Hayvan Davranışlarını İnceleyen Bilim Dalı Etoloji Nedir?

Bazı karıncalar yuvaları etrafında döner, arılar kraliçe arıyı takip eder ve birbirlerine dans ederek sinyal gönderir. Filler ise yas fiyat ve cenaze merasimi düzenler. Kimi köpekler saldırgandır, kargalar ise çok uyanıktır. Hayvanların yeteneklerini ve birbirleri ile olan bağlantısının nasıl meydana geldiğini hiç düşündünüz mü?

Bugün beşerler ortasındaki bilimi bırakıp öbür bir bilime hakikat, laboratuvardan çıkıp doğal ömrü ziyaret ediyoruz. Biyoloji ana bilim kısmının altında zoolojinin bir kolu haline gelen etoloji nedir, neyle ilgilenir bugünkü yazımızın konusu

Etoloji nedir, neyle ilgilenir?

Etoloji nedir?

Etologlar ne iş yapar, etoloji ne ile ilgilenir?

Etolojinin tarihi

Etoloji neden kıymetlidir?

Etoloji nedir?


Etoloji, hayvan bağlantısı, yırtıcılık, savunma, saldırganlık, çiftleşme, sabit aksiyon kalıpları ve göç dahil olmak üzere hayvan davranışlarının çoğunlukla doğal şartlarında bilimsel olarak incelenmesidir. Etolojinin kıymetli bir yönü, içgüdü ile öğrenmeye karşı çalışmasıdır.

Etoloji, çoklukla davranışın evrimine odaklanan etologlarla (etoloji ile ilgilenen insanlara verilen unvan) biyolojinin bir kesimi olarak kabul edilir. Etoloji, çoklukla alanda yürütülmekle birlikte, laboratuvarda yahut her ikisinin bir kombinasyonu yoluyla da yürütülebilir. 'Etograma' veya hayvan davranış araştırmalarında sıklıkla kullanılan davranışların açıklamasına sahip olmamız etoloji sayesindedir.

Peki etologlar ne iş yapar, etoloji ne ile ilgilenir?

• Evcil hayvan eğitimi
• Hayvan refahı ve korunması
• Hayvan karşısında insan güvenliği
• Ev, tabiat yahut laboratuvar ortamlarında hayvanları incelemek
• Gözlemler ve bulgularla ilgili dataları toplamak ve tahlil etmek
• Araştırmalarının sonuçlarını yayınlamak ve konferanslarda sunmak
• Halkı hayvanlar ve hayvanlar hakkında eğitmek ve hayvan refahını ve korunmasını teşvik etmek

Etoloji çok geniş bir çalışma alanı olduğu için etologlar, üniversite araştırmaları, ziraî hayvancılık, hayvan eğitimi ve hayvan bakımı da dahil olmak üzere rastgele bir sayıda alanda uzmanlaşabilirler. Etolojinin maksadı belirli bir hayvan kümesini değil, onların davranışlarını incelemektir ve birçok defa tek bir davranış kalıbının, örneğin saldırganlığın değişik hayvanlarda nasıl ortaya çıktığını araştırır.

Etolojinin tarihi:


Etoloji biyolojinin bir kısmı olduğundan, etologlar bilhassa davranışın evrimi ve bunun doğal seleksiyon açısından nasıl açıklanabileceği ile ilgilendiler. Kimi istikametlerden Charles Darwin, 1872 tarihli The Expression of the Emotions in Man and Animals (İnsan ve Hayvanlarda Hislerin İfadesi) isimli kitabıyla sayısız etologu etkileyen birinci çağdaş etologdu. Davranışa olan ilgisini, bilimsel olarak desteklenmeyen anekdot bilişselcilik adı verilen antropomorfik bir sistem kullanarak hayvanlarda öğrenme ve zeka üzerinde çalışan George Romanes'i teşvik ederek sürdürdü.

Etoloji alanının büyümesi II. Dünya Savaşı'na giden yıllarda, Niko Tinbergen ve Konrad Lorenz'in eforları sayesinde Avrupa kıtasında gelişmesine dayanır. Savaştan sonra, Tinbergen Oxford Üniversitesi'ne taşınmış ve etoloji, Cambridge Üniversitesi Hayvan Davranışları Alt Bölümü'ndeki Robert Hinde, William Thorpe ve Patrick Bateson'ın çalışmaları sayesinde Birleşik Krallık'ta yükseliş kazanmıştı. Tıpkı vakitte Etoloji Kuzey Amerika'da da bu devirde gelişmeye başlamıştır.

1972'de İngiliz etolog John H. Crook, evvelki etolojinin tamamının mukayeseli etoloji (hayvanları bireyler olarak araştıran bilim dalı) olduğunu savunarak mukayeseli etolojiyi toplumsal etolojiden ayırdı; daha sonraki yıllarda hayvanların toplumsal kümelerinin davranışları ve altlarındaki toplumsal yapı. E. O. Wilson'ın Sociobiology: The New Synthesis (Sosyobiyoloji: Yeni Sentez) isimli kitabının 1975'te yayınlanmasından bu yana, davranış araştırmaları çok daha fazla toplumsal ögelere odaklandı. Bu birebir vakitte Wilson'ın, Robert Trivers'ın ve W. D. Hamilton'ın daha güçlü lakin çok daha incelikli Darwinizm anlayışı tarafından da körüklenmiştir. Özetle etoloji, davranışsal ekolojinin ilişkili gelişiminin bir sonucu olarak dönüştürülmüştür.

Sonuç: Etoloji neden değerlidir?


Yeni bir köpek yavrusu yahut kedi yavrusu olan herkes, eğitimin sıkıntı olabileceğini bilir. Muhakkak cins ve cinslerdeki hayvanların doğal davranışlarını anlayarak, istenen davranışları nasıl teşvik edeceğinizi ve istenmeyenleri nasıl caydıracağınızı daha âlâ anlayabilirsiniz. Yavru köpeğinize nasıl oturacağını yahut tuvalet eğitimini öğretiyor olun, hayvan davranışları üzerine temel bilgiler sizi çok ileriye götürecektir.

Etoloji, savunmasız tipleri müdafaaya çalışan herkes için hayati bir alandır. Bir hayvan cinsinin doğal davranışlarını anlarsanız, onları nasıl inançta tutacağınızı da anlarsınız. Örneğin, Kaliforniya Akbabası'nın nesli neredeyse büsbütün tükenmiştir çünkü avcılar onun leş yeme alışkanlıkları hakkında gereğince bilgi sahibi değillerdi ve akbabalar zehirli kurşun mermilerle öldürülen hayvanların leşlerini yiyorlardı. Yabani cinslerin davranışlarını anlamak, bal arılarından martılara kadar hassas hayvan popülasyonlarını korumanıza yardımcı olabilir.

Yazlıkta olduğunuzu düşünün. Huzur içinde yürüyüş yaparken hiç tehlikeli bir yabanî hayvan gördünüz mü? İnançta kalmak ve hayvanı sakin tutmak için nasıl reaksiyon vereceğinizi biliyor musunuz? Temel bir etoloji bilgisine sahip olmak, rastgele bir durumda hayvanlarla karşılaştığınızda inançta kalmanıza yardımcı olabilir. İster bir ayı, ister bir çıngıraklı yılan, ister zehirli bir örümcek görüyor olun her anda etoloji hayatınızı kurtarabilir.