yle olan mucadelesi efsaneleşen şair, halkın gonlunde yerini almıştır

Karacaoğlan (1606? 1697)

Doğum ve olum tarihleri kesin olarak bilinmeyen Karacaoğlan'ın Toroslar'da yaşayan, Turkmen boyları arasında yetiştiği sanılıyor Gocebe bir şair olarak Anadolu icinde ve dışında gezmiştir Geleneksel şiirin dil, anlatım, olcu anlayışından ayrılmadan aşk, doğa, olum, ayrılık gibi temaları işlemiştir; ozellikle koşma ve semai bicimlerinde buyuk başarı kazanmıştır Butun aşık edebiyatı şairlerini etkilemiştir

Aşk ve tabiat şairidir Dili sadedir arı ve duru bir Turkcedir Şiirlerinde tasavvufa ve dini konulara yer vermemiştir Divan ve Tekke şiirinden hic etkilenmemiştir Şiirlerini hece olcusu ile yazmıştır Aşık edebiyatının duygu yonunden en zengin ve guclu şairidir Koşma, semai, ara sıra da destan soylemiştir

Kayıkcı Kul Mustafa (? 1658)

17 yy halk şairidir Devrin onemli şairlerinden biridir ancak hayatı hakkında fazla bir bilgi yoktur Yeniceri şairidir Şiirleri yeniceriler arasında, sınır boylarında sevilerek okunmuştur Şiirlerinde tarihsel olayları işlemiştir Genc Osman icin soylediği destan unludur Şiirlerinde sade bir dil kullanmıştır Akıcı bir uslubu vardır

Aşık Omer (? 1707)

Konya doğumludur Saz şairleri arasında en cok şiirleri olan odur Halk şairleri yanında Divan şairlerinden de etkilenmiş, aruzla da şiirler yazmıştır Tevhid, naat, gazel, kaside ve murabbaları vardır Koşma, semai, varsağı turlerinde daha başarılı olmuştur Dili diğer halk şairlerinden biraz ağırdır

Gevheri (? 1737?)

Aşık Omer gibi Divan edebiyatından etkilenmiş, hecenin yanında aruzla da şiirler yazmıştır Heceyle yazdığı şiirlerde daha başarılıdır Medrese eğitimi gorduğu icin koşma ve turkulerinde bile yer yer yabancı sozcukler, Divan mazmunları gorulur

Dertli (1772 1845)

Toplumsal yergi icerikli şiirleriyle tanınan Bolu'lu bir halk ozanıdır Halk şiirinin son ustalarından sayılır Divan, Tekke ve Halk şiirini iyi bilen şair, Divan şiiri yolunda eserler de vermiş fakat asıl başarıyı heceyle yazdığı şiirlerinde gostermiştir

Erzurumlu Emrah ( ? 1)

Zamanın unlu şairlerindendir Saz şairleri arasında Divan şiirini en iyi bilenlerden biridir Heceyle yazdığı koşma ve semaileri yanında aruzla yazılmış gazel, murabba ve muhammesleri de vardır Asıl sanatı hece olcusu ile yazdığı koşma ve semailerinde gorulur

Seyrani (1807 1866)

Kayseri'nin Develi kasabasında doğmuştur
İstanbul a gelmiş ancak devrin buyuklerini hicvettiği icin, memleketine donmek zorunda kalmıştır
Hicivleriyle tanınır Aruzlar da yazmakla birlikte asıl şohretini hece olcusuyle bulmuştur

Dadaloğlu (1785? 1868?)

XIX yuzyılda, Cukurova yoresinde yetişen halk şairlerindendir Turkmen boylarının yerleşik hayata gecirilmesi icin 1865'te yoreye yollanan Fırkai İslahiye adlı Osmanlı ordusuyla Turkmenler arasındaki catışmalara katılmış, bu olayları yiğitce bir eda ile kocaklamalarına yansıtmıştır Turkmenleri destekleyen, mucadeleye cağıran şiirler yazmıştır Ferman padişahınsa dağlar bizimdirdizesi onun karakterini acıklar Ayrıca aşk ve doğadan soz eden şiirleri de başarılıdır Şiirlerini temiz bir halk diliyle ve hece olcusu ile yazmıştır İcinde bulunduğu tarih ve toplum olaylarını şiirlerine yansıtmıştır Şehir yaşamından uzak kaldığı icin Divan edebiyatından etkilenmemiştir Koşma, semai, destan, varsağı turunde şiirler soyleyen Dadaloğlu turkulerinde daha başarılıdır Anlatım yonunden Karacaoğlan ve Koroğlu'nu anımsatır

Bayburtlu Zihni (1802 1859)

Medrese oğrenimi gormuş, an katipliği yapmış, bircok memurluklarda bulunmuştur Divan edebiyatından etkilenerek kaside, gazel ve tahmisler yazmıştır Şiirlerini topladığı bir Divan'ı ve Serguzeştname adlı bir mesnevisi vardır Asıl ununu heceyle yazdığı, Divan'ına bile almadığı yergi ve taşlama turundeki aşık tarzındaki şiirleriyle kazanmıştır

Aşık Veysel (1894 1973)

20 yuzyıl halk şairidir Şarkışla'da doğup buyumuş, Cumhuriyetin onuncu yılında Ankara'ya gelerek şiirlerini okumuş, bundan sonra unu yayılmaya başlamıştır

Cocukluğunda gecirdiği cicek hastalığıyla gozunu kaybeden şair; genellikle gezgin bir hayat surmuş; kent kent dolaşarak aşktan, doğadan, kardeşlikten, birlikten, barış icinde yaşamaktan ve insanı insan yapan erdemlerden bahseden şiirlerini saz eşliğinde soylemiş; bu iceriğin halka yakın duşmesi, ona kitlesel bir sevginin doğmasına yol acmıştır

Şiirlerinde insan, yurt, tabiat sevgisini dile getirmiştir Tasavvuf felsefesinin kazandırdığı hoşgoru anlayışı, şiirinin temellerinden biridir Şiirlerinde sade bir Turkce gorulur Kimilerince Halk şiirinin son buyuk ustası olarak nitelenmiştir

Şiirlerini Deyişler, Sazımdan Sesler adlı iki kitapta toplamıştır Son olarak tum şiirlerini, Umit Yaşar Oğuzcan tarafından Dostlar Beni Hatırlasın adıyla yayımlanmıştır Ahmet Kutsi Tecer tarafından edebiyatımıza kazandırılmıştır