Hidrosefali, tanı ve tedavisi

Hidrosefali, sıklıkla çocuklarda ve yaşlılarda dimağda haddinden fazla su birikmesi olarak bilinmektedir. Burada belirtilen su "beyin-omurilik sıvısı"dır. Bu likit dimağ ve omuriliğe gelen darbelerin zararlı tesirini azaltır, gün boyunca mütemadi olarak yapılıp geri emildiği için dimağın beslenmesine ve atıkların taşınmasına yardımcı olur, dimağ ve omurilik arasında dolaşarak beyindeki basınç değişikliklerini düzenler. Bu sıvının şiddetli birikimi dimağ içi kanamaları, baş travmaları, dimağ tümörleri, erken doğuma bağlı kanamalar ve menenjite bağlı olabileceği üzere; kalıtsal yahut meningosel gibisi gelişimsel bozukluklara bağlı olabilir, velev yaşlılarda dimağ omurilik sıvısının geri emiliminin azalması sonrasında da görülebilir.

Hidrosefali Tanısı:

Günümüzde evlatların birçoklarında hidrosefali tanısı doğumda yahut tevellüt öncesinde konulmaktadır. Doğumdan sonra ise birinci iki ay içinde başın olağandan çokça büyümesi, baş derisinin incelmesi, baştaki damarların belirginleşmesi, kusma, huzursuzluk, gözlerin aşağıya kayması, nöbetler yahut muhabere kurulamaması üzere bulgular; iki ay sonrasında tekrar başın anormal büyümesi, baş ağrısı, bulantı, kusma, ateş, çift görme, huzursuzluk, yürüme yahut konuşmada gerileme, muhabere bozukluğu, duyu-motor fonksiyonlarda kayıp, nöbetler üzere bulgular ve daha büyük çocuklarda uyanık kalmada yahut uyanmada zorluk görülebilir. Orta yaşlı erişkinlerde baş ağrısı, uyanmada yahut uyanık kalmada zorluk, istikrar bozukluğu, idrar kaçırma, kişilik bozukluğu, bunama, görmede bozukluk; yaşlılarda ise muhabere kurmada bozukluk, yürümede dengesizlik, hatırlamada zorluk, baş ağrısı, idrar kaçırma üzere bulgular ön planda olabilir. Hastalardan Dimağ Tomografisi(BT), Manyetik Rezonans Görüntüleme(MR), Dimağ Ultrasonografisi istenebilir.

Hidrosefali Tedavisi:

Yalnızca dimağ ve hudut cerrahisi eksperleri tarafından yapılacak cerrahi teşebbüslerle hidrosefali tedavi edilebilir ve böylelikle dimağ içindeki basıncın artması önlenmiş olur. Şayet beyin-omurilik sıvısının dolaşımının bozulmasına neden olan bir tıkanıklık varsa, tıkanıklığın nedenine (tümör, kist gibi) yönelik hidrosefali ameliyatı yapılabilir. Seçilmiş bir küme hastada ise likit dolaşımının düzeltilmesi endoskopik ameliyat yoluyla de gerçekleştirilebilmektedir. Hastaların çoğunluğunda ise cilt altından yerleştirilen "şant" ismi verilen ince uzun, elastik, silikon bir boru ile sıvının dimağdan gayrı bir vücut boşluğuna aktarımı gerçekleştirilir. Likit akımının tek cepheli ve denetimli bir süratte olabilmesi için baş derisinin altında bu boru sisteminin "pompa" denilen bir kesimi daha bulunur. Tanısı ana karnında iken konulmuş bebeklerde en sık uygulanan sistem ise; bebeğin mümkün olduğunca erken devirde doğurtulup ameliyatının yapılmasıdır.

Ameliyat sonrası enfeksiyonu önlemek için kısa vadeli antibiyotik kullanılır, cerrahi sonrası hasta bir mühlet hastanede gözlenir. Dimağ dokusunda kalıcı hasar meydana gelmişse hastanın kimi fonksiyonları düzelmeyebilir. Bu hastaların, şantın çalışıp çalışmadığının takibi açısından uzun müddetli izlenmesi gerekir, zira şant çalışmaması ve enfeksiyon durumlarında acilen değiştirilmesi gerekir.

Şant pil üzere bir güç kaynağına muhtaçlık duymaz. Basınç ayarı dışardan yapılabilen ve manyetik sahadan etkilenen tipte bir şant takılmışsa, hastaya manyetik rezonans(MR) tetkiki yapılmadan evvel tabibine danışmalıdır. Pompaya parmakla haddinden fazla basmak bozulmasına neden olacaktır ve bebeklik devrinde bebeğin şantın olduğu tarafa yatırılması müsait değildir. Hastaların birçoklarında şant muhtaçlığı ömür uzunluğu devam edecektir. Şayet; ameliyat yanında ve şant hattı üzerinde kızarıklık ve hassasiyet; hastada huzursuzluk, bulantı, kusma, baş ağrısı, çift görme, ateş, karın ağrısı, havale geçirme üzere yakınmalar varsa hasta kesinlikle acilen doktora başvurulmalıdır zira şanta bağlı sıkıntılar çok süratle, velev bazen saatler içinde gelişebilir.