Hanbeli Mezhebi Hakkında bilgi

Ebû Abdillâh Ahmed b Hanbel benzerŞeybânî'ye nisbet edilen mezhebin adı İslâm'da dört büyük fıkıh mezhebin birisi Ahmed b Hanbel 164780 yılında Bağdad'ta doğdu 241855'te tekrar orada vefat etti Büyük babası Hanbel Horasan bölgesinde bulunan Serahs Vilâyeti'nin valisi idi Babası Muhammed b Hanbel de komutanlık görevi üstlenmiş bir askerdi Hanbel ailesi, Ahmed'in doğumuna yakın bir sırada Bağdad'a gelmiş ve orada yerleşmişti

Ahmed b Hanbel önce Kur'ân'ı hıfzetmiş, sonradan arapça, hadis gibi ilimleri, sahâbe ve tabiîlere ait rivâyetleri, Hz Peygamber'in, sahabe ve tabiîlerin hayatlarını incelemekle ilim çalışmalarına başlamıştır Bilhassa hadis ilmi için Basra, Kûfe, Mekke, Medîne, Şam, Yemen ve elCezîre'yi dolaşmış, uzun bir süre İmam Şâfiî'ye (ö 204819) talebelik etmiştir Hatta bu yüzden O'nu Şâfiî mezhebinden sayanlar bile olmuştur Böylece O'nun başlıca fıkıh üstadı İmam Şâfiî'dir Şâfiî, O'nun hakkında şöyle demiştir: Ben Bağdad'tan ayrıldım ve orada Ahmed b Hanbel'den daha âlim ve daha faziletli kimse bırakmadım(elHudarî, Târihu'tTeşrîi'lİslâmî, terc Haydar Hatipoğlu, s 260, 261)

Ahmed b Hanbel, Ebû Hanîfe'nin (ö150767) öğrencisi ve devrin meşhur baş kadısı Ebû Yûsuf'tan (ö182798) fıkıh ilmi aldı Rivâyetle dirayeti birleştiren bir yol izledi O, hükmü hadisten çıkarır, bu hükme yeni bir takım meseleleri kıyas ederdi bu vesileyle Yemen'e giderek, San'a'da Abdurrezzâk b Hemmâm'la (ö 211826) görüştü Orada iki sene kadar kalarak O'ndan ezZuhrî ve İbnü'lMüseyyeb aracılığıyla gelen birçok hadisleri aldı(Muhammed Ebû Zehra, İslâm'da Fıkhî Mezhepler Tarihi, Terc Abdulkadir Şener, İstanbul 1976, s 423 vd)

Adının ilim, zühd ve takvâ ile birlikte yayılışı toplumu onun ilmine yöneltti Mescid'eki derslerini izleyenlerin sayısının beş bine kadar ulaştığı nakledilir Derslerinde dikkati çeken üç husus şudur

a) Onun meclisine ağırbaşlılık, ciddiyet, tevazu ve ruhî rahatlık hâkimdi Kendisi şaka ve alay etmeyi sevmezdi

b) Dersinde, ancâk hadisleri rivayet etmesi istendiği zaman anlatırdı Hadis rivayetinde hafızasına güvenmez, Hz Peygamber'e söylemediği şeyi isnad etmemek için yazılmış metne bakarak nakiller yapardı Kendisine sorulmadıkça konuşmazdı

c) Verdiği fetvaların yazılıp nakledilmesini menederdi Ona tarafından yazılması gereken ilim, ancak Kitap ve Sünnet'ten ibaret idi Ahmed b Hanbel'in görüşü bu olmakla birlikte öğrencileri kendisinden ciltler dolusu kitaplar rivayet etmişlerdir(Zehebî, Tercemetü Ahmed b Hanbel, Müsned'in baştarafı, Mektebetü'lMaarif tab'ı, Mısır, ty); Ebû Zehra, age, s 437)

Hâlife Me'mûn'un ortaya attığı Kur'ân'ın mahlûk (daha sonra yaratılmış) olduğu fikrini İbn Hanbel kabul etmedi, muhakeme edilerek zindana atıldı Dayak yedi, kendisine gaddarlık yapıldı, fakat yeniden inancından taviz vermedi (Ahmed b Hanbel'in hal tercemesi için bk elHatîbü'lBağdâdî, Târihû Bağdâd, Darı 1394 1931, IV, 412423; Ebû Nuaym, Hılye, Mısır 135215, IX,161233; elBuhârî, etTarihu'lKebîr, Haydarâbâd 1360, I, 2, 5; İbn Hallikân, Vefeyâtü'lAyân, Kahire 13671948, I, 4749; İbn Ebî Ya'lâ, Tabakâlü'lHanâbile, Kahire 13781952, I, 420: İbnü'lCevzî; Menâkıbu'lİmam Ahmed, Darı 1349; ezZehebî, Tezkiretü'lHuffâz, Haydarâbâd 13751955, I, 431432; Târihu'lİslâm, I, 58131 (Ahmed Muhammed Şâkir'in Müsned neşri mukaddimesi); Ebû Zehra, Ahmed b Hanbel, Kahire 1949; Fuat Sezgin, GAS, I, 502509) *