Haritalarda yeryüzü şekillerini gösterme yöntemleri

haritalarda yeryüzü şekillerini görüş yöntemleri nelerdir,haritalarda yeryüzü şekillerini manzara yöntemi,haritalarda yeryüzü şekillerini gösterilmesi

Haritada Yerşekillerinin Gösterilmesi

Yer şekillerinin gösteriminde en fazla kullanılan yöntem izohips yöntemidir

İzohips yöntemi ile yapılan haritalarda izohipslerin uzanışına tarafından, yokuş, sırt, boyun, yamaç, vadi, delta gibi yer şekillerini harita üzerinde tasvir etmek mümkündür

Tepecik: Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan oluşmaktadır

Sırt: İki dere vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü şeklidir Sırtların üzeri düz olabileceği gibi keskin de olabilir

Boyun: Birbirine ters yönde gevşemiş iki akarsu vadisinin en yüksek, iki doruk arasındaki alanın en hain yerine boyun denir Buralara bel ya da geçit de denir

Yamaç: Yeryüzündeki eğimli yüzeylerdir

Vadi: Akarsuyun açtığı, kesintisiz inişi yer alan, uzun, doğal oluktur

Delta: Akarsuyun taşıdığı maddeleri denize ya da göle ulaştığı yerde biriktirmesi ile oluşan yeryüzü şeklidir

ANEKDOT: İzohipslerin Vşeklini aldığı yerlerde, açık taraf dere akıntı yönünü gösterir Akarsuların delta oluşturdukları yerlerde, izohipsler deniz ya da göl yüzeyine dürüst çıkıntı yapar

İzohipsin Vşeklini aldığı yerlerde yükselti Vnin açık ucuna içten artıyorsa sırt, sivri ucuna doğru artıyorsa vadi vardır

Boyun olabilmesi için, ortak iki tepecik aralarında, birbirine ters yönde uzanan iki akarsu vadisinin bulunması gerekir


Haritada Yeryüzü Şekillerini Görüş Yöntemleri

1 Renklendirme Yöntemi

Somut haritalarda yeryüzü şekillerini daha keskin gösterebilmek için yükselti basamakları renklerle ifade edilir Renklendirme işlemi, aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi olur:

Fiziki haritalarda beyaz renkler buzulları veya daimi karları gösterirler Göl, deniz ve okyanuslar ise mavi renkle gösterilmektedir Mavinin tonu koyulaştıkça derinliğin arttığı anlaşılabilir Renklendirme yöntemi, günümüzde en fazla kullanılan yöntemlerdendir

2 Gölgelendirme Yöntemi

Yerşekillerinin bir yönden ışıkla aydınlatıldığı düşünülür Buna kadar, ışık bölge yerler açık, gölgede kalan yerler koyu renkte boyanır Haritacılıkta daha fazla yardımcı bir yöntem olarak kullanılır

3 Tarama Yöntemi

Eğim ile orantılı olarak kalınlıkları çoğalan çizgilerle yerşekilleri gösterilir

Tarama yönteminde, eğim pozitif ise çizgiler kalın, kısa ve sık olur Eğim eksik ise çizgiler ince, uzun ve seyrek olur Düz alanlar ise taranma boş bırakılır Fazla kullanılmayan bir yöntemdir

4 Kabartma Yöntemi

Yeryüzü şekillerinin belirtilen bir ölçek kapsamında küçültülerek oluşturulan maketleridir Bu yöntem, yerşekillerinin gerçeğe en uygun bir şekilde gösterilmesini sağlar Oysa, kabartma haritaların yapılışı ve taşınması güç olduğundan başvuru formu alanı dardır

5 İzohips (Benzer yükselti) Yöntemi

Deniz seviyesinden itibaren benzer yükseklikteki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilere izohips eğrileri denir

İzohipslerin özellikleri şunlardır:

• İç içe kapalı eğrilerdir
• Sıfır (0) m izohipsi deniz seviyesinden başlar Kara ile denizin birleştiği deniz kıyısını düz bir çizgi halinde peşine düşüp takip eder Buna kıyı çizgisi adı verilir
• İzohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alır Buralar irtifa olarak tanımlanır
• İzohipsler yeryüzü şekillerinin kuşbakışı görünümünü belirler
• En geniş izohips halkası en hain yeri, en gizli izohips halkası ise en yüksek yeri gösterir
• İki izohips eğrisi birbirini kesmez
• Birbirini çevrelemeyen komşu iki izohipsin yükseltileri aynıdır
• İzohipslerin sıklaştığı yerler eğimin arttığını, seyrekleştiği yerler ise eğimin azaldığını gösterir
• Çukurluklar, derinlik istikametinde ok işareti konularak gösterilir (Yanardağ Ağzı, polye, obruk gibi)
• Her izohips eğrisi kendisinden daha yüksek bir izohipsi çevreler Fakat çukur yerlerde bunun tersi geçerlidir
• İki izohips eğrisi arasındaki yükselti farkına eküidistans (izohips aralığı) denir
• İzohipslerin sık geçtiği deniz kıyılarında kıta sahanlığı (şelfi) gizli, seyrek geçtiği kıyılarda kıta sahanlığı geniştir Diğer bir açıklama ile, alçak kıyılarda deniz sığ, yüksek kıyılarda deniz derindir
• Deniz seviyesine tarafından benzer derinlikteki noktaların birleşmesi ile elde edilen çizgilere izobat (benzer derinlik) eğrileri denir Kıyı çizgisi, izohips ile izobat eğrilerinin açılış çizgisidir


İzohips Yöntemiyle Bir Takım Yeryüzü Şekillerinin Gösterilmesi

1 Boyun
Tepecik ve sırtlar aralarında nispeten alçakta kalan düzlüklerdir

2 Vadi
İzohipslerin zirveye doğru “ v şeklinde girinti yaptıkları yerlerdir Vadi yamacının eğimine göre “ ? şeklindeki girintinin biçimi de değişir “ ? nin açık ağzı suyun akış yönünü, kapalı kısmı kaynak yönünü gösterir

3 Sırt
İki yamacın birleştiği, su bölümü çizgisinin geçtiği sınırdır

4 Çanak (Kapalı Çukur)
Çevresine göre yükseltisi az olan sahalardır Çanakların kolaylıkla tanınabilmesi için, eğim yönünde merkezi belirten bir ok işareti konur

5 Kıyı Çizgisi
Deniz seviyesini bildiren sıfır metre eğrisidir

6 Delta
Akarsuların denize döküldükleri yerlerde denize doğru uzanan, üçgen şeklindeki çıkıntılardır

Haritalardan Kullanma

1 İzohips haritalarından profil tümdengelim

Yeryüzü şekillerinin yanlamasına görünüşüne (kesitine) profil denir Profil şu şekilde çıkarılır:

• Profili çıkarılacak olan noktaların arasına bir içten çizilir
• Bu doğrunun kestiği izohipslerin yükselti değerleri, alt kısma çizilecek yükselti ölçeği ile kesiştirilir
• Kesişen noktalar birleştirildiğinde profil çıkarılmış olur

Şu üç özellik denetim edilerek profil bulunabilir

a)Yığın sayısı b) Eğim c) Yükselti

2 İzobat haritalarından profil çıkarma

İzobat haritalarından profil sonuç işleminde, tıpkı izohips haritalarından profil çıkarılırken izlenen yollar uygulanır

3Yükselti Bulma

İki izohips arasındaki yükselti farkı dikkate alınarak, yükseltisi aşina yerden başlamak üzere izohipsleri sa¤¤¤¤¤, istenilen noktanın yükseltisi bulunabilir İzohips aralığı sayısının, iki izohips arası yükselti farkına çarpımı, toplam yükseltiyi verir

4 Yön bulma

Haritalar çoğunlukla kuzey güney istikametinde çizilirler Bundan yararlanarak yön tahsis edilebilir

Keza paralel ve meridyenlerden de yararlanılabilir Bunun yanında harita üzerindeki yön okları da bize bu konuda data verir

5 Eğim bulma

Haritalardan yararlanarak, herhangi bir arazinin eğimi ölçülebilir Herhangi iki noktanın yükselti farkının, tekrar aynı iki nokta arasındaki yatay mesafeye oranına eğim denir

• Yatay mesafe arttıkça, eğim azalır,
• Yatay mesafe azaldıkça, eğim artar

Eğim şu formülle bulunur:
Eğim Yükseklik (m) * 100 Yatay Uzaklık

h Yükselti farkı
L İki nokta arasındaki yatay uzaklık *