Hayvanlarda Destek Ve Hareket Sistemi

Hayvanlarda Destek Sistemi nedir
Hayvanlarda Hareket Sistemi

Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını karşılayan yapılara destekleyici yapılar denir

Hayvanların çoğunda, vücuda takviye olan, koruyan ve kaslara bağlanarak hareketi sağlayan iskelet sistemi bulunur Hayvanlarda görülen iskelet dış ve iç iskelet olmak üzere iki tiptir

1 Dış İskelet
Dış iskelet özel hücreler göre dıştan salgılanan organik ve inorganik maddelerden meydana kazanç Dış iskelete sahip canlılarda iskelet görevi yapan kısımlar ceset açık havada bulunduğu için kaslar iskelete içeriden bağlanır Eklem bacaklılarda ve bir takım yumuşakçalarda görülür

Dış iskelet büyümeyi sınırlandırır bu nedenle dış iskelete sahip hayvanlar, gelişme döneminde iskeletini ya iyice atarlar ya da daha büyüğünü oluştururlar Bu olaya deri veya kabuk değişim denir

2 İç İskelet
İç iskelet embriyonun mezoderm (orta cilt) tabakasından farklılaşır Genel Olarak kıkırdak ve kemikten meydana gelir Kaslar iskelete dıştan bağlanır Canlının büyümesini sınırlandırmaz Tersine boyca uzamayı sağlar

* Omurgasızlarda yaygın olarak iç iskelet görülmez Yalnızca derisi dikenlilerde gelişmiş bir iç iskelet vardır
* Omurgalılarda iç iskelet, kıkırdak ve kemik dokudan meydana gelmiştir


ICilt ve deriye tabi oluşumlar

AKemiksi yapılar:Kemiksi özellikler gösterir

aKıkırdaklı balık pulları

bKemikli balık pulları

cSürüngen plakları

dMemeli dişleri(Kıkırdaklı balık pullarına homolog yapıdır)



BBoynuzumsu yapılar:Keratin yapılardır

aKaplumbağa Kabuğu (Kaplumbağalarda) bBoynuz

cTüyler dKıllar

eTırnak,Toynak,Pençe



CDeriye tabi bezler:

aYağ bezleri b)Ter bezleri

cSüt bezleri d)Koku bezleri



DDerinin görevleri:



aÖrtme ve koruma sağlar

bTer bezleri ile vücud ısısının ayarlar

cMemelilerde süt bezleri ile gelişimde beslenmede atama alır

dDuyu organıdır

eKuşlarda tüy oluşumu ile su kayıbını önler ve uçmayı sağlar

fBazı memeli ve kuşlarda yağ depolayarak vücud ısısının korur

gMemeli , kurbağalarda ve bazı omurgasızlarda solunum yüzeyi olarak ödev yapar

hÖzel koku bezleri ile hayvanlar aralarında haberleşme ve etkileşimi sağlar

ıMemelilerde kıl oluşumu ile vücud ısısının korunmasını sağlar

kTatlı su balıklarında mukus salgıları ile yüzmeyi kolaylaştırır

lPençe ve çivi oluşumları ile korunma ve beslenmeyi sağlar

mBalıklarda pul oluşumları ile vücudun su alış verişini engeller hem yüzmeyi kolaylaştırır

nSürüngenlerde plak oluşumları ile su kayıbını önler

oBir Takım omurgasızlarda dış iskeletin oluşumunu sağlar



IIİskelet

ATek hücrelilerde iskelet:

Işınlılar,bir takım amip türlerinde hücreli zarından salgılanan organik salgılara inorganik maddelerin (Ca,Si,Mg vb) birikimi ile oluşan ışınlar ve evcikler şeklindedir



BOmurgasızlarda iç iskelet:

aSüngerler,Mürekkep balığı ve derisi dikenlilerde görülür

bÖzel hücreler göre salgılanan inorganik ,organik ya da bunların karışımından meydana gelmiştir

cÜzerlerinde doku ya da hücre tabakası bulunur

dOrganizmanın büyümesine engel olmaz

eOrganizmanın hareketine engel olmaz

fGövde şeklinin korunmasında rol alır

gGenelde endoderm orijinlidir



COmurgasızlarda dış iskelet

aMercanlar,yumuşakçalar,eklem bacaklıların iskeleti bu tiptir

bDeriden salgılanan organik,inorganik veya ikisinin karışımından meydana gelir

cEvcik (Yumuşakçalarda) ya da Zırh (Eklem bacaklılarda) şeklindedir

d)Zırh biçiminde olanlar büyümeye engel olduklarından zaman zaman değiştirilir

eEvcik biçiminde olanlar büyümeye engel olmazlar büyümeye paralel olarak her yıl yeni ve büyük ilaveler yapılır

fEvcikler CaCO3 ten üretilmiş ağır yapılardırHarekete engel olurlar

gKabuklularda dış iskelet CaCO3 cilt yapılmıştırHarekete engel olmazlar

hKarada yaşamış eklem bacaklılarda dış iskelet kitinden yapılmış olup hafiftir(Uçma ve hareket zahmetsizce yapılabilir)

ıHareketi karşılayan kaslar dış iskeletin iç yüzeyine bağlıdırlar

kVücud korunması,desteklenmesi, karasal ortamda yaşayanlarda su kayıbının önlenmesi,hareketin sağlanmasında rol alır

lMadde depolanmasında rol almaz

mEktodermal kökenlidir

nÜstünde vücud örtüsü bulunmaz



DOmurgasızlarda hidrostatik iskelet:

aSolucanlarda ve bazı yumuşakçalarda görülür

bKan veya doku sıvısının oluşturduğu basınçla meydana gelir

cVücud şeklinin korunmasında rol alır



EOmurgalılarda iskelet

aÖzel dokulardan meydana gelen iç iskelettir

b Büyümeyi engellemez

cHareketi engellemez

dHareketi sağlayan kaslar dış yüzeye tutunmuştur

eİnorganik maddelerin (Ca vb)depolanmasında rol alır

fBazı dokuların (Kan) oluşumunda rol alır

gOrganizma ile beraber artma gösterir

hvücud ta hayati organların korunması,şekli oluşması ve hareketin gerçekleşmesinde rol alır

IKıkırdaklı balıklar ve omurgalı embriyolarında kıkırdaktan oluşur

kKıkırdaklı balıklar hariç öteki omurgalı erginlerinde kemikten oluşur

lMezodermal kökenlidir



Fİnsanlarda iskeletin kısımları:



1Baş iskeleti:Toplam 29 kemik

aKafatası iskeleti

*Alın kemiği(1) *Tabi kafa kemikleri(2) *Şakak kemikleri(2)

*Art kafa kemiği(1) *Esas kemik(1) *Kalbursu kemik(1)

bYüz iskeleti

*Alt çene kemiği(1) *Sapan kemiği(1) *Üst çene kemikleri(2)

*Elmacık kemikleri(2) *Burun kemikleri(2) *Tırnaksı kemikler(2)

*Boynuzsu kemikler(2) *Damak Zevki kemikleri(2)

cDil kemiği(1)

dKulak kemikleri(6)



2Karoser iskeleti:Toplam 57 kemik

aOmuz kemeri

*Köprücük kemikleri(2) *Kürek kemikleri(2)

bKalça kemeri

Sağda ve solda kalça ,oturga ,çatı kemiklerinin birleşmesinden oluşmuş Leğen kemiklerinden(2) meydana gelir

cOmurga:



*Boyun omurları(7)(Atlas ve dingil omurları burada bulunur)

*Sırt omurları(12) *Bel omurları(5) *Sağrı omurları(5 Omur birleşmiş)(1)

Kuyruk sokumu omurları(4 Omur birleşik) (1)

dKaburgalar(24) *Göğüs kemiği(1)



3Üyeler iskeleti:Toplam 120 kemik

aÖn üyeler

*Pazu kemiği(1) *Ön kol kemiği(1) *Dirsek kemiği(1)

El bilek kemikleri(8) *El tarak kemikleri(5) *El parmak kemikleri(14)

b)Arkadaki üyeler

*Uyluk kemiği(1) *Diz kapağı kemiği(1) *Baldır kemiği(1)

*Kaval kemiği(1) *Üçgenin Taban Olmayan Kenarı bilek kemikleri(7) *Ayak tarak kemikleri(5)

*Etap parmak kemikleri(14)



İnsan iskeletinde toplam 206 kemik bulunurBu sayı bazı bilim adamlarına kadar ölçüt alınan normlara göre değişim gösterir



IIIEklemler:

İskeleti yaratıcı kemik yapıların birbirleri ile bağlandığı ve kemikler arası hareketin gerçekleşmesini sağlayan yapılardır

Özelliklerine kadar üç çeşittir



aOynamaz eklemler:Arasında yer alan tahvil dokusu aracılığı ile birbirlerine dişli yüzeylerle hareket etmeyecek şekilde bağlanmışlardır

Örnek:Kafatası kemikleri,Kalça kemerini oluşturan kemiklerDaha Aşağı çene kemiği hariç yüz kemikleri



bYarı oynar eklem:Arasında yer alan kıkırdak yastıklar baştan sona kısıtlı harekete sahip eklemlerdir

Misal:Omurlar,El ve üçgenin taban olmayan kenarı bilek kemikleri



cOynar eklemler:Arasında bulunan özel eklem yapısı ile geniş açılar oluşturacak şekilde hareket edebilen eklemlerdirEklem bölgelerinde eklem sıvısı denen sinovial akıcı bulunur

Misal:Omuz,Kalça,Parmak kemikleri arasındaki,diz,dirsek eklemleri



Kemikleşmede rol bölge yapılar:

1Hormonlar: a)STH b)Kalsitonin c)Parathormon

2Vitaminler:ACD vitaminleri

3Dengelenmiş ve yeterli besin

4Genetik

5Spor

6Güneş ışınları



IVKaslar

AOmurgasızlarda kaslar ve hareket:

aSüngerler ve sölentera grubuna ait canlılarda adale özelliğine sahip hücrelerle hareket sağlanırÖzelleşmiş kas dokusu bulunmaz

bSolucanlarda yumuşakçalarda ve derisi dikenlilerde hareket düz kaslarla sağlanır Vücud hareketinin yavaş olmasının nedeni budur

cEklem bacaklılarda vücud hareketi çizgili kaslarla sağlanırHareket hızlıdır



BOmurgalılarda kaslar ve hareket:

*Omurgalılarda kaslar vücud hareketinde ve bir takım organların hareketinde rol alır

*Beyin,karaciğer,dalak,böbrek, pankreas ,kılcal damarlar,akciğerler gibi organların yapısında kas bulunmaz

*Bazı organların (Kalp,yemek yemek borusu,mide,ince ve kalın barsaklar,idrar kesesi ve kanalları) yapısını oluşturur

*Mezoderm orijinlidir

*Kas hücreleri asetil kolinle uyarılır



CKasların görevleri:

1Hareket 2Madde taşınması 3Şekil ve korumanın gerçekleşmesi 4Isı üretimi



DKasılan kaslarda görülen fizyolojik değişmeler

(Huxley in kayan flamentler teorisi)
IGevşeyen adale





Gevşeyen kaslarda görülen değişmeler:

1A bandı değişmeyen 4 Sarkomerin boyu uzar

2 I bandı uzar 5Z çizgileri uzaklaşır

3 Hbandı belirginleşir



IIKasılan kas:

Kasılan kaslarda görülen değişmeler:

1A bandı değişmeyen 4Z çizgileri yaklaşır

2I bandı kısalır 5Sarkomerin boyu kısalır

3H bandı ortadan kalkar



EKasılan kaslarda görülen kimyasal değişmeler

Kasılan kaslarda:

1ATP yıkımı artar 2Kreatin fosfat yıkımı artar

3Glikoz yıkımı artar 4Glikojenin hidrolizi artar

5Süt Asiti oranı artar 6CO2 oranı artar

7Isı yükselir 7Sarkoplazmada Ca oranı artar



FKaslarda enerji kaynakları(sırası ile)

1ATP 2Kreatin fosfat 3Glikoz 4Glikojen 5 Laktik Asit 6 Yağ asitleri 7 Protein



GKaslarda enerji kullanımı (Aktif ise) sırası ile:

1ATP 2Kreatin fosfat 3O2 siz solunum 4O2li solunum



Not: Sıradan şartlarda kaslarda O2 li solunum yapılırYüksek performanslı adale hareketleri başladığında öncelikle O2 li solunumla karşılanan enerjinin yerine zamanla O2 siz solunumla elde edilen enerji alır *