Hücre Bölünmesi

Hücreli bölünmesi nedir
gözenekli olan bölünmesi hakkında veri
hücreli bölünmesi konu anlatımı


Tüm canlılarda görülen bir olaydır Hücre bölünmesinin amacı bölünmenin meydana geldiği canlı ve hücre tipine yan olarak, yeni fertler meydana getirmek, regenerasyon(yenilenme) ve büyümeyi karşılamak ve eşey hücrelerini oluşturmaktır bir hücrenin bölünmesi için önce emin bir büyüklüğe ulaşması gereklidir Çünkü,hücresel büyüdükçe yüzeyi ile hacmi arasındaki ilişki yüzeyi, çekirdek ile sitoplazma arasındaki ilişki de çekirdek aleyhine bozulur Bu da hücrenin hayatını tehlikeye sokabilirböylece hücreli bölünmeye başlar İnsanlarda cilt, bağırsak mukozası, alyuvar ve akyuvarları üreten dokulardaki hücreler kesintisiz bölünmeler geçirirler buna karşılık bazı dokuların hücreleri belirli zamanlarda bölünür, hatta asap ve retina hücreleri 2025 yaşlarından sonra hiç bölünmez

Hücrelerde genellikle çoğaltma ve regenerasyonu sağlayan mitoz ve somatik hücre bölünmesi ve yeni döllerin meydana gelmesini sağlayan gametlerin oluşumu için mayoz olmak üzere iki alıcı ayrılma görülür

MİTOZ BÖLÜNME

Ökoryat hücrelerde hücreli bölünmesi çekirdek ve sitoplazma bölünmeleri biçiminde meydana kazançSitoplazmanın ikiye bölünmesi olayına sitokinezis denir

İNTERFAZ(HAZIRLIK SAFHASI):

Bölünme geçirmeyen hücreler interfaz safhasındadırBu evre da çekirdek ve çekirdekçik belirgin bir şekilde görülür Kromozomlar düzensiz ve ince kromotin iplikleri yığını şeklindedir Hücrenin bu safhada dinlenmeden öteye protein sentezi, farklılaşma, çoğaltma, kalıtımsal materyalin replikasyonu ve hücresel organellerinin ikiye bölünmesi gibi fazla yoğun etkinlikler içinde olduğu kanıtlanmıştır

Kalıtımsal maddenin replikasyonu bir önceki gözenekli olan hücreli bölünmesinin hemencecik gerisinde, yani interfazın derhal başlangıcında meydana gelmez Bir önceki hücresel bölünmesinin sona ermesi ile genetik madde replikasyonun başlaması arasında kalan zaman boşluğuna G1 devresi denir Bu devrede ribozom ve diğer organeller kendi eşlerini yapmaya başlar, protein ve ATP sentezlenmeye başlanır Özellikle iğ ipliklerinin yapımında kullanılacak proteinler bu devrede hazırlanır Bu devrede kromozom ve DNA miktarı 2n dir Bundan daha sonra gelen ve S devresi olarak adlandırılan vakit diliminde DNA replikasyonu başlar, kromozomların eşleri yapılır ve organellerin eşleşmesi devam eder Bu devre sonunda kromozom ve DNA mikterı 4n dir Üçücü devre olan G2 de ise bazı protein sentezleri ile birlikte hücre bölünmeye hazırlanır İnterfazın G1, S ve G2 olarak adlandırılan bu üç daha aşağı devresi ile M safhası olarak adlandırılan mitozun profaz, metafaz, anafaz ve telofaz safhalarına aniden Hücre Siklusu denir Dağıtılmış canlılardaki hücresel siklusunun bütün devrelerinde uzunluk bakımından değişiklikler olmasına karşın en büyük değiştirme G1 devresinde görülür

2 PROFAZ

Hücreli çekirdeği, kromozomların iki oğul hücreye eşdeğer şekilde verilebilmesi için gerekli hazırlıklara başlar Bu evre da, erken profaz, orta profaz ve geç profaz almak üzere üç alt safhaya ayrılır

Erken Profaz: Kromozomlar ince uzun iplikler biçiminde belirir,çekirdekçik kaybolmaya başlar ve sentrioller birbirinden ayrılarak kutuplara içten hareket eder

Orta Profaz: Her kromozom kendini eşleyerek ikiz kromotidler meydana getirilir, sentrioller birbirinden uzaklaşarak iğ ipliklerini oluşturmaya başlar

Geç Profaz: Sentrioller hücrenin zıt kutuplarına ulaşır, iğ ipliklerinin oluşması tamamlanır ve kromozomların sentromerleri kadar meydana getirilen kinetokor iğ ipliklerine tutunur Çekirdek zarı ve çekirdekçik bütünüyle kaybolur



3 METAFAZ

Başlangıçta bariz ayla gelen kromozomlar çekirdek içerisinde rastgele dağılır ve sonra hücrenin ekvator bölgesine hareket ederler sonradan iki kromotid ihtiva eden her bir kromozom sentromerleriyle iğ ipliklerine takılır Bu şekilde kromozomlara takılan iğ ipliklerine kromozamal iplikler diğerlerine ise yardım iplikleri ya da sürekli iplikler denir Metafazın sonunda herkes birbirinden ayrılmaya başlar bu sırada her bir kromotid bir kromozom haline geçer



4 ANAFAZ

Kromotidleri birbirine bağlayan sentromer ortadan ikiye ayrılır Bu Nedenle özgür kalan her bir kromotid kromozomu kutuplara dürüst hareket eder Anafazın sonunda hücreli birbirinden büsbütün bölünmüş ve kutuplara çekilmiş iki farklı kromozom takımı ihtiva eder böylece hücredeki kromozom sayısı başlangıçtakinin iki katı, yani 4n'dir Hem bu safhanın sonunda sitokinezis(sitoplazma bölünmesi)'te başlar

5 TELOFAZ

Bu evre da kutuplara ulaşan kromozomların etrafında yeni bir çekirdek zarı oluşur, iğ iplikleri kaybolur ve kromozomlar interfazdaki derme çatma ve ince kromotin iplikleri yığını özelliğini kazanır Çekirdekçik oluşur ve sitokinezis tamamlanır

6 SİTOKİNEZİS

Sitoplazmanın ikiye bölünmesi olayıdırSitokinezis hayvan hücrelerinde dıştan içeriye, yüksek yapılı bitkilerde ise içeriden açık havada doğrudur

MAYOZ BÖLÜNME



Hücrede kromozom sayısının yarıya indirgenmesi nedeniyle yapılan bölünmeye mayoz veya redüksiyon ayrılma deniir Mayoz bölünmenin amacı fiilen bir çoğalma değil, aksine eşeysel rekombinasyonları ve bunun sonucunda biyolojik çeşitliliği meydana getirmektir Birbirini takibeden iki bölünme şeklinde olan mayozun birinci bölümünde kromozom sayısı yarıya iner, ikinci bölümünde ise tipik bir mitoz ayrılma meydana kazanç

İNTERFAZ

Mitoz bölünmede olduğu gibidir Genetik materyal ve organeller kendini eşler

BİRİNCİ PROFAZ

Kromotin iplikler kısalıp, kalınlaşır ve bariz kromozom şeklini alır Kromozomlar üzerindeki kromerler keskin ışık halkası kazanç Bu evreye Leptoten de denir Çekirdek zarı yavaşça erir ve sentrozomlar kutuplara doğru hareket ederHomolog kromozomların her bir çiftinin bağlı yanlamasına gelip ve birbirinden ayrılmadan kalmalarına zigoten denir Homolog kromozomlardaki bu protein eksenler birbirine enine protein köprülerle bağlanarak fazla sağlam synaptonemal kompleksleri oluştururlar Yapısında 4 kromotid yer alan bu komplekslere tetrad bu olaya da sinapsis denir birinci profazın bu evresine ise Zigoten adı verilir Sinaps esnasında kromozomlar hem kısalıp ayrıca de kalınlaşırlar bu evreye de Pakiten de denir Bu sırada çok kayda değer bir durum olan krossing over başlar

BİRİNCİ METAFAZ

Mitozda bir çift ikiz kromotid ihtiva eden homolog kromozomlardaki her bir kromozomun hücrenin ekvator tablasın a hareket etmesine karşılık, mayoz bölünmede ekvator tablasında yer alan kromozomlar 2 homolog kromozom çifti halindedir ve her birinde ikişer hibrid kromotid bulunmaktadır

BİRİNCİ ANAFAZ

Bu safhada profazın ortalarında birbirine sinaps yapan homolog kromozomlar birbirinden ayrılmaya başlarlarHibrid kromotidleri ihtiva eden her bir kromozomun iğ ipliklrine takılıp kutuplara içten hareket etmesiyle birinci anafaz son bulunur

BİRİNCİ TELOFAZ

Bu evre tamamen mitoza benzer tek ayrım ise mitozda yeni teşekkül eden çekirdekte asıl hücreninkine eişt sayıda kromozom bulunmasına karşılık mayoz bölünmede bu kromozom sayısı yarya inmiştir Mitoz bölünmedeki her bir kromozom bir kromotid kromozomdur Halbuki mayozdakiler bir çift hibrit kromatid ihtiva eden kromozomlar halinde bulunurlar

İNTERKİNEZİS

Hücresel birbirini takiben iki mitoz bölünme aralarında meydana gele interfaz gibi fazla kısa bir aşama geçirir Bu safhaya interkinezis denir ve interfazdan farkı burada kalıtımsal maddenin replikasyon yapması ve yeni kromotidlerin meydana gelmemesidir Bu safhadan sonra hücresel mayozun ikinci bölümüne geçer ve bu bölüm mitozun aynısıdır *