Her Yıl 77 Milyar Hayvan Eti İçin Öldürülüyor

Dünyayı sürdürülebilir şekilde besleyebilmek, geleceğin en zorlayıcı uğraşlarından biri. Bu çabada et, hayati öneme sahip. Yeryüzündeki birçok insan için önemli bir besin kaynağı konununda.

Diğer taraftana Dünya nüfusu her yıl düzenli olarak artıyor. Buna bağlı olarak da et talebi yükseliyor. Örneğin geçtiğimiz elli yılda et üretimi üç kat arttı. Peki et üretim ve tüketiminin diğer yansımaları neler? Sizin için bu konudaki dikkat çekici istatistikleri Our World in Data üzerinden derledik.

Her yıl yaklaşık 340 milyon ton et üretiliyor:


Ancak ne yazık ki et üretiminin çok büyük çaplı çevresel etkileri var. Mesela artan sera gazı emisyonları, tarım alanları ve temiz su kullanımı. Karşı karşıya kaldığımız en büyük güçlüklerden biri, çevresel etkileri azaltarak et, süt ürünü ve diğer protein kaynaklarını üretebilmek. Et üretimini ve tüketimi anlamında dünya olarak ne durumdayız ve gelecekte bizi ne gibi değişimler bekliyor. Hep birlikte bakalım.

En çok et üretilen bölge Asya kıtası:


Bölgesel anlamda baktığımızda, toplam et üretiminin yüzde 40-45’ine sahip olan Asya kıtası en büyük et üreticisi olan kıta konumunda. Ancak bu her zaman böyle değildi. 1961’de Avrupa (yüzde 42) ve Kuzey Amerika (yüzde 25) en büyük et üreticisi olan kıtalardı.

En çok ne eti üretiyor ve tüketiyoruz?


Dünya genelinde baktığımızda en çok kümes hayvanı üretiliyor. Onun ardından sırasıyla domuz; sığır; kaz; deve; ördek ve av hayvanları geliyor. Ancak dünya genelinde et türlerinin dağılımı epey değişiyor. Bazı ülkelerde at veya ördek gibi etlerin toplam üretimdeki payı oldukça fazla. Mesela Çin, Kazakistan ve Meksika at eti üretiminde başı çeken ülkeler.

At eti tüketen ülkeler arasında Kazakistan, Kırgızistan, Moğolistan, Filipinler, Güney Kore ve Macaristan var. Bazı ülkelerdeyse at eti tüketmek adeta bir tabu. Mesela Brezilya, Polonya, İsrail’de öyle. İslam’da at eti yemek haram değil ancak mekruh (yasak değil ama hoş da karşılanmıyor).

Dünyada en çok tüketilen et, domuz eti. Yüzde 36 oranında domuz eti, yüzde 33 oranında kümes hayvanları, yüzde 24 oranında sığır eti ve yüzde 5 oranında keçi/koyun eti tüketiyoruz. Genel anlamda baktığımızda toplam domuz eti üretiminin yarısı kadarını yapan Çin, pazarın lideri. ABD, Almanya, İspanya ve Brezilya da temel domuz eti üreticileri arasında.

En fazla hangi ülke et tüketiyor?


Tahmin edileceği üzere et tüketimi yüksek gelirli ülkelerde daha fazla. Konuya dair en yakın zamanlı veri 2018’e ait. 2018’de yıllık et tüketimi en fazla olan ülke ABD idi. İkinci sırada ise Avustralya ve ardından Arjantin geliyordu. Ortalama bir Avrupalı yılda yaklaşık 80 kilogram et tüketirken Türkiye’de bu miktar kişi başı ortalama 38 kilogram civarında.

Aşağıdaki grafik, 1961’den itibaren 56 yıl boyunca Türkiye’de kişi başına düşen ortalama et miktarını kilogram cinsinden ele alıyor. İncelediğimizde, 2008 yılından beri eşit şekilde olmasa da ülkemizde kişi başına düşen yıllık et tüketiminin arttığını görmek mümkün.

Türkiye'de tüketilen et miktarı:


En çok hangi hayvanlar eti için öldürülüyor?

Her yıl yaklaşık 77 milyar hayvanın eti için öldürüldüğü tahmin ediliyor. Konuya dair en yakın tarihli veri 2018’e ait ancak bu noktada oldukça ilginç bir detay var. Tüketim için en çok tavuk öldürülüyor. 2018’de yaklaşık 68 milyar tavuk öldürüldüğü kaydedilmiş. Tavuğun ardından sıralama şu şekilde:

• Domuz (1,48 milyar)
• Hindi (656 milyon)
• Koyun (573 milyon)
• Keçi (479 milyon)
• Sığır (302 milyon)

Yapay et değişiminin eşiğinde olabilir miyiz?


Fikir olarak ilk kez 1998 yılında ortaya atılan, 2010’lu yıllarda hayatımıza giren ve daha önce hiç olmadığı kadar popülerleşen bir kavram var: yapay et. Kültür eti/temiz et/sentetik et olarak da adlandırılan bu et türü, hayvanlar öldürülmeden laboratuvar ortamında üretiliyor. Dünya çapında sağlık, etik, iklim değişikliği endişeleri gibi çok çeşitli sebeplerden temiz ete olan talep hızla artıyor. Beyond Meat, Memphis Meats, SuperMeat, Meatable gibi isimler yapay et üretimi anlamında adından sıkça söz ettiren şirketler arasında. Amerika’da bazı restoran zincirleri son birkaç yıldır yapay etle yapılmış hamburgerler sunuyor ya da menülerine direkt olarak yapay eti dahil etmiş durumdalar. ABD dışında Singapur, İngiltere, Avustralya yapay eti marketlerde bulmanızın mümkün olduğu ülkeler.

Laboratuvardan çıkıp restoranlara ve sonrasında da marketlere kadar gelen yapay et, insanlık olarak et tüketim alışkanlıklarımızı kökünden değiştirecek gibi görünüyor. Yıllar içinde yaşanan gelişmeler sayesinde yapay etin tadı, dokusu, yerken verdiği hissiyat, kokusu vb. birçok şey, gerçek etle neredeyse aynı hale geldi. Geçtiğimiz yıllarda üretimi oldukça maliyetli olan yapay etin masrafları teknolojik gelişmelerle doğru orantılı olarak azalıyor. Yapay etin gittikçe daha makul fiyatlı hale gelmesi, market raflarında kendine daha kolay yer bulmasını sağlayacak.

Yapay et projeleri dev isimler tarafından destekleniyor


Bill Gates, 2021’nin Şubat ayında çıkardığı How To Avoid A Climate Disaster (Bir İklim Felaketinden Nasıl Kaçınılır) adlı kitabında zengin ülkelerin bir an önce tamamen yapay et tüketimine geçmesi gerekliliğine dikkat çekiyor. Gates, iklim değişikliğini tetikleyen sera gazı emisyonlarından kurtulmanın en önemli adımlarından biri olarak yapay eti görüyor. Bağlantıyı kuramadıysanız kısaca şöyle açıklayalım: tüketilmek üzere yetiştirilen hayvanlar (inek, sığır vb.) sindirim ve boşaltım yoluyla metan gazı açığa çıkarıyor. Metan gazı, küresel ısınmaya sebep olan gazlardan bir tanesi. Bu sebeple et endüstrisi, küresel ısınmanın ve dolayısıyla iklim değişikliğinin önemli sorumlularından biri haline geliyor.

Tüm dünyanın yapay ete geçmesinin pek mümkün olmayacağının farkında olan Bill Gates, en azından zengin ülkelerin tamamen yapay et tüketmesini sağlayarak iklim değişikliğini frenlemekten yana. Gates’in Beyond Meats, Carbon Engineering, Impossible Foods, Memphis Meats ve Pivot Bio gibi yapay et üzerine çalışan çeşitli şirketlere yatırım yaptığını da belirtelim.

Seçilmeden önceki zamanlarda da iklim değişikliğiyle ilgili çeşitli planları olduğunu sıkça dile getiren ABD Başkanı Joe Biden da iklim kriziyle savaşmanın yollarından biri olarak bitki temelli beslenme sistemine geçilmesi gerekliliğini vurguluyor. Türkiye’de yapay et uygun fiyatlı ve marketlerde kolayca erişilebilir hale gelse tüketmeyi tercih eder miydiniz? Yorumlarda buluşalım.