'Heteredoks' Ekonomi Politikaları ile Seçtiğimiz Yol, Yol mu? Enflasyonla Büyüme Mümkün mü?

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, geçen aylarda artık Türkiye'de ortodoks iktisat siyasetleri yerine heteredoks iktisat siyasetleri tercih edileceğini söyledi. Tabi bu tabirler tam manasıyla akademik bağlamında değil bir nevi 'mecazi' manada kullanılarak, herkesin gittiği yoldan değil, kendi yolumuzdan gideceğiz manası taşıyor. O vakit da gidilen patika uçurumlu, çalıların ortasında bilinmeyenlerin olduğu bir yol izliyoruz. Tabi bir de yolun sonunda ne var şimdi bilmiyoruz. Bu bağlamda yakın vakitte yapılan enflasyonlu büyüme kısmında da bu yolda devam ettiğimiz görülüyor. Yolun sonunda tahminen de bir muvaffakiyet kıssası yazacağız. Bu mümkün mü? Ekonomistler ne diyor?


Ekonomistler enflasyon ve büyüme alakası için ne diyor? Mevzunun iktisat literatüründe geniş yeri var. Anlatmaya kalkarsak makaleleri buraya yüklemek vakit alır. Kısaltalım:

• 
  Bir kısım görüş ki enflasyon büyüme bağlantısının olumlu olduğu formunda; enflasyonla sabit ve dar gelirlilerin tasarruf eğiliminin arttığı ya da enflasyonla azalan gelirlerin devlet ya da servet sahiplerine kaydığı, bunun da finansman tarafında 'servet transferi' ile finans ve gerçek kesimleri tarafından yatırıma yöneldiği istikametinde. 
• 
  Karşıt görüş ise enflasyondaki belirsizlik ortamını öne çıkarıyor. Böylece harcamaların duracağı tarafında. Enflasyonun paranın kıymetini artıracağı görüşüne sahip bu tarafta ihracatın azalacağı görüşü öne çıkıyor. Bir de finansal piyasalardaki enflasyonist tesir ile yatırımların altın ve gayrimenkule kayabileceği görüşü de hakim oluyor. (Bunlar tanıdık geldi diyelim)

Öncelikle dediğimiz üzere görüşleri, teklifleri ve teorileri kısalttık. Bu kadar kısa anlatılacak bir şey olsaydı iktisat bir bilim olmazdı.



Yapılması gereken ne ise yapılır sonuca ulaşılırdı. Tıp, sıhhat bilimleri üzere düşünelim her bünyede her ilacın, tedavinin getirdiği sonuçlar farklıdır. Birebir olsa bu kadar ilaç ve doktora muhtaçlığımız olmaz, Google marifetiyle herkes kendini tedavi ederdi. 

Ekonomiye de bu gözle bakalım. Faizi indirin, ihracat artsın, faizi artırın, alım gücü yükselsin ile olmuyor kısaca. Tabi genel geçer kurallar var. 7/24 fast foodla beslenirseniz sıhhatiniz bozulur üzere. Burada farklılık kısmı şu; kimin sıhhati 1 ayda kimin sıhhati 3 yılda bozuluyor. Kimin karaciğeri, kimin midesi bozuluyor?

Ekonomistler ne diyor bakalım zira Türkiye'de, dünyada da yaşananları göz arkası etmeden, son aylarda yaşanan durumun kimi organları bozduğu kesin!



Güldem Atabay, 'Ekonomide çizgisi müdafaa yerine sathı müdafaa: Enflasyonla büyüme olur mu?' başlıklı yazısında, uzun uzun anlatmış. Özetle şöyle diyor:

Büyümeye obsesif yaklaşan iktisat idaresinde kısa vadede hedeflenen kısım işe yarayabilir lakin orta ve uzun vade için büyük sorun teşkil eden bir prosedür. 1970'lerden bu yana görülen enflasyon büyüme bağının 90'lar Merkez Bankası tarafında yapılan tahlilinde bu ilişki pozitif görülmüyor. Son paragrafı da şu biçimde oluyor: 

Erdoğan ise en az 50 sene evvel denenmiş, yanlışlığı yarattığı ekonomik krizler ve ekonometrik çalışmalarla ispat edilmiş bir iktisat modelini yine devreye sokmakta, tıpkı maliyetleri tekrar yine bizlere ödetmekte ısrarlı görünüyor.

Atabay'ın atıf yaptığı Merkez Bankası çalışmasında ise bu türlü bir grafik bulunuyor????Grafikte büyüme çizgi ile gösterilirken, şimdinin ÜFE'si olan toptan eşya fiyat enflasyonu da noktalı çizgilerle gösteriliyor



Araştırmanın önsözü de bu biçimde:

İktisat yazınında büyüme ve enflasyon ortasındaki bağlantı farklı devirlerde farklı bir şekilde tartışılmıştır. Günümüzde kabul gören genel görüş enflasyonun orta ve uzun periyotta büyümeyi olumsuz istikamette etkilediğidir. Bu görüş, Türkiye'de yaklaşık 20 yıldır gözlenen yüksek ve dalgalı enflasyon ile ortaya çıkan belirsizlikler sonucunda yatırımların ve büyümenin olumsuz etkilenmesi ile bağlantılı görünmektedir. İktisatta büyüme potansiyelinin arttırılması yüksek ve dalgalı enflasyonun yarattığı orta ve uzun periyotlu belirsizliklerin ortadan kaldırılmasına bağlıdır.

"İktisat bilimi ile dalga geçmeye gelmiyor"



Dr. Fatih Özatay da durumu Uzman Report'ta yazısında ele alıyor. Birçok grafik ile desteklenmiş yazıda biz tüm grafikleri vermeyeceğiz. Yazıda ana fikri şu cümlelerle özetlemek mümkün:

İktisat bilimi ile dalga geçmeye gelmiyor. Geçilirse, son aylarda yaşadıklarımız gerçekleşiyor. Enflasyon patlıyor. Taban ücretlinin, memurun, emeklinin, minimum fiyat civarında fiyat alanın, velhasıl sabit gelirlilerin ömür şartları kötüleşiyor. Yoksulluk artıyor. Ortaya çıkan büyüme ise hem sürdürülebilir olmuyor hem de toplumun büyük bir bölümü o büyümeyi hissetmiyor.

"Yerinizde tepinseniz de o kent efsanesini yıkamıyorsunuz: Enflasyonu düşürecek bir program uygulanırsa büyüme de düşermiş. Haydi oradan!"


yetkinreport.com
'Bu bir ezber. Hakikat olduğu şartlar var, olmadığı şartlar var' diyen Özatay, Türkiye’de bu durumun gözlenmemesini riskin faiz-kur-enflasyon ile münasebetine bağlıyor. Risk yüksekse dış talep, yatırım olmuyor. Bu da büyümeyi olumlu etkilemiyor. Bir de iç kısma bakıyor. Burada da iktisat bilimine aykırı hareket edilmesinin yalnızca kur ve enflasyonda tırmanış değil geniş halk kitlelerini fakirleştirmesini bu grafik ????ile gösteriyor. 

'Serbest düşüş: İşçiler kaybediyor. Kazanan kim? Sermaye sahipleri.'

Son sorusu da şu formda oluyor: "Biz artık sahiden ‘enflasyonla büyümeyi’ mi tercih ettik yoksa ‘enflasyonla yoksullaşmayı’ mı?"


yetkinreport.com
Çünkü bu grafikte minimum fiyatın besin alım gücü gösteriliyor. Siyah noktalı çizgi 2020 yılı olurken, mavi noktalı çizgi 2021 oluyor ve yarısından sonra bilhassa son çeyrekte keskin düşüşe geçiyor. 2022'nin ise görülen birinci kısmı 'keskin düşüş' sözünü yerle bir ediyor.

Gelelim öteki bir iktisatçının görüşlerine????



Doç. Dr. Baki Demirel PolitikYol'da yazısında, Cumhurbaşkanı ve Bakan'ın enflasyon-büyüme görüşlerine yer veriyor. Sonrasında ise bu hususta kısaca şunları söylüyor:

Büyüme datalarında de görülen toplamdan emek-ücret gelirlilerinin aldığı hissenin azalması, dış ticaret bilgilerinde açık artması, ihracatın ithalatı karşılamasını düşmesi üzere göstergelerin Türkiye aleyhine olması üzere durumların fakirleştirici tesiri ile emek gelirlerinde baskıya yol açarak (adeta yakın tarih Çin) rekabet avantajı sağlanmaya çalışılıyor. Hatta göç siyasetini da bu çerçevede görebileceğimizi iletiyor Demirel. 

"Ekonomi idaresinin telaffuzları fakirleştiren büyümeyi doğruluyor mu?"



Düşük faiz ve büyüme ilgisi odaklı çerçevede de büyümenin şu devir rant ve finans odaklı gerçekleştiğine dikkat çekiyor. Bankaların karlarındaki artışa bakarak bunu işaretlerini görülebileceğine dikkat çeken Demire, ticari kredi büyümesinin de bu bağlamda incelenince yatırımdan çok borç döndürme formunda görülebileceğini belirtiyor. Bunun vatandaş tarafında da kredilerle bir geçinme kaygısı olarak ele alındığında faiz artırımının tesirinde sert tesirleri olacağının altını çiziyor. Yeniden de bu şekil bir tedbire başvurulmasının kaçınılmazlığına da vurgu yapıyor.

Şimdi gelelim farklı bir açıdan ele alınan ekonomik tesirlere; yani herkesin kendine özel durumu olmasına



Bu grafikte yatay eksende ülkelerin 2019-2021 GSYİH büyüme oranları, dikey eksende de 2019-2021 ihracat büyüme oranları görülüyor. Dr. İtimat Sak'ın Dünya'daki yazısında bilgiler bu grafik, her ülkenin farklı durumlarına değiniyor. 

İlk olarak bizi kıskanan Almanya'dan daha güzel ihracat performansımız için şunu söylüyor Sak: 

Almanya dünyanın en çok cari süreçler fazlası veren ülkesi. Türkiye yüksek cari süreçler açığı veren bir ülke. 2022 itibariyle biz de ulusal gelirin yüzde 6’sına varan bir cari süreçler açığı verme yolundayız. Almanya’nın cari süreçler fazlası, Türkiye’nin cari süreçler açığı. Ne oldu? Herkesin mutsuzluğu kendine has.

"Bu nedir? Türkiye’nin Rusya-Ukrayna savaşı ile daha da artan cari süreçler açığını finanse edebilmesi hem çok güç hem de çok değerli demek"



Almanya’da CDS risk primi 12. Türkiye’nin CDS risk primi 714. CDS risk primi kasko primi üzere. Alman hükümeti çok fazla kaza yapmadığı, tehlikesiz otomobil kullandığı, ekonomiyi fikirsizce yönetmediği için orada bir nevi kasko primi üzere düşünülebilecek. 

Türk hükümetinin ise yarın başına ne eseceği muhakkak olmadığı ve iktisat de fikirsizce, hükümetin dün kendi yaptığı yanlışlardan bile ders alınmadığı için, kasko primi olarak düşünülebilecek CDS risk primi Türk Hükümeti için pek yüksek.

Bir de kurumsal kapasite sorunu var. Onu da Sak, şöyle anlatıyor????



Almanya’nın MB, Avrupa MB ve siyaset tasarım kabiliyeti konusunda bir kredibilite sorunu yok. Bizim kredibilite ise yerlerde. Başkanlık sistemine geçtiğimizden beri altı adet Türkiye İstatistik Kurumu lideri değişti. Merkez Bankası’nda vazife müddeti artık yıllarla değil aylarla ölçülmeye başlandı. Yok artık. Fakat bu türlü.

Küresel paha zincirlerinin tekrar yapılandığı bu devirde ben doğrusu bu durumun memleketin asıl beka sorunu olduğunu düşünüyorum. Bilhassa güç fiyatlarının arttığı bir devirde Türkiye üzere güç ağır dallara dayalı bir iktisada sahip bir ülkede pandemi ve savaştan gelen etkiyi katmerli hissedeceğiz. Aslında kur istikrarını bir türlü sağlamayı beceremeyen bir yönetimimiz var. 

"Enflasyon bir numaralı halk düşmanıdır."



Dünya'daki yazısında Servet Yıldırım, finali ABD eski liderlerinden Gerald Ford’un üstteki???? kelamıyla bitiriyor. Yıldırım, enflasyon-büyüme bağında siyaset açısından önceliği büyümeye veriyor. Seçim kazandırma gücü olan büyümenin, ekonomik zorluklarda siyasetçi tercihi olduğunu açıklıyor. “Enflasyon mu, Büyüme mi?” ikileminde faiz düşük, para bol tutulmaya çalışılır diyen Yıldırım, kısa devirde fiyat artışları ile ruhsal zenginleşmeye değiniyor. 

Sonra da tüm tarihe dönük çıkarımlarıyla fiyat istikrarı sağlanamadıkça ekonomilerdeki yüksek büyümenin sürdürülebilir olmadığını söyleyen Servet Yıldırım, enflasyon ve büyüme ortasındaki negatif bir bağın enflasyon yükseldikçe orta ve uzun vadede büyümeyi yavaşlattığı, enflasyonla uğraşın 'daha yüksek kişi başına gelir olarak geri döndüğünü' söylüyor.

Ekonomi bir toplumsal bilimdir. İçinde insan olgusu taşıyan tüm bilimler üzere direkt ve keskin sonuçlar görülmemekle birlikte, yasalar vardır.



Bir istikrar ögesi olan iktisatta, seçim iktisadına hazırlanırken, büyüme ve genişleme öngörülse de burada yan tesirin fakirleşme olması seçim iktisadı mantığını sorgulatırken, Türkiye'ye özel şartların da yine gözden geçirilmesi gerekliliği göze çarpıyor.

Diğer yandan faiz-enflasyon-kur sarmalında kaldığımız şu devirde farklı görüşlerde de olsalar her ekonomistin birebir düzenleme ve ıslahatları işaret ediyor olması da dikkat cazip oluyor. Sürdürülebilir ve sağlıklı bir büyüme için de evvel ıslahatlara işaret ediliyor.

Son olarak Dünya Bankası Türkiye Ülke Ekonomisti Fazilet Ataş'ın bu paylaşımı ile bitirelim ????


twitter.com
Enflasyonla büyümenin tesirleri Türkiye'de nasıl ilerleyecek gelecek günlerde yaşayarak öğreneceğiz. Siz ne dersiniz?