Hedef şaştı, 83.2 milyarlık vergiyi kriz vurdu

Halkı fakirleştiren, işsizliği artıran, esnafı ve özel bölümü iflaslara ve nakit darlığına düşüren ekonomik kriz devleti de 83 milyar lirayı aşkın vergi kaybına uğrattı.

Vergi kaybı, halkın çarşı pazara çıkıp harcama yapamadığının en değerli göstergesi olan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Katma Paha Vergisi'nde (KDV) 30 milyar lirayı aştı. İşsizlikteki artış da Gelir Vergisi'nde 9.2 milyar liralık delik açtı. Vergi gelirlerindeki devasa kayıp, ekonomik krizi bir türlü kabul etmeyen iktisat idaresinin krizin tesirlerini evvelce göremediğini ve gerekli tedbirleri almadığını ortaya koydu.

Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın yayımladığı 2019 yılı bütçe gerçekleşme sonuçlarına nazaran, hükümet geçen yılın tamamında halktan ve şirketlerden 756 milyar 494 milyon lira vergi toplayacağı öngörüsünde bulundu.

AMAÇ ŞAŞTI



Lakin iktisat yavaşlayıp insanların geliri, şirketlerin de cirosu niyet vergi maksadı büyük ölçüde şaştı. Devletin kasasına giren toplam vergi 83 milyar 183 milyon lira birden azalarak 673 milyar 314 milyon lirada kaldı. Bu devasa kaybın yanı sıra ekonomiyi canlandırmak emeliyle kimi ÖTV ve KDV oranlarında yapılan indirimler de vergi gelirlerindeki kaybı hızlandırdı.

HARCAMALAR AZALDI

Vergi gelirlerinin alt kalemleri incelendiğinde, maksattaki sapmanın büyük ölçüde geliri eriyen halkın harcamalarını azaltmak zorunda kalmasından ve istihdamdaki daralmadan kaynaklandığı görüldü. Örneğin, hükümet geçen yıl tamamına yakını çalışanlardan toplanan Gelir Vergisi'nden devletin kasasına 172 milyar lira gireceği hesabını yaptı. Fakat istihdam artmadığı üzere işsizlik daha da yükselince devletin kasasına gayenin 9.2 milyar lira altında vergi girdi. Gelir Vergisi'ndeki bu erimeyi, maaş dışında hür meslek karlarındaki daralma da hızlandırdı.


30 MİLYARLIK KAYIP

Birebir biçimde işsizlik ve enflasyon yüzünden geliri düşen halkın harcama yapamaması KDV ve ÖTV'de 30 milyar liranın üzerinden vergi kaybına yol açtı. KDV'de 70.6 milyarlık gelir maksadına karşın 15.2 milyarlık kayıpla 55.5 milyar liralık tahsilat sayısında kalınırken büyük umut bağlanan ÖTV'de tütün ve kolalı içecekler dışındaki tüm kalemlerde önemli erime yaşandı.



162 milyar lira gelir beklenen ÖTV tahsilatı 15.4 milyarlık kayıpla 147 milyar liraya fakat ulaşabildi. ÖTV kaybında sıfır araç alımının harika düşmesi, akaryakıt ve doğalgaz tüketiminin azalması ve tüm teşviklere karşın güçlü tüketim mallarında beklenen canlanmanın gerçekleşememesi büyük rol oynadı. İthalattan elde edilen KDV ile Gümrük Vergisi'nde hedeflenenden yaklaşık 45 milyar lira daha az vergi toplanması ise iktisat idaresinin yükselen kur ve düşen gelirin tesiriyle ithalatta yavaşlama olacağını öngöremediğini işaret ediyor.

Halk umudunu piyangoya bağladı

Halk umudunu piyangoya bağlayınca, hükümet de talih oyunları vergisinden kestirim ettiğinin üzerinde vergi topladı. Tutmayan amaçların bilakis Kurumlar Vergisi ile talih oyunları ve Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi'nde (BSMV) amaçların üzerinde gelir elde edildi. Kurumlar Vergisi'ndeki artışta, vergi oranının yüzde 20'den yüzde 22'ye yükseltilmesi, talih oyunlarında ise fakirleşen halkın bahtını şans oyunlarında araması tesirli oldu.

Erdoğan Süzer/Sözcü