hat sanatı

hat sanatı Arapça'da çizgi veya bir satır yazı anlamına gelen hat sözcüğü, bugün Arap harfleriyle yazılı güzel el yazısı karşılığı olarak kullanılmaktadır Hat; hoş yazi sanati olup, yazarlarina hattat denir: Kûfî, Sülüs, Nesih, Belirli, Reyhânî, Tevkî', Icâze, Ta'lik, Divânî, Celi, Rik'a, Ma'kili dâhil, bin kadar çesidi vardi Halicilik, kumasçilik, dericilik, ciltçilik, kitapçilik, tezhipçilik, porselencilik, kehribarcilik, mürekkepçilik, mobilya, sandalcilik da ayri birer sanat dali olarak, her sahada eserler verildi Yazıya verilen layık, bütün İslam kültürlerinde hat sanatının çok üstünde durulmasına yol açmıştır Özellikle Osmanlı kültürü içinde hat sanatı çok ilerlemiş, fonksiyonel görevinin yanısıra, estetik bir düzeye yükselmiş, yaklaşık olarak batı fotoğraf sanatındaki tabloların yerini tutar olmuştur Reel bir tablo gibi çerçevelenerek duvara asılan güzel yazı örneklerinden ünlü hattatların yapıtlarına Osmanlı tarihinde koskocoman paralar ödendiği bilinmektedir Güzel yazı, yalnız levhalarda yok, diğer taraftan el yazması kitaplarda, fermanlarda, diplomalarda, cami iç ve dış duvarlarında, farklı alanlara yönlendirilmiş yapıların yazıtlarında, kabir taşlarında, pencere kapağı veya kapı kanadı gibi mimarlık ögelerinin üstlerinde, halı bordürlerinde, kutu, vazo, tabak gibi gündelik eşyada da kullanılmıştır 1549303874 1549303874 hatsanati5c58804c7cd38hatsanati5c58804c7cd38 http:wwwmisafirnetresimyukleresimlerbf18efb9b4f0ba587fd5eccfdaec420cxfUid21549303874 1549303874 hatsanati5c58804eb0db7hatsanati5c58804eb0db7 http:wwwmisafirnetresimyukleresimlerabedb64cfb65b15870ca361472e644491549303874 1549303874 hatsanati5c58804f5a344hatsanati5c58804f5a344 http:wwwmisafirnetresimyukleresimler1e3b93019c8e2ecca105173dd3cd6e05 Hat sanatında yazı rasgele yazılmaz, her yazı türünün kendine özgü özellikleri, inceden inceye saptanmış kuralları vardır Tarih boyunca ünlü hat ustaları zaman zaman yazı kuralları oluşturmuşlar ve bunları saptamışlardır Farklı Alanlara Yönlendirilmiş yazı türleri birbirlerinden, harflerin büyük veya minik olması, biçimi, aralıkları, bazı harflerin birbirlerine bitiştirilip bitiştirilmemesi, bir takım yazı işaretlerinin kullanılıp kullanılmaması gibi özellikleriyle ayrılır Doğal olarak yazı sanatının ilk gelişmesi Araplar eliyle olmuştur Bilinen ilk büyük Türk hattatı ise Amasyalı Yakut el Musta'Sami'dir (13 Asır) Hat konusunda ciddi ve ayrıntılı çalışmayı Amasyalı Şeyh Hamdullah (15 Yüzyıl) yapar, aklamı sitte, yani 6 başlıca yazı diye aşina yazı türlerini, herbirinden örnekler çıkartıp yanlarına kurallarını yazarak bir murakka içinde toplar aynı zamanda Sultan 2 Beyazıd'ın da yazı hocası olan Şeyh Hamdullah'dan günümüze kalan en önemli yapıtlar, İstanbul Beyazıt Camii'nin tümce kapısının üstündeki yazıtla Amasya Beyazıt Camii'nin yazıtıdır Osmanlı sanatının doruğa ulaştığı 16 yüzyılın en önemli hattatı, yazının yalnız üslubunda yok, tekniğinde de yenilikler getiren Ahmet Karahisari'dir Altını mürekkep gibi kullanarak yazı kâğıda dökmek, Altın yaldız harflerin dışını siyah çizgiyle devretmek, harf kalınlıklarının içini çiçek motifleriyle doldurmak ilk olarak onun uyguladığı yeniliklerdendir En manâlı yapıtı İstanbul Süleymaniye Camii kubbesindeki yazısıdır Türk yazı sanatının başka bir ustası da yapıtlarıyla pekçok diğer hattatı etkilemiş, 3 Ahmet ve 2 Mustafa gibi Sultanlara hocalık etmiş olan Hafız Osman'dır (17 Yüzyyl) Taş baskısıyla çoğaltılan KURAN'ları, çağında en uzakta İslam ülkelerine dek yayılmıştır Bu yapıtlar günümüzde de yazı sanatının en değerli örneklerinden sayılır Ünyeli İsmail Efendi, Mustafa Rakım Efendi ve İstanbul'daki o kadar çok yapının yazıtını hazırlamış olan Mehmet Esad Yesari, 18yüzyılın ünlü ustalarıdır 19 Yüzyılda ise başka bir ustayla, Kazasker Mustafa İzzet Efendi'yle karşılaşılır Ayasofya'daki 8 büyük yuvarlak levha onun en meşhur yapıtlarındandır Cumhuriyetten sonradan harf devrimiyle Arap harflerinin kullanımdan kaldırılması, bütünüyle bu harflere dayanan hat sanatının yaygınlığını birden fazla azaltmıştır Kitapların latin harfleriyle ve baskıyla hazırlanması, bu sanatın uygulama alanını az kalsın yalnız Cami'lerdeki duvar yazılarına indirgemiştir Tuğrakeş İsmail Hakkı Altunbezer, Kamil Akdik, Belli Barın gibi hattatlar bu kısıtlı alanda yapıt vererek 20 yüzyılda hat sanatını sürdüren sanatçılar olmuşlardır Farklı Alanlara Yönlendirilmiş yazı türleri içinde Kufi, en eski yazıdır Osmanlı kültür çevresinde eksik kullanılmış olmakla birlikte tepede olan, kalın, köşeli harfleriyle hemencecik dikkati çekerek öbür yazılardan ayrılır Halı bordürlerinden madeni paraya dek fazla farklı alanlara yönlendirilmiş alanlarda kullanılır Yazıtlarda, KURAN'da ve Divan yazmalarında kullanılan Nesih kocaman harfli olduğu için duvar yazılarında ve Kitapların birim başlıklarında kullanılan sülüs, Din kitaplarında ve murakkaların başındaki besmelelerde kullanylan Reyhani ve Emin, devlet belgelerinde kullanılan Tevki, hattatların öğrencilerine verdikleri icazetnamelerin altındaki üstat imzalarında kullanılan Rik'a, bir arada aklamı sitte diye adlandırılan en manâlı 6 yazı türünü oluştururlar Bunlardan diğer talik, nestalik, ani, bir tür steno bilen sayılabilecek olan siyakat, menşur, zülfü arus, hilali, muini, şikeste, müselsel gibi yazı türleri de vardır Hat sanatında Osmanlı sanatçıları dağıtılmış uslupları denemişlerdir Bunlardan biri istiftir Bir sözcüğün harflerinin veya bir cümlenin hece ve sözcüklerinin güzel bir görünüm oluşturmak amacıyla ve kullanılan yazının çeşidine uygun biçimde yanyana ve üstüste sıralanmasına, yığın edilmesine denir Bir sözcüğün, bir eksenin iki yanına bir ters, bir yüz bakışık olarak yazılmasıyla oluşturulan çeşidine müsenna ya da aynalı yazı adı verilir 17yüzyıldan daha sonra bilhassa çoğalan bu türün en ihtişamlı örnekleri bugün Bursa Ulucamii'nin duvarlarında bulunmaktadır Harflerin biçimleriyle oynayarak, dağıtılmış düzenlerde birleştirip istif ederek yaratılan ve oldukça stilize edilmiş bir cins yazıfotoğraf de hat sanatında kayda değer yer tutar Yazıyla oluşturulan böyle resimler aralarında en fazla sevilen ve rastlanan konular kayık, kuş, aslan, sancak, cami, ibrik, çiçek, insan başı vbdir Osmanlı Devleti'nin arması ve padişahın imzası olarak kullanylan tuğra da bir nesil istif yazıdır Oğuz Han'ın yazılı nişanından çıktığı tanıdık tuğra, Büyük Selçuklular, Anadolu Selçukluları'nca da kullanılmıştır