Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
1936 yazından itibaren patlak veren Sancak (Hatay) Anlaşmazlığı, esasen bir türlü bir düzene girememiş olan TürkFransız ilişkilerinde yeni bir depresyon doğurdu Türkiye ile Fransa aralarında 20 Ekim 1921'de imzalanan Ankara Antlaşması ile, Suriye sınırları içinde bırakılan İskenderun Sancağı'na özel bir idare şekli tanınmıştı Türk parası devlete ait para birimi olacak ve Sancak halkı ulusal kültürlerinin korunmasında her türlü kolaylıktan yararlanacaktı
Fransa'nın mandater devlet olarak Suriye'ye yerleşmesi basit olmadı ve oldukça uğraştı Avrupa buhranlarının gidişatı karşı Fransa, Suriye ve Lübnan ile ilişkilerini yeni bir düzene sokarak 1936 Eylülünde Suriye'ye ve 1936 Kasımında da Lübnan'a bağımsızlık verdi Ancak Suriye'ye özgür veren ve Suriye ile Fransa aralarında ittifak kuran 1936 Eylül Antlaşması'nda İskenderun Sancağı hakkında hiçbir hüküm yoktu Yani Fransa Suriye'den çekilirken, Sancak üzerindeki yetkilerini Suriye'ye terketmekteydi
Türk Hükümeti bu durumu kabul etmedi ve Milletler Cemiyeti Konseyi'nin toplantısı esnasında, Eylül ayında, Cenevre'de Fransa ile yapılan görüşmeler gelişme göstermeyince 9 Ekim 1936'da Fransa'ya verdiği resmi bir notada, Suriye'ye yapıldığı gibi, İskenderun Sancağı'na da bağımsızlık verilmesini istedi
Atatürk de 1 Kasım günü Büyük Ahali Meclisi'ni açış konuşmasında, Bu sırada milletimizi gecegündüz meşgul eden başlıca büyük mesele, gerçek sahibi öz Türk olan İskenderun, Antakya ve havalisinin mukadderatıdır Bunun üstünde, vakar ve katiyetle durmaya mecburuzdiyordu
Fransız Hükümeti 10 Kasımda verdiği cevapta, Sancak'a bağımsızlık vermenin Suriye'yi yarmak aramak olacağını ve mandater devlet olarak da buna yetkisi bulunmadığını bildirdi Bundan sonra iki hükümet birbirilerine birer nota daha verdi ama görüşlerde herhangi bir değişme olmadı
bu vesileyle Fransa, meselenin Milletler Cemiyeti'ne havalesini teklif etti ve Türkiye de bu teklifi kabul etti Türkiye ile Fransa arasında bu tartışmalar olurken, bir yandan Türk kamuoyu, öte yandan da İskenderun'daki halk müziği heyecanlanmış ve İskenderun'da ahali ile polis arasında çatışmalar olmuştu
Atatürk, Ocak 1937'de Konya'ya ve oradan da Ulukışla'ya kadar bir gezi yaptı Ankara'ya döndüğü vakit kabinenin toplantısına başkanlık etti TürkFransız ilişkileri gergin bir safhaya girmişti Milletler Cemiyeti meseleye 14 Aralık 1936'dan itibaren el koydu ve yapılan tartışmalardan sonra ve bilhassa İngiltere'nin de arabuluculuğu ile Konsey, 27 Ocak 1937'de Bayrak için bir statü kabul etti Bu statüye kadar İskenderun Sancağı, içişlerinde en ince ayrıntısına kadar bağımsız, dışişlerinde Suriye'ye yan, kendine özgü bir anayasa ile yöneticilik edilen bambaşka bir varlık(entité distincte) olacaktı Burası Milletler Cemiyeti'nin gözetimi altına konacak ve bu gözetim bir Fransız vasıtasıyla yürütülecekti Fransa ile Türkiye bir anlaşma yaparak, Sancak'ın toprak bütünlüğünü birlikte garanti altına alacaklardı Bundan sonradan Bayrak, Hatay adını alacaktır
Milletler Cemiyeti, Hatay için bir tüzük aranje etmek üzere dahası komite kurmuştu Bu komisyonun, Türkiye ile Fransa'nın da görüşlerini alarak hazırladığı anayasa, Milletler Cemiyeti Konseyi tarafından 29 Mayıs 1937'de kabul edildi Benzer gün, Türkiye ile Fransa aralarında da, Hatay'ın toprak bütünlüğünü müşterek garanti altına alan anlaşma imzalandı
Ama bu anayasa ve anlaşmaları egemen Hatay'da kullanmak basit olmadı Hatay'daki Fransız temsilcisi, bunların uygulanmasını köstekleyici tedbirler alma yoluna gitti Özgür dolayısıyla millet, gösterilerde bulunmak isteyince Fransa'nın sömürge memurları bunu da önlemek istediler ve polisle ırk arasında baştan çartışmalar oldu
öte taraftan Fransızlar, Hatay'daki diğer azınlıkları Türklere karşısında da kışkırtma yoluna gittiler Türk kamuoyu yeniden galeyana geldi Türkiye'de Fransa aleyhine kuvvetli bir eğilim belirdi ve TürkFransız ilişkileri yeniden bozuldu Suriye halkı da Hatay'a serbest verilmesinden ötürü hükümeti eleştirdi ve Suriye'nin bazı şehirlerinde hükümet aleyhine gösteriler yapıldı
Hatay Anayasası, 29 Kasım 1937'de yürürlüğe girecekti ve ilk iş olarak seçimlerin yapılması gerekiyordu Oysa bu şartlar içinde seçimler yapılamadı Öteki yanlamasına seçim sistemi meselesinde Türkiye ile Fransa arasında görüntü ayrılığı çıktı Bunun üstüne Milletler Cemiyeti'nin kurduğu bir komite, Türkiye'nin de itirazlarını göz önünde tutarak bir seçim tüzüğü hazırladı ve seçimlerin 15 Temmuz 1938'e kadar tamamlanmasına karar verdi
1938 Mayısı başından itibaren seçmen listelerinin hazırlanmasına başlandı Ama Fransız memurlarının davranışı, Hatay'da olayların her yerde şiddetlenmesine sebep oldu Türkiye, Hatay sınırlarına 30,000 kişilik bir güç gönderdi Gerek bu şart aleyhinde, lüzum Avrupa olaylarının gitgide buhranlı bir hal alması dolayısıyla, Fransa, Hatay meselesinde Türkiye'ye karşısında daha yumuşak bir tutum almayı seçim etti ve Hatay'ın Fransız valisini geri çekip yerine bir Türk vali devir etti Bunun üzerine durum azıcık sakinleşti
Almanya'nın 1938 Martında Avusturya'yı ilhakı, Fransa'nın Hatay meselesindeki politikasını da etkilemiştir BerlinRoma Mihverinin ağırlığını gittikçe artırmaya başladığı bir sırada, Fransa'nın Doğu Akdeniz'de stratejik önemi olan ve Boğazların adaleli bir bekçisi durumunda olan Türkiye'ye olan ihtiyacı da artmıştı Bu sebeplerdir ama, 1938 yazından itibaren Hatay meselesindeki tutumunu da değiştirmiş ve gelişmeler Türkiye lehine bir istikamet göstermiştir
13 Haziranda Antakya'da Türk ve Fransız askeri heyetleri aralarında yapılan görüşmeler sonunda 3 Temmuz 1938'de imzalanan bir anlaşma ile, Hatay'ın toprak bütünlüğü ile siyasal statüsünün iki devlet göre korunması ve bu amaçla da her iki devletin de Hatay'a 2,500'er şahsiyet askeri şiddet göndermesi esası kabul edilmiştir Türk askeri 4 Temmuzdan itibaren Hatay'daki görevine başlamıştır
Önce Paris'te başlayıp Ankara'da devam eden görüşmeler sonunda da, 4 Temmuz 1937'de Türkiye ile Fransa aralarında bir dostluk anlaşması imzalanmıştır Bu antlaşmaya göre taraflar, birbirleri aleyhine olan hiçbir politik veya hesaplı anlaşmaya ve birbirlerine yönelen herhangi bir harekete katılmayacaklar ve taraflardan biri, bir veya birkaç devlet göre saldırıya uğrarsa, diğeri, saldırganlara hiçbir şekilde destek etmeyecekti
Bu TürkFransız yakınlaşmasından daha sonra Ağustos ayında yapılan meclis seçimlerinde Türkler, 40 milletvekilliğinden 22'sini kazandılar Meclis, 2 Eylül 1938'de ilk toplantısını yaptı ve egemen devlet için Hatay Cumhuriyeti adını kabul etti Yeni devletin resmi dili Türkçe ve Arapça olduğu halde, tüm milletvekilleri Türkçe yemin etmişlerdir
Hatay Devleti'yle Türkiye arasında gayet yakın bağlantı ve bağlar kuruldu Hatay Meclisi, 1939 Ocak ayında Türk Medeni Kanunu ile Türk Ceza Kanunu'nu kabul etti Türkiye'den finansal müşavirler getirtti
Bunun yanına, Hatay idarecileri, aralıksız olarak Türkiye'ye bulunma arzusunda bulundular Türkiye de bu ricası sempati ile karşıladı Ama, 29 Mayıs 1937 Antlaşması ile Hatay, Türkiye ile Fransa'nın ortak garantisi aşağıda bulunuyordu Bu sebeple, Hataylıların anavatana katılma istekleri iki devlet aralarında her tarafta mesele oldu Lakin 1939 Martından itibaren Avrupa'da yaşanan olayların savaşa dürüst bir istikamet olması, Türkİngiliz ittifakının birincil adımlarının atılması ve Batılıların Uzlaşma Cephesi çabaları dolayısıyla, Fransa, Türkiye'nin ve Hataylıların isteklerini kabul etmek zorunda kaldı
23 Haziran 1939'da iki devlet arasında yapılan bir uzlaşma ile Fransa, Hatay'ın Türkiye'ye katılmasını kabul etti Buna karşılık Türkiye de Suriye'nin serbest ve toprak bütünlüğüne hürmet gösterecekti Temmuz ayında da Hatay, Türkiye sınırları içine katıldı
20 Yüzyıl Tarihi Atatürk'ün Gizemi Dinler Tarihi Efes (Ephesos) Frigya Uygarlığı Genel Garip olaylar Garip Hayat Öyküleri Medeniyetler Tarihi Osmanlı Tarihi Suikastler Tarihi Tarihe Geçen Kadınlar Tarihi Eserler Tarihi Gizemler Tarihteki Garip Olaylar Türkiye Tarihi Ülkeler Tarihi Irtibat Anasayfa *
Fransa'nın mandater devlet olarak Suriye'ye yerleşmesi basit olmadı ve oldukça uğraştı Avrupa buhranlarının gidişatı karşı Fransa, Suriye ve Lübnan ile ilişkilerini yeni bir düzene sokarak 1936 Eylülünde Suriye'ye ve 1936 Kasımında da Lübnan'a bağımsızlık verdi Ancak Suriye'ye özgür veren ve Suriye ile Fransa aralarında ittifak kuran 1936 Eylül Antlaşması'nda İskenderun Sancağı hakkında hiçbir hüküm yoktu Yani Fransa Suriye'den çekilirken, Sancak üzerindeki yetkilerini Suriye'ye terketmekteydi
Türk Hükümeti bu durumu kabul etmedi ve Milletler Cemiyeti Konseyi'nin toplantısı esnasında, Eylül ayında, Cenevre'de Fransa ile yapılan görüşmeler gelişme göstermeyince 9 Ekim 1936'da Fransa'ya verdiği resmi bir notada, Suriye'ye yapıldığı gibi, İskenderun Sancağı'na da bağımsızlık verilmesini istedi
Atatürk de 1 Kasım günü Büyük Ahali Meclisi'ni açış konuşmasında, Bu sırada milletimizi gecegündüz meşgul eden başlıca büyük mesele, gerçek sahibi öz Türk olan İskenderun, Antakya ve havalisinin mukadderatıdır Bunun üstünde, vakar ve katiyetle durmaya mecburuzdiyordu
Fransız Hükümeti 10 Kasımda verdiği cevapta, Sancak'a bağımsızlık vermenin Suriye'yi yarmak aramak olacağını ve mandater devlet olarak da buna yetkisi bulunmadığını bildirdi Bundan sonra iki hükümet birbirilerine birer nota daha verdi ama görüşlerde herhangi bir değişme olmadı
bu vesileyle Fransa, meselenin Milletler Cemiyeti'ne havalesini teklif etti ve Türkiye de bu teklifi kabul etti Türkiye ile Fransa arasında bu tartışmalar olurken, bir yandan Türk kamuoyu, öte yandan da İskenderun'daki halk müziği heyecanlanmış ve İskenderun'da ahali ile polis arasında çatışmalar olmuştu
Atatürk, Ocak 1937'de Konya'ya ve oradan da Ulukışla'ya kadar bir gezi yaptı Ankara'ya döndüğü vakit kabinenin toplantısına başkanlık etti TürkFransız ilişkileri gergin bir safhaya girmişti Milletler Cemiyeti meseleye 14 Aralık 1936'dan itibaren el koydu ve yapılan tartışmalardan sonra ve bilhassa İngiltere'nin de arabuluculuğu ile Konsey, 27 Ocak 1937'de Bayrak için bir statü kabul etti Bu statüye kadar İskenderun Sancağı, içişlerinde en ince ayrıntısına kadar bağımsız, dışişlerinde Suriye'ye yan, kendine özgü bir anayasa ile yöneticilik edilen bambaşka bir varlık(entité distincte) olacaktı Burası Milletler Cemiyeti'nin gözetimi altına konacak ve bu gözetim bir Fransız vasıtasıyla yürütülecekti Fransa ile Türkiye bir anlaşma yaparak, Sancak'ın toprak bütünlüğünü birlikte garanti altına alacaklardı Bundan sonradan Bayrak, Hatay adını alacaktır
Milletler Cemiyeti, Hatay için bir tüzük aranje etmek üzere dahası komite kurmuştu Bu komisyonun, Türkiye ile Fransa'nın da görüşlerini alarak hazırladığı anayasa, Milletler Cemiyeti Konseyi tarafından 29 Mayıs 1937'de kabul edildi Benzer gün, Türkiye ile Fransa aralarında da, Hatay'ın toprak bütünlüğünü müşterek garanti altına alan anlaşma imzalandı
Ama bu anayasa ve anlaşmaları egemen Hatay'da kullanmak basit olmadı Hatay'daki Fransız temsilcisi, bunların uygulanmasını köstekleyici tedbirler alma yoluna gitti Özgür dolayısıyla millet, gösterilerde bulunmak isteyince Fransa'nın sömürge memurları bunu da önlemek istediler ve polisle ırk arasında baştan çartışmalar oldu
öte taraftan Fransızlar, Hatay'daki diğer azınlıkları Türklere karşısında da kışkırtma yoluna gittiler Türk kamuoyu yeniden galeyana geldi Türkiye'de Fransa aleyhine kuvvetli bir eğilim belirdi ve TürkFransız ilişkileri yeniden bozuldu Suriye halkı da Hatay'a serbest verilmesinden ötürü hükümeti eleştirdi ve Suriye'nin bazı şehirlerinde hükümet aleyhine gösteriler yapıldı
Hatay Anayasası, 29 Kasım 1937'de yürürlüğe girecekti ve ilk iş olarak seçimlerin yapılması gerekiyordu Oysa bu şartlar içinde seçimler yapılamadı Öteki yanlamasına seçim sistemi meselesinde Türkiye ile Fransa arasında görüntü ayrılığı çıktı Bunun üstüne Milletler Cemiyeti'nin kurduğu bir komite, Türkiye'nin de itirazlarını göz önünde tutarak bir seçim tüzüğü hazırladı ve seçimlerin 15 Temmuz 1938'e kadar tamamlanmasına karar verdi
1938 Mayısı başından itibaren seçmen listelerinin hazırlanmasına başlandı Ama Fransız memurlarının davranışı, Hatay'da olayların her yerde şiddetlenmesine sebep oldu Türkiye, Hatay sınırlarına 30,000 kişilik bir güç gönderdi Gerek bu şart aleyhinde, lüzum Avrupa olaylarının gitgide buhranlı bir hal alması dolayısıyla, Fransa, Hatay meselesinde Türkiye'ye karşısında daha yumuşak bir tutum almayı seçim etti ve Hatay'ın Fransız valisini geri çekip yerine bir Türk vali devir etti Bunun üzerine durum azıcık sakinleşti
Almanya'nın 1938 Martında Avusturya'yı ilhakı, Fransa'nın Hatay meselesindeki politikasını da etkilemiştir BerlinRoma Mihverinin ağırlığını gittikçe artırmaya başladığı bir sırada, Fransa'nın Doğu Akdeniz'de stratejik önemi olan ve Boğazların adaleli bir bekçisi durumunda olan Türkiye'ye olan ihtiyacı da artmıştı Bu sebeplerdir ama, 1938 yazından itibaren Hatay meselesindeki tutumunu da değiştirmiş ve gelişmeler Türkiye lehine bir istikamet göstermiştir
13 Haziranda Antakya'da Türk ve Fransız askeri heyetleri aralarında yapılan görüşmeler sonunda 3 Temmuz 1938'de imzalanan bir anlaşma ile, Hatay'ın toprak bütünlüğü ile siyasal statüsünün iki devlet göre korunması ve bu amaçla da her iki devletin de Hatay'a 2,500'er şahsiyet askeri şiddet göndermesi esası kabul edilmiştir Türk askeri 4 Temmuzdan itibaren Hatay'daki görevine başlamıştır
Önce Paris'te başlayıp Ankara'da devam eden görüşmeler sonunda da, 4 Temmuz 1937'de Türkiye ile Fransa aralarında bir dostluk anlaşması imzalanmıştır Bu antlaşmaya göre taraflar, birbirleri aleyhine olan hiçbir politik veya hesaplı anlaşmaya ve birbirlerine yönelen herhangi bir harekete katılmayacaklar ve taraflardan biri, bir veya birkaç devlet göre saldırıya uğrarsa, diğeri, saldırganlara hiçbir şekilde destek etmeyecekti
Bu TürkFransız yakınlaşmasından daha sonra Ağustos ayında yapılan meclis seçimlerinde Türkler, 40 milletvekilliğinden 22'sini kazandılar Meclis, 2 Eylül 1938'de ilk toplantısını yaptı ve egemen devlet için Hatay Cumhuriyeti adını kabul etti Yeni devletin resmi dili Türkçe ve Arapça olduğu halde, tüm milletvekilleri Türkçe yemin etmişlerdir
Hatay Devleti'yle Türkiye arasında gayet yakın bağlantı ve bağlar kuruldu Hatay Meclisi, 1939 Ocak ayında Türk Medeni Kanunu ile Türk Ceza Kanunu'nu kabul etti Türkiye'den finansal müşavirler getirtti
Bunun yanına, Hatay idarecileri, aralıksız olarak Türkiye'ye bulunma arzusunda bulundular Türkiye de bu ricası sempati ile karşıladı Ama, 29 Mayıs 1937 Antlaşması ile Hatay, Türkiye ile Fransa'nın ortak garantisi aşağıda bulunuyordu Bu sebeple, Hataylıların anavatana katılma istekleri iki devlet aralarında her tarafta mesele oldu Lakin 1939 Martından itibaren Avrupa'da yaşanan olayların savaşa dürüst bir istikamet olması, Türkİngiliz ittifakının birincil adımlarının atılması ve Batılıların Uzlaşma Cephesi çabaları dolayısıyla, Fransa, Türkiye'nin ve Hataylıların isteklerini kabul etmek zorunda kaldı
23 Haziran 1939'da iki devlet arasında yapılan bir uzlaşma ile Fransa, Hatay'ın Türkiye'ye katılmasını kabul etti Buna karşılık Türkiye de Suriye'nin serbest ve toprak bütünlüğüne hürmet gösterecekti Temmuz ayında da Hatay, Türkiye sınırları içine katıldı
20 Yüzyıl Tarihi Atatürk'ün Gizemi Dinler Tarihi Efes (Ephesos) Frigya Uygarlığı Genel Garip olaylar Garip Hayat Öyküleri Medeniyetler Tarihi Osmanlı Tarihi Suikastler Tarihi Tarihe Geçen Kadınlar Tarihi Eserler Tarihi Gizemler Tarihteki Garip Olaylar Türkiye Tarihi Ülkeler Tarihi Irtibat Anasayfa *
