Hattuşaş Antik Kenti Hakkında Bilgiler; Nerededir, Mimarisi ve Tarihçesi

Hattuşaş Antik Kenti’nde ilk kazı çalışmaları 1834 yılında yapılmıştır Kentteki harabeler ise başlangıçta Fransız kazıbilimci Charles Texier kadar keşfedilmiştir Bu kazılardan sonradan 1906 yılında Alman Hugo Winckler ile İstanbul Kazıbilim Müzesi’nde Thedor Makridi tırnak yazısıyla yazılmış olan büyük bir Hitit arşivi bulunmuştur Kentte MÖ 3000’den itibaren başlayan mesken bilhassa Büyük Kale etrafında olmuştur Kent geniş bir alana yayıldığı için bölümlere ayrılmıştır Kuzeyden güneye dürüst yükselen kentin kuzey kesimine, çevresi surlarla taraflı olan ve Aslanlı Kapı ile Kral Kapısı’nın yer aldığı Yukarı Şehir adı verilmiştir Merkezini ise Büyük Kale oluşturmaktadır Büyük Kale’nin kuzeybatısında Karum ve Büyük Tapınak, güneybatısında ise tapınaklar ve yapılar bulunmaktadır Hem Hattuşaş Kenti’nin en eski yerleşim yerinin Büyük Kale ve çevresi olduğu bilinmektedir Anavarza Kalesi (Antik Kenti) Hakkında Bilgiler; Nerededir, Mimarisi ve Tarihçesi Kentin, Yukarı Şehir ve Büyük Kale dışındaki diğer bölümleri ise Aşağıda Büyük Kasaba ve Yazılıkaya’dır Günümüzde ziyaretlere açık olan Hattuşaş Kenti, sadece yerli yok tanıdık olmayan turistlerin de ilgi odağıdır “Hattus yani “Hatti sözcüğünden türetilen Hattuşaş; ziyaret edilmesi gereken kültürel miraslarımız aralarında yer almaktadır h2Hattuşaş Antik Kenti Nerededir? img Hattuşaş Antik Kenti Nerededir?src hattusasantikkentihakkindabilgilernerededirmimarisivetarihcesi5c54c43b3ff58pngalt Hattuşaş Antik Kenti Nerededir? 1200 600Oldukça geniş bir alana yayılmış olan şehir tarih baştan başa kayda değer medeniyetlere konut sahipliği yapmıştır MÖ 17 ve 13 yüzyıllarda, yani yükselişin olduğu dönemlerde ise Hitit İmparatorluğu’nun başkenti olmuştur Anadolu tarihinde yüzyıllar boyu önemli bir yer olan Hattuşaş Antik Kenti, Çorum’un Boğazkale İlçesi’ne 4 km, Çorum merkezine ise 80 km mesafede bulunmaktadır h3Hattuşaş Antik Kenti’ne Nasıl Gidilir?h3 Hattuşaş’ın bulunduğu Boğazkale ilçesi ile Ankara arasındaki mesafe 200 kilometredir AnkaraSamsun karayolu üzerinde yer alan Sungurlu’dan verilen yol peşine düşüp takip edildiğinde, 30 km sonradan Boğazkale’ye ulaşılmaktadır Bölgeye en yakın havalimanı ise Samsun Çarşamba Havaalanı 176 km ve Ankara Esenboğa Havaalanı 242 kilometredir h3Hattuşaş Antik Kenti Ziyaret Günleri ve Saatlerih3 Çorum Müze Müdürlüğü’ne bağlı olarak hizmet vermekte olan kentin örenyeri, haftanın her günü ziyarete açıktır Giriş saatleri 08:00 ile 17:00 saatleri arasındadır Yaz döneminde ise 08:00 ile 19:00 arası ziyarete açıktır h3Hattuşaş Antik Kenti Giriş Ücreti Ne Kadardır?h3 Hattuşaş Antik Kenti örenyeri ile Yazılıkaya Açık Hava Mabedi’ne antre için tek bir bilet almanız yeterlidir Bilet ücreti ise 2019 yılı itibarıyla 5 TL’dir h2Hattuşaş Antik Kenti’nin Mimarisi img Hattuşaş Antik Kenti’nin Mimarisisrc hattusasantikkentihakkindabilgilernerededirmimarisivetarihcesi5c54c43b616bdpngalt Hattuşaş Antik Kenti’nin Mimarisi 1200 600Ilk çağda Hitit İmparatorluğu’na başkentlik yapan Hattuşaş MÖ 1600’lerde belirlenmiş olup 1986’dan beri kültürel varlık olarak Dünya Mirasları Listesi’nde yer almaktadır Açık hava müzesi konumunda olan bu tarihi varlık, dönemin sanat ve mimarisinde manâlı bir yer tutmuştur Altında ve Yukarı büyük kasaba almak üzere iki şehirden meydana gelen bu alanda çoğu tarihi yapı bulunmaktadır Hattuşaş’ın kuzey tarafında yer alan bölümünde “Aşağıda Şehir Halkı, güney tarafında yer alan bölümünde ise “Yukarı Şehir yer almaktadır Aşağıda Büyük Kasaba MÖ 2300’lü yıllarda oluşmaya başlamış olup Hattuşaş’ın ilk yerleşim bölgesidir Sonraki yıllarda artan imparatorluk ile birlikte Yukarı Şehir oluşmaya başlamıştır Bu şekilde eklentilerle gelişen kent bugünkü ihtişamına kavuşmuştur Hattuşaş’ın 2 km kuzeydoğusunda devasa yapısıyla Yazılıkaya Tapınağı bulunmaktadır Bu tapınak iki kaya odadan oluşmaktadır Hitit mimarisi özelliklerini yansıtan odalar ise “Küçük Galeri (B Odası) ve Büyük Galeri (A Odası) adlarına sahiptir Farklı bir girişi yer alan Küçük Galeri (B Odası); girişin iki tarafında da yer alan aslan başlı, insan gövdeli kanatlı cinler ile muhafaza edilmektedir B Odasının doğu duvarında; Kılıç Tanrısı ile Tanrı Şarruma ve himayesindeki Kral 4 Tuthalia, batı duvarında ise sağa dürüst sıralanan on iki tanrı yer almaktadır Burada sağlıklı bir şekilde muhafaza edilmiş kabartmalar ile birlikte kayaya oyulmuş üç tane niş bulunmaktadır Bu nişlere ise Hitit Kral ailesinin ölü küllerinin saklandığı kapların konulduğu veya hediyelerin bırakıldığı düşünülmektedir Büyük Galeri’nin (A Odası) doğu duvarında tanrıça kabartmaları; batı duvarında tanrı kabartmaları bulunmaktadır Bu figürler; doğu ve batı duvarlarının kuzey duvarı ile birleştiği belli başlı sahnenin yer aldığı bölüme doğru yönelmektedir h3Altında Kenth3 MÖ 19 ve 18 yüzyıllarda, bu alanda Asur Ticaret Çağı yerleşmeleri görülmektedir Sivil yaşam alanlarının yer aldığı bu bölümün adı, ilk kere çağa ait olduğu aşina yazılı belgelerde bulunmuştur Aşağıda Büyük Kasaba’deki hayat alanlarının ortasında ise, Hattuşaş’ın en büyük dini yapısı niteliğine sahip olan büyük tapınak yer almaktadır İki tane kült (tapma) odası olan bu tapınağın, İmparatorun tanrılarının en büyüklerinden Arinna’nın Güneş Tanrıçası ve Fırtına Tanrısına adanmış olduğu varsayılmıştır h3Yukarı Kenth3 MÖ 13 yüzyılda Genç İmparatorluk Çağında gelişme belirten Yukarı Büyük Kasaba, 1 kilometrekareden daha büyük bir yüzölçümüne sahip eğimli bir arazi üzerinde yer almaktadır Burada birçok tapınak vardır ve bu yüzden tapınak mahallesi diye adlandırılmıştır Bu bölümde bununla birlikte tanrısal alanlarda bulunmaktadır Kent, kendisini güneyden çeviren ve üstünde 5 kapısı yer alan surlarla donatılmıştır Kentin en yüksek noktasında ve şehir surunun en güneyinde Sfenksli ve Bastion Kapıları yer almaktadır Öteki dört kapıdan güney surunun doğu ve batı ucunda müşterek Kral Kapısı ve Aslanlı Kapı bulunmaktadır Aslanlı Kapı’nın kentin dışa bakan tarafında, sağına ve soluna Hitit taş işçiliğinin en görkemli örneklerinden olan aslan yontuları yerleştirilmiştir Yukarı Büyük Kasaba’de; “Mabedler Mahallesi olarak aşina bölüm Sfenksli Kapı’dan Nişantepe ve Sarıkale’ye dek uzanır Bu alanda farklı alanlara yönlendirilmiş yapılaşma evrelerine ait olan çoğu tapınak bulunmuştur Tapınak planları ise şu şekildedir; orta avludan girilen ve birer bakımlı ön mekân ile derin belli başlı mekândan oluşan kült odaların bulunduğu bir biçimdedir MÖ 76 yüzyıldaki Frig yerleşkesi olan, Nişantepe ve Güneykale’deki Hitit sonrası yapılaşmalar dikkat çekicidir Bir diğer önemli yapı ise Batı Binası ile Saray Arşivi’dir Bu arşivde neredeyse 3300 tane bulla ve 30 adet tırnak yazılmış tablet bulunmuştur Güneykale’de ise geniş bir gölet ile üç öbür noktasında üç inşa bulunmaktadır Oda ikideki üç duvarda kabartmalarla donatılmıştır Doğu duvarında Suppiluliuma’ya ait kabartma vardır Karşısındaki batı duvarında da hiyeroglif yazıt bulunur Karşısında duvardaki asıl tasvirde ise; sola dönmüş uzun elbiseli, dairesel başlığı üzerinde kanatlı bir güneş kursu olan, sol elinde litus sağ elinde ankh motifi tutan tanım yer almaktadır Tapınaklarda ele geçirilen ve beş gruba ayrılan malzemeler ise şöyledir; Yazılmış belgeler Kült objeleri Seramikler Aletler Silahlar h3Büyük Kaleh3 Kentin merkezi konumuna sahip olan Büyük Kale üstünde, Büyük Kral’ın sarayı bulunuyordu Bu alanın kuzeybatısındaki yamaçtan vadinin aşağısına değin uzanan şehir, batı tarafında bir surla korunuyordu 0,9 x 1,2 km boyutlarına sahip olan şehre, Kuzey Kent ile Büyükkaya’nın da surlarla donatılarak katıldığını belirten birçok kalıntı bulunmuştur Şehrin büyüklüğü ise bir zaman daha sonra 3,3 km uzunluğunda yeni bir surun inşasıyla iki katına çıkarılmıştır daha sonra Büyük Kale’deki kral sarayında köklü bir restorasyon yapılmıştır Kalede; büyük kabul salonu, su kültü ile ilgili yapı, tanrısal mekânlar, kayıtlar ve ambar odaları bulunmaktadır h3Büyük Tapınakh3 Hattuşaş Kenti’nin en büyük yapısı olan bu ihtişamlı tapınak 65 x 42 m boyutlarına sahiptir Bünyesinde bulundurduğu ambar odaları ile birlikte 14500 metrekarelik bir alanı kaplamıştır Duvarlarında ise itina ile tamamlanmış kireçtaşı bloklardan oluşan kaide kesimleri günümüze dek muhafaza edilmiştir Kentin kuzey şehrinin merkezi olan Büyük Mabet; Hati’nin Fırtına Tanrısı ile Arinna Şehri Güneş Tanrıçası’nın evi olarak yapılmıştır Aşağıda Şehir Halkı mahalleleri ve Büyük Mabet bir duvar ile birbirinden ayrılmış durumdadır Yapılan kazı çalışmaları sonucunda bulunan küpler, Büyük Mabet’in ekonomik bir merkez olarak kullanıldığını göstermiştir Ayrıca mabette bir arşivinde olduğu anlaşılmıştır h3Yer Kapıh3 Şehrin en yüksek noktasında ve güney ucunda bulunan Yer Kapı, adını içine girilebilen poternden almıştır Şehrin en yüksek kesimine ulaşan sur, burada önce bindirme tekniği ile üretilmiş olan tünel sonra suni olarak yığılmış olan toprak setin üzerinden geçmektedir Sur bu setin üstünde bütün apaçık Sfenksli Kapı ile kesintiye uğramıştır Bir kulenin içinden geçen Sfenksli Kapı ise adını, kapı pervazlarında bulunan dört sfenksten almıştır Yığma toprak setin dış tarafındaki yüksekliği takriben 35 metre, uzunluğu 250 metre ve tabandaki genişliği ise 80 metre civarındadır Döşemenin sağında ve solunda setin savunma amaçlı olmadığını gösteren tepede olan merenler bulunmaktadır h3Aslanlı Kapıh3 Yukarı Şehrin güneybatı kesiminde güney surunun iki ihtişamlı kapısından biri olan Aslanlı Kapı, adını pervaz bloklarına tamamlanmış olan iki aslan heykelinden almıştır Bu kapının esas kapı odasının sağında ve solunda 15 x 10 metre boyutlarında dörtgen planlı iki kulesi bulunmaktadır h3Yazılıkaya Tapınağıh3 Bu tapınak önünde Hitit mimarisinin yansıtıldığı iki kaya odadan oluşmaktadır Bu odalar ise; “Minik Galeri (B Odası) ve “Büyük Galeri (A Odası) adlarıyla anılmaktadır Tapınak, Hattuşaş ören yerinin 2 km kuzeydoğusunda yer almaktadır Yazılıkaya MÖ 13 yüzyılda yapı edilmiş olan Hitit açık hava tapınağıdır Tapınakta ise; 90’dan artı tanrı, tanrıça, hayvan ve düş ürünü yaratıklar kaya üstüne işlenmiştir h2Hattuşaş Antik Kenti’nin Tarihçesi img Hattuşaş Antik Kenti’nin Tarihçesisrc hattusasantikkentihakkindabilgilernerededirmimarisivetarihcesi5c54c43b89256pngalt Hattuşaş Antik Kenti’nin Tarihçesi 1200 700Boğazköy’deki en eski yerleşim yeri MÖ 3000’in ikinci yarısında birincil Tunç Çağı ile başlar Oldukça geniş bir alana yayılan bu döneme ait buluntulara ise yalnızca Büyük Kale’de rastlanmıştır Uzun süredir yapılan arkeolojik incelemeler sonucunda 5 kültür katı olduğu keşfedilmiştir Bu katlarda ise; Hatti, Asur, Hitit, Frig, Roma, Galat ve Bizans dönemlerine ait olduğu tanıdık bazı kalıntılar bulunmuştur Bu kalıntılar Aşağıda Şehir, Yukarı Şehir Halkı, Büyük Kale (Kral Kalesi) ve Yazılıkaya’dan oluşmaktadır Elde edilen sonuçlara dayanılarak, Hattuşaş’ın Bizans dönemine değin iskân gördüğü anlaşılmıştır Halikarnas Mozolesi (Kral Mausollos’un Mezarı) Hakkında Bilgiler; Nerededir, Mimarisi ve Tarihçesi Ayrıca bu kazıda yer alan “Anitta Metni adlı belgeden Kuşşara kralı Anitta’nın, ilk gelişme döneminde Hattuşa Kralı’nı mağlup ederek, kenti yıkıma uğratıp ele geçirdiği anlaşılmıştır Bu bilgiler ise Anitta döneminde lokal bir kralın hüküm sürdüğünü göstermektedir Bütün bu tahribatlardan sonradan yine Kuşşara kökenli olan I Hattuşi tarafından yaklaşık MÖ 1700 yıllarında tekrardan yerleşime açılan Hattuşaş 1600’lerde Hitit devletinin başkenti olmuştur Kente tekrar Hattuşaş adı verilmiştir daha sonra şehirde saray, tapınak ve mahalleler kurularak MÖ 13 yüzyıldaki haline bürünmüştür Hattuşaş, I Hattuşili’den sonra gelen krallar tarafından yapılan eklentiler ile daha da büyütülmüştür İÖ 1200’lerde Deniz Kavimleri adı ile anılan topluluklar göre yıkıma uğratılmış ve sonraki dönemlerinde ise eski itibarını koruyamamıştır