Helalleşmek

HELALLEŞMEK



İnsanların birbirleri üzerindeki haklarını müşterek olarak helâl etmeleri; o hakkı bir diğerine bağışlamaları, haktan vazgeçmiş olduklarını bildirmeleri

Helalleşmedeki helâl kelimesi, haram'ın karşıtı olan helâl ile aynıdır Ama haram'ın karşıtı olarak kullanıldığında helâl belli bir koşul belirttiği halde, helalleşme olayında bir izâfîlik, göreceli bir nitelik belirtir Helalleşmeden sonra kulun hakkı ortadan kalkmakla birlikte, helâllik dilemeğe yol açan fiil helâl ışık halkası gelmiş olmaz Yani apaçık bir haramı helâl haline getirme durumu yoktur, yalnızca kişinin yapılan şeyden nedeniyle kendi hakkından vazgeçmesi hadisesi vardır Helalleşme ile, zâlim, mazlumdan üzerindeki hakkı bağışlamasını dilemiş olur Allah'ın haram kıldığı şeyden hasıl olan günahı bir kimsenin helâl kılması muhtemel değildir(Tecrîdi Sarîh, Tercümesi, VII, 376)

Borcun ödenmesi, yükten kurtulmak, düğümü çözmek gibi anlamları taşıyan helâl kelimesinden türetilmiş olan (istihlâl) helalleşme, insanın kul borcundan kurtulması yollarından biri olarak Hz Peygamber (sas) kadar tavsiye edilmiştir Nitekim, bu konuda Rasûlullah (sas) Kimin uhdesinde (bir din) kardeşinin nefsine, yahud malına tecavüzden doğan bir yargı bulunursa, dinar ve dirhem bulunmayan (kıyamet gün gelmez)den evvel bu gün dünyada mazlumdan o hakkı helâl etmesini istesin (yahut) zâlimin salih ameli bulunursa o amelden zâlimin zulmü miktarınca alınır (da mazluma verilir) Eğer zâlimin hasenâtı bulunmazsa, mazlumun seyyiâtından alınıp, zâlim olana yükletilir(Tecridî Sarih Tercümesi, VII, 375, 376,1090 nolu Hadis) buyurarak helalleşmenin önemi ve soncu üstünde durmuştur

Helalleşmenin dünyada yapılmaması durumunda, âhirette gerçekleşeceğini de yine bir Buhârî rivâyetinden öğreniyoruz: Kıyametle mü'minler Cehennem (üzerindeki sırattan) kurtulduktan daha sonra Cennet ile Cehennem arasındaki (ikinci bir) köprüde durdurulurlar Burada, dünyada arasında yer alan (küçük) mezâlimden bir birlerinin hakkını vererek hesaplaşıp, pâklanarak arındıkları zaman bunların Cennete girmelerine izin verilir(Tecridi Sarîh Tercümesi, VII, 353354, 1085 nolu Hadis)

Kıyamet gününde tüm haklar sahiplerine verilecektir Hatta boynuzsuz koyun için boynuzlu koyundan kısas alınacaktır(Tirmizi, Sifatu'l Kıyâme, I) haberi de, kul hakkının ve dolayısıyla bundan kurtarıcı helalleşmenin önemini ortaya koyar

Helalleşme aracılığıyla gidilecek, çözümlenebilecek kul hakkı öylesine önemlidir oysa, Allah Rasûlü Şehidlerin kul borcundan başka bütün günahları mağfiret olunur(Tecrîdi Sarih Tercümesi, VII, 349, 1084 nolu Hadis) buyurarak bu önemi haber verir

Helalleşme ihtiyacı içindeki kimseleri, Allah'ın Rasulü müflisolarak niteleyip, bunların durumunu şöylece anlatmıştır: Benim ümmetimden müflis o kimsedir oysa, kıyamet gününde namaz, oruç ve zekât ile kazanç Fakat şuna sövmüş, buna iftira etmiş, onun malını yemiş, berikinin kanını akıtmış, ötekiyi dövmüştür de, sevabından bir kısmı şuna, bir kısmı buna verilir Üzerindeki kul hakları ödenmeden önce hasanâtı tükenirse, onların günahlarından alınıp, buna yüklenir ve sonradan cehenneme atılır(Buhari, Edeb, 102)

Helalleşme, öbür dünyadaki iflâstan kurtulmak için, bu dünyada insanlardan haklarını helâl etmelerini dileme ve bu nedenle borçtan kurtulma yoludur

Zübeyir YETİK *