Hücrede Madde Alışverişi

HÜCREDE MADDE ALIŞVERİŞİ

• Hücreli zarında gerçekleşen bir olaydır
• Canlılığın devamı için gereklidir
• Hücre zarından geçebilenler :
O2,CO2,CO,su,mineraller,glikoz,fruktoz,galaktoz,ya ğ asidi,gliserol,aasit,vitamin,alkol
• Gözenekli Olan zarından geçemeyenler :
Protein,yağ,karbonhidrat
• 4 yolla olur
1) DİFÜZYON
• Bir maddenin fazla olduğu (yoğun olduğu) ortamdan eksik olduğu ortama (eksik yoğun ortama) doğru hareket etmesine denir
• Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler difüzyona uğrarPorlardan büyük maddeler difüzyon yapamaz
• Enerji harcanmaz
• Enzim kullanılmaz
• Canlı ve cansız ortamda görülebilirCanlılık delili değildir
• Denge sağlanana dek devam eder ve durur
MISAL : Odaya dökülen kolonyanın her tarafa dağılmasıAkciğerdeki oksijenin kana geçmesiİnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi

DİFÜZYONU ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1) Ufak moleküller,büyük moleküllere tarafından daha kolay geçerler
2) Nötr moleküller iyonlara tarafından daha kolay geçerÇünkü zarın dış kısmı da iyonik yapıdadır
Negatif iyonlar biraz daha basit geçer
3) Yağda çözünen maddeler de çözünmeyenlere göre daha basit geçer(A,D,E,K vitaminleri)
4) Yağı çözen maddelerde kolay geçer(Içki ve eter gibi)
5) Por sayısı ve sıcaklık arttıkça difüzyon hızı da artar
6) İki ortam arasındaki aşırılık farkı ne değin çoksa difüzyonda böylece hızlı olur
7) Akışkanlığı pozitif olan ortamlarda difüzyon çabuk olur
DİYALİZ : Suda çözünmüş maddelerden bazılarının benzeri geçirgen zardan difüzyonuna denirBöbrekleri çalışmayan insanlarda yapay olarak oluşturulan bir ortamla kandaki üre temizlenir
2) OSMOZ
• Suyun difüzyonudurSuyun çok olduğu yerden az olduğu yere geçmesidir

HİPERTONİK ORTAM(ÇOK YOĞUN ETRAF)
• Bir hücresel kendisinden daha yoğun bir ortama konursa su kaybederek büzülürBu olaya
plazmoliz denirÖRNEK : Tuzlanan derinin su kaybederek büzülmesi

HİPOTONİK ORTAM(EKSIK YOĞUN ORTAM)
• Bir hücresel kendisinden daha az yoğun bir ortama konursa su alarak şişerBu olaya deplazmoliz denir
• Bitki hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücreli şişer ve turgor durumuna geçer
• Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücresel patlarBuna hemoliz denir

İZOTONİK ORTAM(DENGE ORTAM)
• Bir hücreli izotonik bir ortama konursa hiçbir değişikliğe uğramaz

OSMATİK BASINÇ
• Gözenekli Olan içerisindeki çözünmüş maddenin hücresel zarına yaptığı basınçtırYada (etki tepkiye
kadar)hücresel dışındaki suyun aşırılık farkından dolayı gözenekli olan içerisine girmek için zarlara
yaptığı basınçtır
• Çözünmüş madde miktarı (hücrenin yoğunluğu) arttıkça osmatik basınç artar
TURGOR BASINCI
• Hücre içerisindeki suyun hücresel zarına (yada çepere) yaptığı basınçtır
• Kofullar göre ayarlanır
• Turgor fazla artarsa su girişi durur
• Turgor, otsu bitki ve yaprakların dikey durmasını sağlar
• Turgor, stomaların açılıp kapanmasını sağlar
• Turgor, bazı nasti(ırganım) hareketlerini sağlar
• Suyun hareketi her zaman OB' ın pozitif olduğu yere doğrudur
3) AKTIF TAŞIMA
• Bir maddenin az olduğu yerden çok olduğu yere geçmesidir
• Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler faal taşıma ile taşınır
• Enzim kullanılır
• Enerji harcanır
• Sadece canlı hücrelerde görülür
• Denge yoktur
• Taşıyıcı moleküller kullanılır
MISAL:İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesiBöbrekteki geri emilim
NOT 1 : Hücreli zarından geçebilecek büyüklükteki bir maddenin miktarı hücresel içi ile hücre
dışı arasında çeşitlilik oluşturuyorsa burada etkin nakliye var demektir
NOT 2 : Sıcaklık artışı,molekülün alınmasını hızlandırmaz
4) ENDOSİTOZ VE EKZOSİTOZ
• Hücreli zarından geçemeyecek büyüklükteki maddelerin oluşturulan ceplerle içeri alınmasına endositoz;yeniden aynı yolla dışarı atılmasına ekzositoz denir
• Hücresel zarından geçemeyecek büyüklükteki katı maddelerin içeri alınmasına fagositoz;sıvı maddelerin içeri alınmasına pinositoz denir

ENDOSİTOZUN ÖZELLİKLERİ
• Enerji harcanır
• Enzim kullanılır
• Hücreli zarı azalırHücrenin içeriği artar
• Hücreye alınan bu büyük maddeler lizozomdaki ve beslenme kofulundaki gözenekli olan içi enzimlerle parçalanır
• Tek hücrelilerde ve akyuvarlar da fazla görülür
• Canlılık delilidir
• Denge yoktur
• Bitki hücrelerinde ve öteki çeperi olan hücrelerde görülmez

EKZOSİTOZUN ÖZELLİKLERİ
• Enerji harcanır
• Enzim kullanılır
• Hücre zarı artarHücrenin içeriği azalır
• Canlılık delilidir
• Denge yoktur
• Boşaltım kofulu ve golgi yardımıyla atılır
• Bitki ve hayvan hücrelerinde görülür
NOT 3 : Tatlı sularda yaşamış bir hücrelilerde artı suyu dışarı atan kontraktil koful
bulunurGözenekli Olan içerisindeki fazla suyun nedeni suyun osmozla içeri girmesidir
ANEKDOT 4 : Bir bitki hücresinin turgor durumuna geçmesinde a)Ortamın yoğunluğu
b)Hücreli içindeki madde yoğunluğu c)Çeperin selülozdan üretilmiş olması etkilidir
NOT 5 : Endositoz ve ekzositozda yoğunluk farkı yokturAma faal nakliye,difüzyon ve
osmozda vardır *