Hava kirliliği nedenleri ve önlemleri

hava kirliliği nedenleri ve çözüm yolları,
hava kirliliği nedenleri ve sonuçları,
hava kirliliği nedenleri

HAVA KİRLİLİĞİ

Hava kirlenmesi, insan ve öteki canlılara zarar verecek tedarik ve süredeki kirleticilerin, atmosfere karışması olarak tanımlanabilir Kirleticiler doğal ya da insan aktiviteleri sonucu atmosfere karışabilirler

Günümüzde, her geçen gün gelişen çevre sorunlarının başında gelen hava kirliliği, geleceğin dünyasını ciddi bir şekilde korkutma etmekte, ekolojik tehlikelerle karşısında karşıya bırakmaktadır Dünya nüfusunun hızla artmasına paralel olarak, artan enerji kullanımı, endüstrinin gelişimi ve şehirleşmeyle ortaya çıkan hava kirliliği insan sağlığı ve diğer canlılar üzerinde negatif etkiler yaratmaktadır


HAVA VE KİRLETİCİLER

Saf hava, ilk olarak azot ve oksijen olmak üzere argon, karbondioksit, su buharı, neon, helyum, metan, kripton, hidrojen, azot monoksit, karbon monoksit, ksenon, ozon, amonyak ve azot dioksit gazlarının karışımından meydana gelmiştir

Atmosferin %78'ini yaratıcı azot orman yangınları, şimşek gibi doğal atmosfer olayları ve yanma sonucunda meydana gelir Atmosferin hacim olarak %21'ini ve yük olarak %23'ünü oluşturan oksijen ise oldukça reaktif bir gazdır Diğer gazlar ise atmosfer hacminin %1'ini oluştururlar
Atmosferi oluşturan bu gazların, en kesin olmayan olanları su buharı ve karbondioksittir Atmosferdeki su buharı miktarı, denizler, göller, nehirler ve bitkilerden buharlaşma ile artar ve bulutlardan sis, çiğ, yağmur oluşumu ile de azalır Su buharının bu değişkenliği, uzun sürede, bu olaylarla birbirini böylece dengeler ama, su buharının atmosferdeki miktarı değişmeyen Karbondioksit ise normalde çok ufak yer teşkil eden bir bileşendir İnsan ve hayvanların teneffüsü ve bitkilerin fotosentez olayı ile atmosferdeki miktarı dengede tutulur

Doğal olarak saf atmosfer eksik veya fazla miktarda, büyük bölümü yapay olan tanıdık olmayan maddelerin üretimi ile kirletilir Bunların başında petrol ürünleri ve endüstriyel kirleticiler gelmektedir Özellikle son yıllarda, endüstriyel aktivitenin, şehirleşmenin ve nüfusun artması ile kirletici maddelerin kullanımı ve miktarıda hızla artmaktadır

Atmosfere dağılarak, onu kirleten kirleticiler katı, değişken ve gaz halindedirler Dağıtılmış kaynaklardan meydana gelen kirlilik maddeleri toz, is, sis, buhar, kül, duman vb olarak havaya geçerler Atmosferdeki bu kirleticiler, kirletici kaynaklarından atmosfere doğrudan bahşedilen kirleticiler ve bu kirleticilerle, atmosferik özellikler arasındaki kimyasal olaylar sonucu oluşan kirleticiler almak üzere iki şekilde bulunurlar Atmosfere kirletici kaynaklarından yayılan kirleticiler, kükürtdioksit, azot oksitler, karbon monoksit, hidrokarbonlar asılı vaziyette yer alan katı partüküllerdir Bu kirleticilerle, atmosferik özelliklerin oluşturduğu kimyasal reaksiyonların en önemlileri ise fotokimyasal olaylardır ama, bunlardan özellikle floroklorokarbonlar, güneşten gelen zararlı UV (ultraviole) ışınlarına karşı yeryüzüne koruyan ozon tabakasında büyük tahribata yol açmaktadır

Doğal veya insan yapısı sonucu atmosfere karışan kirleticiler, her iki halde de atmosfere yayıldıkları anda tez kimyasal reaksiyonlar oluştururlar ve hava akımları ile karışır, dağılır, yayılır ve taşınırlar Böylece kirleticiler, kaynaktan çıkıp, alıcılara ulaştığında karakterleri değişebilir
genel olarak kirlilik, havadaki katı parçacıklar ve kükürtdioksit miktarına tarafından belirlenir Fakat atmosferde oluşan kimyasal olaylarda, organik maddeler büyük rol oynar Çünkü organik maddeler, atmosferde ister reaksiyona girsinler, ister girmesinler kimyasal reaksiyonların çekirdeğini oluştururlar Hava kirliliği denildiğinde, kirleticiler ve bunların bulunduğu atmosfer ortamı aynı derecede rol oynar Herhangi bir yerde hava kirliliği çalışması yapıldığında, başlangıçta o bölgenin meteorolojik koşulları ve havanın kimyasal yapısı incelenmelidir

HAVA KİRLİLİĞİ KAYNAK VE NEDENLERİ

Bugün çok manâlı bir çevre problemi olan ve özellikle insan sağlığını etkileyen hava kirliliği başlangıçta, atmosfer bileşiklerinin değişmesiyle başlamaktadır Atmosfer, çoğunlukla içerisine karışan toksinli maddeleri eriterek etkisiz ülkü getirmesine rağmen meteorolojik ve topoğrafik şartlara tabi olarak aralıksız bir şekilde kirlenmektedir Dağıtılmış amaçlarla yakılan ateşler, fabrika ve ev bacalarının dumanları, araçların egzost gazları havaya zehirli gazlardan olan karbon monoksit, kükürt dioksit ve nitrik asit gibi gazların çokça karışmasına niçin olur

Hava kirliliğine niçin olan kirleticilerin, kaynaklarına kadar hava kirliliği, tabii kaynaklardan meydana gelen kirlilik ve insan faaliyetleri sonucu suni kaynaklardan meydana gelen kirlilik elde etmek üzere iki sınıfa ayrılır Natürel kirliliği oluşturan, doğada yer alan kirletici kaynaklarından: tozlar, meteorlardan, yer yüzeyindeki büyük çöl alanlarından ve kumluk alanlardan rüzgarlarla atmosfere taşınırlar; orman yangınlari ile atmosfere önemli miktarlarda duman ve zehirli gazlar karışır; foto kimyasal olaylarla azot dioksit; yanardağlardaki volkanik etkinlikler sonucunda kükürt dioksit, hidrojen klorur, hidrojen flörür; deniz çalkalanmasından sodyum klorür sayılabilir
Hava kirliliğinde, natürel kirlilik kaynaklarından fazla yapay kaynaklardan meydan gelen kirlilik önemlidir Çünkü günümüzde insanları en fazla ilgilendiren, özellikle büyük yerleşim merkezleri ve sanayi alanlarındaki hava kirliliğidir Bu kirlilikte daha çok insan faaliyetleri sonucu meydana gelir

İnsan yapımı kirlilik kaynaklarını ise :

Ulaşım
Katı yakıtlar
Elektrik santralleri
Endüstri ve ısınma için kullanılan yakıtlar
Endüstriyel işlemler olarak sıralanabilir
İnsan tarafından oluşturulan kaynaklardan oluşan bu kirlilik, bulunan bölgenin endüstriyel gelişimi, nüfusu, şehirleşme durumu gibi faktörlere yan olarak değişim gösterir

HAVA KİRLİLİĞİNİN ZARARLI ETKİLERİ

Hava kirliliğinin, ilk olarak insan sağlığı olmak üzere manzara mesafesi, materyaller, bitkiler ve hayvan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri vardır

Katı yakıtlar ve mazot gibi karbonlu maddelerin bütün yanmamasından meydana gelen katı ve sıvı parçacıkların bir gaz karışımı olan duman, hava kirliliğinin bir çeşididir ve görünüm uzaklığını azaltıcı bir etkiye sahiptir Hava kirliliğinin, sanatsal ve mimari yapılar üstünde imha edici ve bozucu etkisi vardır Ur üstünde ise öldürücü ve büyümelerini yasaklayıcı olabilmektedir bu nedenle hava kirliliği ayrıca canlıların sağlığı açısından, ayrıca de ekonomik yönden hasar vericidir

Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki etkileri, atmosferde yüksek miktardaki zararlı maddelerin solunması sonucu ortaya çıkar İnsanların dinç ve bakımlı yaşayabilmesi için teneffüs edilen havanın mutlaka temiz olması gerekir Havanın doğal yapısını bozan ve kirleten maddelerin diğer bir deyişle kirli havanın solunması, bilhassa akciğer dokularını imha edici ve öldürücü olabilmektedir Solunum yolu ile alınan hava içerisindeki parçacıklar ve duman, teneffüs sırasında yutulur ve akciğerlere dek ulaşır Solunum sisteminin derinliklerinde depolanan bu parçacıklar, akciğer kanserlerine kadar varan hasarlar yapabilmektedir üstelik kömür ve diğer yakıtların yanmasından oluşan duman ve isin astım, farklı alanlara yönlendirilmiş burun ve boğaz hastalıkları hatta mide hastalıkları gibi özellikle solunum yolları ile ilgili hastalıklara belirtilen ölçüde sebep olabileceği öne sürülmektedir Şiddetli hava kirliliğine maruz kalınması durumunda, bunun insan sağlığına olan etkisi ile hava kirliliğinin düşük miktarlarına, uzun süre maruz kalmanın etkileri öbür olmaktadır

ÖNLEMLER

Özellikle sanayi merkezleri ve büyük yerleşim alanları üzerinde daha çok hissedilen hava kirliliğinin azaltılması amacıyla birtakım önlemlerin alınması gerekir Bunlardan bazılarını aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Sanayi ve iş merkezlerinin mümkün olduğu dek mesken merkezleri dışına alınması
Bireysel vasıta kullanımı yerine toplu taşımacılığın yaygınlaştırılması ve elektrikli nakliye araçlarının geliştirilmesi ve kullanımının artırılması
Konutlarda yakacak ışıklandırma tekniklerinin geliştirilmesi ve özellikle sanayi alanlarındaki bacalara, hava filtrelerinin takılması ayrıca yakacak olarak doğal gaz kullanımının yaygınlaştırılması
Kent merkezlerindeki yoğun trafiğin çevre yollara aktarılması
Ağaçlandırma çalışmalarının artırılması, özellikle hava kirliliğinin yoğun olduğu yerlerde yeşil alanların artırılması
Şehir ikâmetgâh planlarında meteorolojik faktörlerin özellikle rüzgar durumunun göz önünde bulundurulması
Halkın, hava kirliliği konusunda bilinçlendirilmesi için ilköğretimden başlatmak üzere tüm okullarda ve sivil toplum örgütlerince bu amaca karşın eğitim programlarının hazırlanması *