Hücrede Madde Alışverişi

Hücrede Madde Alışverişi • Hücre zarında gerçekleşen bir olaydır • Canlılığın devamı için gereklidir • Hücresel zarından geçebilenler : O2,CO2,CO,su,mineraller,üzüm şekeri,fruktoz,galaktoz,ya ğ asidi,gliserol,aasit,vitamin,içki • Hücre zarından geçemeyenler : Protein,yağ,karbonhidrat • 4 yolla olur 1) DİFÜZYON • Bir maddenin çok olduğu (yoğun olduğu) ortamdan eksik olduğu ortama (az yoğun ortama) dürüst hareket etmesine denir • Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler difüzyona uğrarPorlardan büyük maddeler difüzyon yapamaz • Enerji harcanmaz • Enzim kullanılmaz • Canlı ve cansız ortamda görülebilirCanlılık delili değildir • Denge sağlanana dek devam eder ve durur MISAL : Odaya dökülen kolonyanın her tarafa dağılmasıAkciğerdeki oksijenin kana geçmesiİnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi DİFÜZYONU ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1) Küçük moleküller,büyük moleküllere göre daha kolay geçerler 2) Nötr moleküller iyonlara tarafından daha basit geçerÇünkü zarın dış kısmı da iyonik yapıdadır Negatif iyonlar birazcık daha kolay geçer 3) Yağda çözünen maddeler de çözünmeyenlere kadar daha kolay geçer(A,D,E,K vitaminleri) 4) Yağı çözen maddelerde kolay geçer(Alkol ve eter gibi) 5) Por sayısı ve sıcaklık arttıkça difüzyon hızı da artar 6) İki etraf arasındaki aşırılık farkı ne dek çoksa difüzyonda o kadar seri olur 7) Akışkanlığı pozitif olan ortamlarda difüzyon çabuk olur DİYALİZ : Suda çözünmüş maddelerden bazılarının sanki geçirgen zardan difüzyonuna denirBöbrekleri çalışmayan insanlarda suni olarak oluşturulan bir ortamla kandaki üre temizlenir 2) OSMOZ • Suyun difüzyonudurSuyun fazla olduğu yerden eksik olduğu yere geçmesidir HİPERTONİK ETRAF(FAZLA YOĞUN ETRAF) • Bir hücresel kendisinden daha yoğun bir ortama konursa su kaybederek büzülürBu olaya plazmoliz denirMISAL : Tuzlanan derinin su kaybederek büzülmesi HİPOTONİK ETRAF(EKSIK YOĞUN ETRAF) • Bir hücreli kendisinden daha eksik yoğun bir ortama konursa su alarak şişerBu olaya deplazmoliz denir • Bitki hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücreli şişer ve turgor durumuna geçer • Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücreli patlarBuna hemoliz denir İZOTONİK ORTAM(DENGE ORTAM) • Bir gözenekli olan izotonik bir ortama konursa hiçbir değişikliğe uğramaz OSMATİK BASINÇ • Hücresel içerisindeki çözünmüş maddenin hücresel zarına yaptığı basınçtırYada (tesir tepkiye tarafından)hücreli dışındaki suyun aşırılık farkından nedeniyle gözenekli olan içerisine girmek için zarlara yaptığı basınçtır • Çözünmüş madde miktarı (hücrenin yoğunluğu) arttıkça osmatik basınç artar TURGOR BASINCI • Hücreli içerisindeki suyun hücresel zarına (yada çepere) yaptığı basınçtır • Koaaaaar kadar ayarlanır • Turgor çok artarsa su girişi durur • Turgor, otsu bitki ve yaprakların dikey durmasını sağlar • Turgor, stomaların açılıp kapanmasını sağlar • Turgor, bir takım nasti(ırganım) hareketlerini sağlar • Suyun hareketi defalarca OB' ın fazla olduğu yere doğrudur 3) FAAL TAŞIMA • Bir maddenin az olduğu yerden çok olduğu yere geçmesidir • Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler aktif taşıma ile taşınır • Enzim kullanılır • Enerji harcanır • Yalnızca canlı hücrelerde görülür • Denge yoktur • Taşıyıcı moleküller kullanılır MISAL:İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesiBöbrekteki geri emilim NOT 1 : Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki bir maddenin miktarı hücre içi ile gözenekli olan dışı aralarında çeşitlilik oluşturuyorsa burada faal taşıma var demektir ANEKDOT 2 : Sıcaklık artışı,molekülün alınmasını hızlandırmaz 4) ENDOSİTOZ VE EKZOSİTOZ • Hücreli zarından geçemeyecek büyüklükteki maddelerin oluşturulan ceplerle içeri alınmasına endositoz;yine benzer yolla dışarı atılmasına ekzositoz denir • Hücreli zarından geçemeyecek büyüklükteki katı maddelerin içeri alınmasına fagositoz;akıcı maddelerin içeri alınmasına pinositoz denir ENDOSİTOZUN ÖZELLİKLERİ • Enerji harcanır • Enzim kullanılır • Hücre zarı azalırHücrenin içeriği artar • Hücreye alınan bu büyük maddeler lizozomdaki ve beslenme kofulundaki hücre içi enzimlerle parçalanır • Tek hücrelilerde ve akyuvarlar da fazla görülür • Canlılık delilidir • Denge yoktur • Bitki hücrelerinde ve diğer çeperi olan hücrelerde görülmez EKZOSİTOZUN ÖZELLİKLERİ • Enerji harcanır • Enzim kullanılır • Hücreli zarı artarHücrenin içeriği azalır • Canlılık delilidir • Denge yoktur • Boşaltım kofulu ve golgi yardımıyla atılır • Bitki ve hayvan hücrelerinde görülür ANEKDOT 3 : Tatlı sularda yaşayan bir hücrelilerde pozitif suyu dışarı atan kontraktil koful bulunurGözenekli Olan içerisindeki fazla suyun nedeni suyun osmozla içeri girmesidir ANEKDOT 4 : Bir bitki hücresinin turgor durumuna geçmesinde a)Ortamın yoğunluğu b)Gözenekli Olan içindeki madde yoğunluğu c)Çeperin selülozdan yapılmış olması etkilidir NOT 5 : Endositoz ve ekzositozda aşırılık farkı yokturAma aktif taşıma,difüzyon ve osmozda vardır