Hipofiz Hormonları ve Hipotalamusun Görevleri

Hipofiz Hormonları ve Hipotalamusun Görevleri hipotalamusun görevleri Biyolojik süreçlerin büyük bir bölümünü düzenleyen hipofiz, vücudun en kayda değer iç salgı bezlerindendir Hücrelerin yenilenmesi ve bölünerek çoğalabilmesi, başka bir deyişle, büyüme ve yaşamın sürekliliğinin sağlanabilmesi için zorunlu çoğu madde hipofizde bireşimlenir; bu maddelerhipofizhormonlarivehipotalamusungorevleri5c5a4ab550b63alt hipofizhormonlarivehipotalamusungorevleri5c5a4ab550b63alt hipofizhormonlarivehipotalamusungorevleri5c5a4ab550b63alt hipofizhormonlarivehipotalamusungorevleri5c5a4ab550b63alt bolizma etkinliklerinin büyük bir bölümünü başlatır ve denetler Bezin ağırlığı 0,5 gr'den biraz fazladır Yeri Yapısı Hipofiz, kafatasının içinde, kafa tabanını oluşturan kemiklerden kamamsı kemiğin çukuru (Türk eyeri) üzerinde oturur Beyni ve omuriliği çevreleyen zarlardan en dışta yer alan sertzar bu çukurun içini bütünüyle sararak üstü açık bir kesecik oluşturur Bu kesecikte bulunan hipofiz, hipotalamusun dışındaki bütün komşu oluşumlardan ayrılmıştır Beyni oluşturan yapılardan biri olan hipotalamus, hipofizin üstünde yer alır ve beze bir sapla bağlıdır Hipofiz 0,5 cm yüksekliğinde, önden arkaya l cm uzunluğunda ve 11,5 cm eninde minik bir organdır; birbirinden tamamen ayn iki bölümden, ön lob ve arka lobdan oluşur, îkisini birleştiren ara lob, insanda körelmiş, damarsız bir kalıntı haline dönüşmüştür Sürüngenler ve kurbağalarda ara lobdan, cilt renginin ayarlanmasını sağlayan pigment hücrelerim (melanosit) uyaran melanosit uyarıcı hormon (MSH) salgılanır insanda, böbreküstü bezlerinden hormon salgılanmasını uyaran adrenokortikotrop hormonun (ACTH) türevlerinden biri MSH gibi tayin yapar Arkadaki lob ön lobdan daha küçüktür; yukarıya içten devam ederek sinirsel hücrelerden oluşan ve hipotalamusla doğrudan ilişki içinde olan sap bölümünü oluşturur Arka lob sinir dokusundan oluştuğundan nörohipofiz adını alır öte yandan, ön lob baştan sona salgıbezi yapısında olduğundan adenohipofiz olarak adlandırılır Arkadaki hipofiz sinir sisteminin bağdoku hücreleri olan nöroglialara aynı hücrelerden oluşur Bunlar öbür iç salgibezi hücreleri gibi hormon üretip salgılamaz, bu bölgeden salgılanan hormonları depolar Diğer bir deyişle, bu lobdan kana salgılanan hormonlar hipotalamusta üretildikten sonradan hipofiz sapı aracılığıyla arka lobdaki hücrelere taşınıp depolanır ve yine hipotalamustan gelen uyarılar doğrultusunda kana verilir Ön hipofiz, arasında bağlantılar olan hücre kordonlarından oluşur; bunların salgıladığı hormonlar aracısız benzer olduktan kılcal damar gölcüklerine boşalır Önhipofizden altı bambaşka hormon salgılanır Bu hormonların hangi hücrelerden salgılandığını farkı görmek için hücreli boyama tekniği kullanılır Bu teknik, hormonların salgılanmadan önce hücrede granül halinde olduğu görüşüne ve belirtilmiş granüllerden belirtilen hormonlann oluştuğu varsayımına dayanır Hipofiz hücrelerinin yanya yakını sıradan boyalarla boyanmaz; bu hücreler kromofob (boya tutmaz), boyananlar ise kromofil (boya tutan) olarak adlandınlır Kromofil hücrelerden bazıları (asidofil) asit boyalarla, bazdan (bazofil) ise baz boyalarla boyanır Asidofil hücreler a (alfa), bazofil olanlar ise P (beta) hücreler olarak bilinir Gamma hücreleri ise boyanabilir eksik sayıda granül içerir Günümüzde histokimyasal yöntemlerle her bir hormonun hangi hücreden salgılandığı belirlenebilmekte ve bu hücreler salgıladıktan hormona kadar adlandırılmaktadır Kromofob hücreler demin hormon oluşturmaya başlamamış, olgun olmayan hücrelerdir; gerektiğinde olgunlaşarak kromofil hücrelere dönüştüğünden boyanabilir granüller içermez Kromofil hücrelerin salgı işlevi vardır; gamma hücreleri ise hormon üreten, salgılayan ve içinde çok az granül yer alan yaşlı hücrelerdir İnsan patolojisi gözlemleri ve hayvan deneyleri sonucunda hangi hormonların hangi hücrelerde üretildiği saptanmıştır Alfa ya da asidofil hücreler, ceset gelişimim sağlayan somatotrop hormon (STH) ve kadınlarda süt yapımım uyaran laktotrop ya da luteotrop (lutein yapıcı) hormonu (LTH) üretip salgılar Beta veya bazofil hücreler ise böbreküstü bezinin işlevlerim uyaran adrenokortikotrop hormonu (ACTH); tiroit işlevim aranjör tireotrop hormonu (TSH); kadında yumurtanın geliştiği folliküllerin olgunlaşmasını, erkekte ise sperma hücrelerinin yapımını uyaran folikül uyarıcı hormonu (FSH); kadında sarı cismin (Corpus luteum) oluşumunu, erkekte ise testosteron yapımım uyaran lutein yapıcı hormonu (LH) üretir ve salgılarlar Hipotalamusun Görevleri Hipotalamus, beynin hormon üretebilen özelleşmiş bir bölgesidir Kendisine komşu olan hipofiz bezi üzerinde durdurucu ya da salgılatıcı etkiler meydana getirir Hipotalamus bezinde sinir hücreleri mevcuttur, ancak bu hücreler diğer sinir hücrelerinden bambaşka olarak hormon üreterek bu hormonları kana verme özellikleri ile tanınırlar Bu hücrelerin salgıladıkları hormonlara genel adıyla Nörohormonlar adı verilir Özelleşmiş bu hücreler kendi aralarında gruplara ayrılırlar Öyle oysa salınan bazı hormonlar hipofiz bezinin Adenohipofiz adı bahşedilen daha aşağı lobuna tesir ederken öteki bir takım hormonlar ise Nörohipofiz adı verilen 2daha alçak birimine etkirler Hipotalamus bezinin salgıladığı hormonların başlıcaları ve görevleri şunlardır ; TRH : TRH'nın türkçe açılımı Tiroid salgılatıcı hormon dur Kasıt bölgesi, hipofiz bezinin (Hipofiz bezi hipotalamusa komşudur ve beynin diensefalon bölgesinde (orta beyin) yer alır) adenohipofiz lobunun tiroid hormonunu üretip salgılayan hücreleridir Bu hücreler kendilerine gelen TRH ile bağlanarak Tiorid adı verilen bir hormon üretmeye başlarlar (BkzHipofiz bezi ve bu bezin hormonları) GnRH : GnRH'nın açılımı Gonad hormonlarını salgılatan hormon dur Bu hormon üretildikten daha sonra hipofiz bezine ulaşarak kendini bağlayabilen reseptörlerin bulunduğu, gonad hormonlarını üreten hücrelere bağlanırlar Bağlanmasına ardışık olarak bu hücreleri aktive edip, gonadların (eşey hücrelerinin) aktivitesini denetçi hormonların senaaalenmesini sağlarlar PRH : PRH'nın açılımı ise Prolaktin salgılatıcı hormon dur Hipofiz bezinde, dişilerde meme bezlerini kontrol eden hormonların salgılandığı hücreler vardır PRH bu hücrelerin aktivasyonunu düzenler ve prolaktin hormonunun salgılanmasına niçin olur CRH : CRH Kortikotropik hormonunu salgılatıcı hormon anlamına gelir hipofiz bezinde, böbrek üstü bezlerini etkileyen hormonların üretildiği hücreler vardır Bu hücreler ACTH adı verilen bir hormon üretirler Ama bu hücrelerin aktivasyonu CRH hormonlarına bağlıdır GH RH : GH RH Çoğaltma hormonunu salgılatıcı hormon adını alır Bu hormon yine hipofiz bezinde yer alan ve artma için gerekli hormonları salgılayan hücreleri aktive eder (Çoğaltma hormonlarına hipofiz bezinde değinilmiştir) Bu hormonların yanısıra hipotalamustan, hipofiz hücrelerinin aktivasyonunu engelleyen hormonlarda salınmaktadır Bu hormonlar İnhibie eden hormonlar adını alırlar Şöyle fakat ; GHR IH : Bu hormon GH RH'nın aksine büyüme hormonunu üreten hücrelerin aktivasyonunu engellerler CR IH : CR IH hormonu ise, böbreküstü bezlerini aktive eden hormonları üretip salgılayan hipofiz bezi hücrelerini durdurur PRH IH : Hipoifiz bezi prolaktin üretiminden sorumlu hücrelerin aktivasyonu bu hormon kadar engellenir bu arada şunu maddeler halinde sıralamak gerekir oysa hipotalamusta üretilen ve hipofizdeki salgılamayı aktive eden ya da durduran hormonlarla hipofiz bezi hormonları aralarında teftiş mekanizmaları mevcuttur Bu mekanizmalar hormonların kandaki artışı ile doğrudan ilişkilidir Örneğin tiroid bezini uyaran hormon olan TSH'nın kandaki seviyesi arttığı takdirde bu hormon hipotalamus üzerine tesir ederek TRH üreten hücreleri durdurur ve TRH'nın salınmasını engeller, dolayısıyla TRH hipofize gönderilmediği takdirde hipofizdeki TSH üreten hücrelerin durması laf konusudur Bu Vesile Ile TSH salınamaz ve kandaki seviyesi düşürülmüş olur Fakat TSH'nın kandaki seviyesi düştüğünde mekanizma baştan harekete geçer ve hipotalamustan her yerde TRH salınmasına niçin olur Çünki TSH'nın kandaki seviyesinin düşük olması, TRH salınımı üzerinde fazla etki meydana getirir Bu mekanizma, ilerleyen paragraflarda değineceğimiz bütün hormonlar için geçerli bir mekanizmadır Hipotalamus hipofizi uyaran maddeleri üretir; bunlar ön hipofize ulaştıktan sonra dağıtılmış hipofiz hormonlarının bireşimlenmesini ve kana salgılanmasını düzenler Bazıları uyarıcı, bazıları ise ketleyici tesir gösterir Aşina yedi tane hipofiz uyarıcı madde vardır Büyüme hormonunun salgılanmasını uyaran GHRFve engelleyen GHRIF prolaktin salgılanmasını uyaran PRF , ve engelleyen PIF, kortikotrop hormonun salgılanmasını uyaran CRF, tireotrop hormonun salgılanmasını uyaran GnRF Hipotalamusun işlevleri, beyinden bağımsız bir organ olduğunu düşündürücek niteliktedir o Isı düzenleme Ön hipotalamusta sıcaklık artışından, arkadaki hipotalamusta ise sıcaklığın düşmesinden koruyan birer merkez vardır o Beslenme alımının düzenlenmesi Açlık merkezi beslenme almaya yöneltir, tokluk merkezi besin alımını durdurur o Yürek damar sisteminin düzenlenmesi; Arkadaki ve bağlı hipotalamusun uyarılması kan basıncı ve yürek hızını artırırken, preoptik alanın uyarılması çoğunlukla ters etki yapar o Su alımının düzenlenmesi Îki yolla düzenlenir1 Susama duyusu yaratarak su içitilmesini sağlar 2 İdrarla su atılımını denetler Susuzluk merkezi yan hipotalamustadır o Uterus kasılmalarının ve süt boşalmasının düzenlenmesi; Salgıladığı oksitosin hormonu uterus kasının kasılabilirliğini artırır ve meme arvellerini (kesecekler) çevreleyen hücrelerin kasılmasını sağlar Bu:salgı, doğum sancılarını kuvvetlendirerek çocuğun çıkışını kolaylaştırır ve doğumdan sonradan sütün meme başından çıkışını sağlayan mekanizmayı harekete geçirir : o Savunmasaldırma tepkilerinin düzenlenmesi, bir zamanlar arka hipotalamusta olduğu varsayılan uykuuyanıklık merkezlerinin artık hipotalamusta bulunmadığı düşünülmektedir; bunun gibi, cinsel tavır hipotalamus göre denetlense de ruhsal ve kültürel etkenlerin de tartı taşıdığı bilinmektedir Keza hayvan deneyleriyle de gösterildiği gibi hipotalamusun belirtilmiş bölgelerinin uyarılması davranış değişikliklerine yol açmaktadır Mesela alt hipotalamusun uyarılması ile genel etkinlik düzeyi artarak bazen belirgin öfke ve ağız dalaşı tepkisi görülür Orta bölümde yer alan (ventromedial)çekirdeklerin uyarılması ağırbaşlılık, periventriküler (karıncıklar çevresindeki) bölgenin uyarılması ise nefret edilen şey ve cezalandırma tepkilerini doğurur