Hücre Nedir - Hücre Teorisi

Hücre Nedir Hücre Teorisi
Gözenekli Olan Nedir Hücre Teorisi Gözenekli Olan Konu Anlatımı Lise Biyoloji Hücresel Konusu



Hücresel teorisi:

1)Tüm canlılar hücrelerden meydana gelmiştir
2)Hücreler egemen hareket ettikleri halde birlikte iş görürler
3)Hücreler bölünerek çoğalırlar
• Tek hücrelilerde bütün olaylar hücresel içerisinde gerçekleşirİş bölümü ve doku oluşumu yokturÇok hücrelilerde bütün olaylar gözenekli olan grupları arasındaki iş bölümü ile olur
• En kolay çok hücre yada en kompleks tek gözenekli olan Volvox ’ tur
• Volvox' ta işbölümü vardır fakat doku oluşumu yoktur
• Tek hücrelilerin oluşturduğu topluluğa koloni denir
• Tanıdık en büyük gözenekli olan deve kuşu yumurtasıdır Aşina en uzun hücreli ise asap hücresidir
• Hücreli 3 kısımda incelenir
1) Gözenekli Olan zarı
2) Sitoplazma
3) Çekirdek


1) HÜCRELI ZARI

• Yağ,protein eksik miktarda karbonhidrattan oluşurHücre zarının yapısı akıcımozaik zar mo**** ile açıklanırBu modele kadar çeper; yağ denizinde yüzen proteinlerden oluşmuştur
• Karbonhidratlar gözenekli olan zarındaki yağlarla birleşerek glikolipid, proteinlerle birleşerek glikoprotein şeklinde bulunurBunun sağladığı üstünlük ise hücrelerin birbirini tanıması ve bağışıklıktırHücre zarının özgüllüğünü veren kimyasal madde glikoproteindirGlikolipidi ve glikoproteini golgi sentezler
• Madde girişçıkışı proteinler üzerindeki porlardan olur
• Zarın özellikleri : Canlıdır,saydamdır,esnektir ve seçici geçirgendir
• Zardaki proteinler enzim görevi yapar
• Zarın görevleri : Hücreyi dağılmaktan korurHücreye şekil verirHücreyi dış etkilerden korurMadde alışverişini sağlar
• Zarın seçiciiletken olması onun canlı olduğunu gösterir
• Hücre çeperi cansızdır,esnek değildir,tam geçirgendirHücrenin dayanıklılığını arttırır, hücreye şekil verirÜzerindeki ****klere geçit denirSelülozik yapıdadırProkaryot hücrelerde de bulunur lakin yapısı selülozik değildir
2) SİTOPLAZMA

• İki kısımdır
a) Sıvı kısımu,protein,yağ,karbonhid rat,mi neral,vitamin,RNA çeşitleri,nükleotidler,ATP ve
enzimler gibi organik ve inorganik maddelerden oluşmuştur
Görevi:
1) Biyokimyasal reaksiyonlar için zemin meydana getirmek
2) Organellere yataklık etmek
3) Rotasyon ve sirkülasyon hareketleri ile organellerin hareketini temin etmek
b) Organeller:Özel yapı ve görevi olan sitoplazmik cisimlerdir

ENDOPLAZMİK RETİKULUM

• Hücreli zarından çekirdek zarına kadar uzanan zarlı kanallar sistemidir
• Memeli alyuvarı hariç tüm çekirdekli hücrelerde bulunur
• Hücresel içine ve dışına madde taşırBazı maddeleri depolar(Ca ve protein)Çekirdek zarı ve golgiyi yaparHücreyi bölmelere ayırarak,sitoplazmadaki asidik ve alkalik tepkimelerin birbirini etkilemeden yapılabilmesini sağlar
• Üzerinde ribozom bulunanlarına granüllü ER; bulundurmayanlara da granülsüz ER denir
Granüllü ER enzim salgılayan hücrelerde,granülsüz ER yağ sentezleyen hücrelerde çoktur

GOLGİ

• Çekirdeğe yakın bulunurHücre zarı yapımına katılır
• Salgı maddelerin yapılması,paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludurOnun için süt bezi, tükrük bezi,ter bezi gibi salgı yapan hücrelerdeki sayısı öteki hücrelerdekilere oranla daha fazladır
• Enzimleri paketliyerek lizozomu oluştururHücre zarı yapımına katılır
• Glikoprotein,lipoprotein,mukus ,tahvil dokusu ara maddesi ve keza bitkilerde selülozlu maddeler salgılar
• Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur

LİZOZOM
• Büyük moleküllü besinleri parçalarKurbağa larvalarında kuyruğun kopması,salgılama dönemi biten memelilerde süt bezlerinin körelmesi,dingin kalan kasların küçülmesi,mahvolmuş olmuş dokuların, ihtiyar alyuvarların ve vücuda giren ******ların değil edilmesi lizozom sayesindedir
• Fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde çokturÖRNEK:Akyuvar hücresi ve tek hücreliler
• Lizozom parçalanırsa hücreli kendini sindirirBuna otoliz denir
• Lizozomun etrafındaki zar golgiden oluşur
İçerisindeki enzimler ribozomlarda üretilir
Üretilen enzimler ER ile taşınır
ER ile taşınan enzimler golgide paketlenerek lizozom oluşturulur
• Yani lizozomun oluşmasında ribozom,golgi ve ER etkilidir

RİBOZOM

• Bütün hücrelerde yer alan en küçük organeldir
• Protein ve rRNA'dan oluşurÇekirdekçikte üretilir
• Zarsızdır ve iki birimdirÜst bölüm(büyük birim) protein,daha alçak birimse(küçük bölüm) rRNA'dan
oluşur
• Protein ve enzim sentezler
• Granüllü ER ve çekirdek zarı üstünde,mitekondri ve kloroplastın sıvısında ve keza sitoplazma da bulunabilir
• Yoğun protein sentezi sırasında alt yana gelerek polizomları oluştururlar
• Her canlıda ribozomların öbür olmasının sebebi rRNA' ların farklılığındandır
• Bir hücrenin canlılığını sürdürebilmesi için mutlaka ribozoma ihtiyacı vardır(Enzimlerden
dolayı)
• Enzim salgılayan bez hücrelerinde sayısı daha fazladır

MİTEKONDRİ

• Çift zarlıdırİç zar kıvrımlıdırKıvrımlara krista,zarların arasını ve içini dolduran sıvıya matrix
denir
• Oksijenli solunum yaparak enerjinin üretildiği ve depolandığı yerdir
• Enerji ihtiyacı pozitif olan kas,sinir ve karaciğer gibi hücrelerde sayısı daha fazladır Bulundukları hücreninde enerjiye en çok ihtiyaç olan bölümlerinde toplanırlar
ÖRNEKinirlerin sinaps bölgelerinde,spermlerin kuyruklarında ve kasların kasılma
bölgelerinde fazla bulunur
• Kendine ait DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunurKendi DNA'sı olmasına karşın hücreli
DNA'sına bağımlıdır
• Bitkilerde mesozom ve klorofil bulunduğundan nedeniyle mitekondri miktarı daha azdır
• Prokaryotlarda ve memeli alyuvarında bulunmaz

SENTROZOM

• Bir Takım su yosunu,mantar,hayvan ve insan hücrelerinde bulunur
• Sentriol denilen iki daha aşağı birimden oluşur
• Hücresel bölünmesi esnasında kendini eşleyerek ters kutuplara çekilir ve iğ ipliklerinin oluşmasını sağlar
• Hücreli dışına uzanan kirpik,kamçı,sil gibi yapıları oluşturur
• Sentrioller dikine duran dokuz çift tüpçükten oluşur



PLASTİDLER

• Yalnızca bitki hücrelerinde bulunan renk maddesidir3 tiptir

a) Kloroplast
• Bitkiye yeşil rengini verir
• Çift zarlıdırİç zarı katmanlıdırBu katmanlara grana,içini dolduran sıvıya ise stroma denir
• Fotosentez yaparak gıda üretir
• Kendine has DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur
• Granalar içinde bitkiye yeşil rengini veren ve fotosentez için gerekli ışığı absorbe eden
klorofil vardır
• Bütün bitki hücrelerinde bulunmazÖRNEK:Kökte
b) Kromoplast

• Bitkilerde meyve ve çiçeklerin rengini verirLikopin(kırmızı),ksantof il(sarı) ve karoten (turuncu) almak üzere üç çeşittir
• Bitkilerde diğer renkler koful öz suyunun asit ya da baz oluşuna kadar renk değiştiren
antokyondenen maddeler ile oluşturulur
c) Lökoplast
• RenksizdirGenelde kök,vücut ve tohumda bulunur
• Nişasta,yağ ve protein depolar
• Işıkla karşılaşınca kloroplastlara dönüşür


KOFUL
• ER'dan,golgiden,gözenekli olan zarından ve lizozomdan oluşabilir
• Hayvansal hücrelerde eksik ve ufak,bitkisel hücrelerde ise gençken minik,yaşlandıkça büyürlerÇünkü tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir
• Gözenekli Olan içi osmatik basınç ve pH'ı ayarlar
• Kofulda bulunan su turgor basıncı oluşturarak hücreye diklik ve direnç verir
• Metabolizmanın aktiflik derecesini belirlerEğer koful büyük ve sitoplazmada miktarı çok ise
metabolizma yavaşlar
Gıda kofulu : Fagositoz ve pinositozla alınan besinlerin bir zarla çevrilmesiyle oluşurAkyuvarlar ******ları fagositoz ve pinositozla aldığında dolayı,akyuvarlarda daha pozitif sayıda besin kofulu bulunur
Kontraktil (vurgan) koful : Tatlı su tek hücrelilerinde yer alan kalıcı kofuldurFazla suyu dışarı
atar
Boşaltım kofulu : Bundan Böyle maddeleri ekzositozla dışarı atar


3) ÇEKİRDEK

• Hücreyi yönetirHücre bölünmesini sağlarKalıtım bilgisini taşır4 bölümdür
A) ÇEKİRDEK ZARI

• Çift katlı bir zardır
• Üzerindeki ****klere por denirBunlar hücre zarındaki porlardan daha büyüktür
• Gözenekli Olan bölünmesi esnasında kaybolan bu zarın bölünmeden daha sonra her tarafta yapılmasında ER
ve golgi görevlidir
B) ÇEKİRDEK SIVISI

• Türdeş görünümlüdürİçerisinde oldukça çok ATP,nükleotit,ribozom ve protein bulunur
C) ÇEKİRDEKÇİK

• Az miktarda DNA,bolca RNA ve protein bulunurRibozom sentezi yapılırBakterilerde
yoktur
D) KROMATİN İPLİK

• Hücrede en fazla bulunan maddedir
• DNA'nın kendisi olup kromozomları oluştururKromozomlar DNA ve proteinden oluşmuştur
Irsi karakterleri taşırÜreme ve büyümeyi sağlarHücreyi yönetir

HÜCREDE MADDE ALIŞVERİŞİ

• Hücresel zarında gerçekleşen bir olaydır
• Canlılığın devamı için gereklidir
• Hücreli zarından geçebilenler :
O2,CO2,CO,su,mineraller,glikoz ,fruktoz,galaktoz,yağ asidi,gliserol,aasit,vitamin, alkol
• Hücreli zarından geçemeyenler :
Protein,yağ,karbonhidrat
• 4 yolla olur:

1) DİFÜZYON

• Bir maddenin fazla olduğu (yoğun olduğu) ortamdan az olduğu ortama (eksik yoğun ortama) içten hareket etmesine denir
• Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler difüzyona uğrarPorlardan büyük maddeler difüzyon yapamaz
• Enerji harcanmaz
• Enzim kullanılmaz
• Canlı ve cansız ortamda görülebilirCanlılık ****li değildir
• Denge sağlanana değin devam eder ve durur
ÖRNEK : Odaya dökülen kolonyanın her tarafa dağılmasıAkciğerdeki oksijenin kana geçmesiİnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi

DİFÜZYONU ETKİLEYEN FAKTÖRLER


1) Ufak moleküller,büyük moleküllere kadar daha kolay geçerler
2) Nötr moleküller iyonlara göre daha kolay geçerÇünkü zarın dış kısmı da iyonik yapıdadır
Negatif iyonlar birazcık daha kolay geçer
3) Yağda çözünen maddeler de çözünmeyenlere göre daha kolay geçer(A,D,E,K vitaminleri)
4) Yağı çözen maddelerde kolay geçer(Alkol ve eter gibi)
5) Por sayısı ve sıcaklık arttıkça difüzyon hızı da artar
6) İki ortam arasındaki aşırılık farkı ne değin çoksa difüzyonda o kadar süratli olur
7) Akışkanlığı fazla olan ortamlarda difüzyon seri olur
DİYALİZ : Suda çözünmüş maddelerden bazılarının yarı geçirgen zardan difüzyonuna denirBöbrekleri çalışmayan insanlarda yapay olarak oluşturulan bir ortamla kandaki üre temizlenir
2) OSMOZ• Suyun difüzyonudurSuyun fazla olduğu yerden eksik olduğu yere geçmesidir

HİPERTONİK ORTAM(FAZLA YOĞUN ORTAM)

• Bir hücresel kendisinden daha yoğun bir ortama konursa su kaybederek büzülürBu olaya
plazmoliz denirÖRNEK : Tuzlanan derinin su kaybederek büzülmesi

HİPOTONİK ORTAM(EKSIK YOĞUN ETRAF)

• Bir gözenekli olan kendisinden daha eksik yoğun bir ortama konursa su alarak şişerBu olaya deplazmoliz denir
• Bitki hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücresel şişer ve turgor durumuna geçer
• Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücreli patlarBuna hemoliz denir

İZOTONİK ETRAF(DENGE ETRAF)


• Bir hücresel izotonik bir ortama konursa hiçbir değişikliğe uğramaz

OSMATİK BASINÇ

• Gözenekli Olan içerisindeki çözünmüş maddenin gözenekli olan zarına yaptığı basınçtırYada (tesir tepkiye
göre)hücreli dışındaki suyun aşırılık farkından nedeniyle hücresel içerisine girmek için zarlara
yaptığı basınçtır
• Çözünmüş madde miktarı (hücrenin yoğunluğu) arttıkça osmatik basınç artar
TURGOR BASINCI

• Hücre içerisindeki suyun hücresel zarına (yada çepere) yaptığı basınçtır
• Kofullar tarafından ayarlanır
• Turgor fazla artarsa su girişi durur
• Turgor, otsu bitki ve yaprakların tepede olan durmasını sağlar
• Turgor, stomaların açılıp kapanmasını sağlar
• Turgor, bir takım nasti(ırganım) hareketlerini sağlar
• Suyun hareketi defalarca OB' ın artı olduğu yere doğrudur
3) FAAL TAŞIMA

• Bir maddenin eksik olduğu yerden çok olduğu yere geçmesidir
• Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler aktif nakliye ile taşınır
• Enzim kullanılır
• Enerji harcanır
• Sadece canlı hücrelerde görülür
• Denge yoktur
• Taşıyıcı moleküller kullanılır
MISAL:İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesiBöbrekteki geri emilim


NOT 1 : Hücreli zarından geçebilecek büyüklükteki bir maddenin miktarı gözenekli olan içi ile hücre
dışı arasında farklılık oluşturuyorsa burada faal nakliye var demektir
ANEKDOT 2 : Sıcaklık artışı,molekülün alınmasını hızlandırmaz

4) ENDOSİTOZ VE EKZOSİTOZ


• Hücreli zarından geçemeyecek büyüklükteki maddelerin oluşturulan ceplerle içeri alınmasına endositoz;tekrar benzer yolla dışarı atılmasına ekzositoz denir
• Hücresel zarından geçemeyecek büyüklükteki katı maddelerin içeri alınmasına fagositoz;akışkan maddelerin içeri alınmasına pinositoz denir

ENDOSİTOZUN ÖZELLİKLERİ


• Enerji harcanır
• Enzim kullanılır
• Gözenekli Olan zarı azalırHücrenin içeriği artar
• Hücreye alınan bu büyük maddeler lizozomdaki ve besin kofulundaki hücreli içi enzimlerle parçalanır
• Tek hücrelilerde ve akyuvarlar da fazla görülür
• Canlılık ****lidir
• Denge yoktur
• Bitki hücrelerinde ve diğer çeperi olan hücrelerde görülmez

EKZOSİTOZUN ÖZELLİKLERİ

• Enerji harcanır
• Enzim kullanılır
• Hücreli zarı artarHücrenin içeriği azalır
• Canlılık ****lidir
• Denge yoktur
• Boşaltım kofulu ve golgi yardımıyla atılır
• Bitki ve hayvan hücrelerinde görülür
NOT 3 : Tatlı sularda yaşamış bir hücrelilerde fazla suyu dışarı atan kontraktil koful
bulunurHücre içerisindeki fazla suyun nedeni suyun osmozla içeri girmesidir
NOT 4 : Bir bitki hücresinin turgor durumuna geçmesinde a)Ortamın yoğunluğu
b)Hücreli içindeki madde yoğunluğu c)Çeperin selülozdan üretilmiş olması etkilidir
NOT 5 : Endositoz ve ekzositozda yoğunluk farkı yokturAma etkin nakliye,difüzyon ve
osmozda vardır




*