Hz. Hızır halk arasında

Hızır Aleyhisselam, İslam alimlerinin büyük çoğunluğunun görüşlerine göre peygamber olması kuvvetle muhtemel olan, hikmet ve ilim sahibi mübarek bir şahıstır İlmi ledünilmine sahiptir İlmi ledün, bir başka ifadeyle ilmi batın, Allah’ın seçtiği kişilere vermiş olduğu özel bir ilimdir Bu ilme sahip kişiler de, Allah’ın verdiği ilham ile gaybın bilgisine sahip olan özel kişilerdir Rabbimiz'in takdir ettiği kadarıyla, olayların gidişatını ve gelecekteki sonuçlarını önceden bilir, buna göre hareket ederler Kehf Suresi'nin 65 ayetinde Katımızdan kendisine bir rahmet verdiğimiz ve tarafımızdan kendisine bir ilim öğrettiğimiz kullarımızdan bir kulşeklinde bildirilen kişinin Hz Hızır olduğu konusunda tüm Ehli Sünnet alimleri hemfikirdir Kuranı Kerim'de Hz Musa'nın Hz Hızır ile buluştuğu, kendisiyle beraber bir yolculuğa çıktığı, Rabbimiz'in Hz Hızır'a vahyettiği ilimden faydalanmak istediği bildirilmiştir
Hz Hızır'ın, Hz Musa ile olan yolculuğu dışında hadisi şeriflerde de Hz Hızır hakkında aktarılmış pek çok sahih (sağlam, güvenilir) bilgi bulunmaktadır İslam tarihi boyunca Hz Hızır ile ilgili en çok tartışılan konulardan biri, Hz Hızır'ın hayatta olup olmadığıdır Hadislerde yer alan bilgilere ve büyük İslam alimlerinin yorumlarına göre Hz Hızır hayattadır
Hz Hızır'ın hayatta olduğunu ifade eden büyük müçtehid ve hadis alimleri arasında;
• Ünlü hadis alimi, Şehylülislam Takıyuddin Ebu Ömer İbnüs Salah,
• Büyük hadis hafızı, İbni Hacer Askalani,
• Büyük hadis alimi, Kamil ElHafız Ebu Cafer Tahavi,
• Ünlü hadis, tefsir ve fıkıh alimi ve hafızı, İmam Celalledin Suyuti,
• İmam Rabbani,
• Büyük tefsir alimi, İbni Kesir,
• Ruhu'l Beyan Tefsiri yazarı, İsmail Hakkı Bursevi,
• Ünlü İslam alimi, Bediüzzaman Said Nursi
gibi büyük şahıslar bulunmaktadır
Örneğin İbni Kesir, Hz Hızır'ın hayatta olduğunu şu şekilde ifade etmektedir:
Hızır (as)'ın şimdi de hayatta olduğu hakkında cumhurun (alimlerin çoğunluğunun) ittifakı vardır Bu davaya da vaki olmuş (gerçekleşmiş) birçok haber ve rivayet ve hadiseleri naklederek şahid göstermişlerdir (ElBidaye Ven Nihaye, 1328)
Kuran'da Hz Hızır Kıssası
Kuranı Kerim'de, Hz Musa ile Hz Hızır'ın yolculuğu detaylı olarak bildirilmiş, Hz Hızır'ın Allah'tan bir nimet olarak sahip olduğu İlmi ledünve bu ilimle verdiği hikmetli kararlar açıklanmıştır Konuyla ilgili bir ayet şu şekildedir:
Derken, Katımızdan kendisine bir rahmet verdiğimiz ve tarafımızdan kendisine bir ilim öğrettiğimiz kullarımızdan bir kulu buldular
(Kehf Suresi, 65)
Kehf Suresi'nin bundan önceki ayetlerinde, Hz Musa'nın bir yardımcısıyla birlikte yaptığı yolculuk bildirilmektedir Bu ayette Hz Musa ve yardımcısının Hz Hızır ile karşılaştıkları bildirilmektedir Hz Hızır Allah'ın kendisine rahmet verdiği bir kişidir Yüce Allah'ın Rahman ve Rahim sıfatı Hz Hızır üzerinde tecelli etmektedir Allah, Hz Hızır'a Kendi Katından üstün bir ilim vermiş ve onu üstün bir kul kılmıştır
Musa ona dedi ki: Doğru yol (rüşd) olarak sana öğretilenden bana öğretmen için sana tabi olabilir miyim?
(Kehf Suresi, 66)
Ayetlerde yer alan bilgilerden, Hz Musa'nın buluşacağı bu kutlu kişi hakkında daha önceden vahiy ile detaylı bilgi aldığı anlaşılmaktadır (Allahu alem) Söz konusu durumu ortaya koyan pek çok delil vardır Örneğin Hz Musa, bulunduğu yere göre oldukça uzak olmasına rağmen buluşacağı yere gitmek için bir çaba sarf etmiştir Çünkü orada buluşacağı kişinin kendisine çok fazla fayda vereceğine emindir Bunun herhangi bir buluşma olmadığını, çok özel bir buluşma olduğunu bilmektedir O nedenle her türlü zorluğu göze almakta, uzun bir yol katetmektedir
Ayrıca Hz Musa, buluşur buluşmaz karşısındaki kişiyi hemen tanımış, onun üstün ahlakını ve ilmini fark etmiş ve kendisine tabi olmayı talep etmiştir Bu da karşısındaki kişinin ilim öğretilen, kutlu bir kişi olduğunun kendisine önceden bildirilmiş olabileceğini göstermektedir (En doğrusunu Allah bilir)
Buluşacağı bu kişinin doğru yolda olan ve doğru yola ileten bir kişi olduğu, bu kişiye tabi olması gerektiği ve ondan bilgi öğrenmesi gerektiği Hz Musa'ya vahiy yoluyla bildirilmiş olabilir (En doğrusunu Allah bilir) Üstelik ondan aldığı bu bilgi ve ilim ile Hz Musa'nın doğru yola ulaşacağını da bildiği anlaşılmaktadır Bu nedenle de o şahsı gördüğünde, ona tabi olmak istediğini hemen söylemiştir
Dedi ki: Gerçekten sen, benimle birlikte olma sabrını göstermeye güç yetiremezsin(Kehf Suresi, 67)
Ayetlerde bildirildiğine göre, Hz Hızır da Hz Musa hakkında detaylı bilgiye sahiptir (Allahu Alem) Üstelik konuşmalarından, Hz Hızır'ın geleceğe dair bilgilere de Allah'ın bildirmesiyle sahip olduğu anlaşılmaktadır
Hz Hızır, Hz Musa'nın talebini dinledikten sonra, öncelikle ona kendisiyle birlikte olmaya sabır gösteremeyeceğini söylemiştir Daha hiçbir olay olmadan, Hz Musa'nın nasıl bir tavır göstereceğini bilmeden ve görmeden Hz Hızır'ın böyle bir açıklamada bulunması çok dikkat çekicidir Bunun nedeni ise Rabbimiz'in bir lütfu olarak Hz Hızır'ın geleceği bilmesidir (En doğrusunu Allah bilir)
Bu bilginin Hz Hızır tarafından bilinmesi, herolayın Allah'ın dilemesiyle gerçekleştiğine de bir işaret niteliğindedir Çünkü Allah, gelecek hakkındaki bilgiyi ancak dilediği kullarına, dilediği kadarıyla vermektedir Hz Hızır'ın gelecekten haber vermesi de ancak Allah'ın takdiriyle mümkündür Kuran'ın çeşitli ayetlerinde bildirildiği gibi, Allah kullarından dilediğine gaybın haberlerini verebilir
Hz Musa'nın, kıssanın sonraki bölümlerinde karşılaşacağı olaylar çoktan sonuçlanmıştır ve Allah Katında her anıyla bilinmektedir Yaşayacağı olaylar, Hz Musa'nın kaderinde yazılmıştır Bu da insanın, Allah'ın kaderinde takdir ettiği dışında hiçbir şey yaşayamayacağına açık bir delildir Müminlerin, bu ilmi kavramış, Allah'a ve kadere teslim olmuş, mütevekkil kişiler olması gerektiği ayetlerde şu şekilde bildirilir:
De ki: Allah'ın dilemesi dışında, kendim için zarardan ve yarardan (hiçbir şeye) malik değilim Her ümmetin bir eceli vardır Onların ecelleri gelince, artık ne bir saat ertelenebilirler, ne öne alınabilirler (Yunus Suresi, 49)
(Böyleyken) Özünü kavramaya kuşatıcı olamadığın şeye nasıl sabredebilirsin?(Kehf Suresi, 68)

İnsanın gün içinde başına pek çok olay gelir Zorluklarla, sıkıntı verici durumlarla, neşe ve huzur veren olaylarla karşılaşır Ancak insanların büyük bir bölümü Allah'ın varlığını ve her olayın Allah Katında bir kader üzere belirlendiğini düşünmedikleri için, başlarına gelen olayları şans ya da tesadüf gibi gerçek dışı kavramlarla açıklamaya çalışırlar Bu da olup bitenlere hayır gözüyle bakmalarını, yaşadıklarından hikmetli sonuçlar çıkarabilmelerini engeller Bu nedenle de sürekli sıkıntıya, üzüntüye düşer, mutsuz olurlar Bu, iman edenlerle iman etmeyen kişiler arasındaki çok büyük bir farktır Çünkü iman edenler her olayın Allah'ın dilemesiyle ve çok büyük bir hayırla yaratıldığının bilincindedirler
Unutmamak gerekir ki, Allah sonsuz, insan ise sınırlı bir akla sahiptir İnsan ancak olayların görünen kısmı ile muhatap olabilmekte ve ancak kendi anlayışı ile bu olayları değerlendirebilmektedir Bazı insanlar sınırlı bilgi ve anlayışı ile kimi zaman hayır ve güzellik olan bir olayı olumsuz, kötü bir olayı ise olumlu ve hayırlı olarak nitelendirebilmektedirler Bu durumda doğruları görebilmek için iman eden bir insanın yapması gereken şey, Allah'ın sonsuz akıl ve bilgisine teslim olarak, her olaya hayır gözüyle bakmaktır Çünkü olumsuz gibi görünen her olay da iman eden bir insan için gerçekte bir kader dersidir Nitekim Allah bir Kuran ayetinde şöyle bildirmiştir:
Olur ki hoşunuza gitmeyen bir şey, sizin için hayırlıdır ve olur ki, sevdiğiniz şey de sizin için bir şerdir Allah bilir de siz bilmezsiniz (Bakara Suresi, 216)
(Musa İnşaAllah, beni sabreden (biri olarak) bulacaksın Hiçbir işte sana karşı gelmeyeceğimdedi (Kehf Suresi, 69)
Ayette görüldüğü üzere, Hz Musa, Hz Hızır'ın söylediği sözler karşısında hemen Müslümanca bir tavır göstermekte ve İnşaAllahyani eğer Allah dilerse şeklinde cevap vermektedir Bu kelime, müminlerin Allah'a olan teslimiyetlerinin, kaderin her an işlediğini bildiklerinin, Allah dilemedikçe hiçbir şeye güç yetiremeyeceklerinin farkında olduklarının bir ifadesidir
Kehf Suresi'nin 23 ve 24 ayetlerinde bildirildiği gibi, hiçbir şey için bunu yarın mutlaka yapacağımdememek, Allah dilerse (inşaAllah)demek Allah'ın bir emridir
Hz Musa'nın bu cevabıyla Allah, Müslümanların bir işe başlamadan, bir karar vermeden, ertesi gün için bir plan yapmadan önce mutlaka inşaAllahdemelerinin önemini bildirmektedir Çünkü insana o işi gerçekleştirme gücünü ve becerisini veren de, sonuçta başarıya ulaştıracak olan da yalnızca Allah'tır
Müslümanların bu çok önemli gerçeği bir an bile akıllarından çıkarmamaları, kainattaki her olayın herşeyden haberdar olan Allah'ın kontrolünde ve bilgisinde olduğunu unutmamaları gerekmektedir
Dedi ki: Eğer bana uyacak olursan, hiçbir şey hakkında bana soru sorma, ben sana öğütleanlatıp söz edinceye kadar(Kehf Suresi, 70)
Hz Musa ve Hz Hızır kıssası ile peygambere ve elçilere uymanın önemine bir kez daha dikkat çekilmektedir Bu tabiyet esnasında müminlerin titiz bir saygı göstermeye ehemmiyet vermeleri gerekmektedir Ayetlerde elçilere itaatin önemi şu şekilde bildirilmektedir:
Kim Resule itaat ederse, gerçekte Allah'a itaat etmiş olur Kim de yüz çevirirse, Biz seni onların üzerine koruyucu göndermedik (Nisa Suresi, 80)
Allah'a ve elçisine itaat edin, ki merhamet olunasınız (Ali İmran Suresi, 132)
Müminler, elçiye itaat ederken aslında Rabbimiz'e itaat ettiklerini bilmeli, elçilerin aldıkları her kararı, yaptıkları her işi hayır ve hikmet gözüyle değerlendirmeli ve onlara gönülden tabi olmalıdırlar
Nitekim Hz Musa ve Hz Hızır kıssasındaki ayetlerde de tabi olunan kişinin gerekli gördüğü zaman yaptığı işlerin, aldığı kararların ve söylediği sözlerin hikmetini öğütle açıklayacağı bildirilmektedir Örneğin Kehf Suresi'nin bu ayetinde, Hz Hızır'ın ben sana öğütleanlatıp söz edinceye kadardediği belirtilerek, Hz Musa'ya karşılaştığı olayların hikmetinin açıklanacağı bildirilmiştir
Böylece ikisi yola koyuldu Nitekim bir gemiye binince, o bunu (gemiyi) deliverdi (Musa) Dedi ki: İçindekilerini batırmak için mi onu deldin? Andolsun, sen şaşırtıcı bir iş yaptın(Kehf Suresi, 71)
Kehf Suresi'nin bu ayetinden, Hz Musa'nın Hz Hızır ile olan yolculuğu sırasında yanına genç arkadaşını almadığı anlaşılmaktadır Bu seçimin pek çok hikmeti olabilir Ancak bunlardan biri, ikili eğitimin önemine işaret etmesidir (Allahu Alem)
Gerçekten de ikili eğitim, olabilecek en iyi eğitim şeklidir Kalabalık bir topluluk içindeyken insanların konsantrasyonlarının dağıldığı, dikkatlerini toplamakta zorlandıkları bilinen bir gerçektir Üç kişi olunduğunda dahi insanın dikkatinin dağıldığı, eğitimini aldığı konuya yoğunlaşmakta zorlandığı bilinmektedir İşte bu nedenle Kuran'da teke tek eğitime işaret edilmektedir Bu şekilde kişi çok daha kolay konsantre olur, dikkatini verir ve eğitimi veren kişiyle doğrudan iletişim halinde olduğu için konuları çok daha hızlı kavrayabilir Nitekim tüm dünyada geçerli olan özel ders alma sisteminin önemi de bu olumlu yönlerinden kaynaklanmaktadır
Ayette bildirilen bir konu daha vardır: Hz Musa, Hz Hızır'ın çok değerli bir kişi olduğunu, hayırla görevlendirildiğini çok iyi bilmektedir
Ayette bildirilen olay, Hz Hızır'ın ilk karşılaştıklarında ona söylediği sabır gösteremeyeceği olaylardan birinin kaderinde gerçekleştiği andır Hz Hızır'a geleceğe dair verilen bilginin bir kısmı böylece gerçekleşmiştir
Dedi ki: Gerçekten benimle birlikte olma sabrını göstermeye kesinlikle güç yetiremeyeceğini ben sana söylemedim mi?(Musa Beni, unuttuğumdan dolayı sorgulama ve bu işimden dolayı bana zorluk çıkarmadedi (Kehf Suresi, 7273)
Kehf Suresi'ndeki bu ayetlerde, Hz Hızır'ın konuşmalarındaki kesinlik dikkati çekmektedir Hz Hızır, gerçekleşecek olan olayları bildirirken çok emin bir üslupla konuşmaktadır Hz Musa'nın hiçbir şekilde sabredemeyeceğini kesinliklediyerek ifade etmektedir
73 ayette ise herşeyin Allah'ın emriyle gerçekleştiğine tekrar işaret edilmektedir İnsanın kendi iradesiyle ağzından tek bir kelime çıkması, ya da ağzından çıkacak bir kelimeyi engellemesi kesinlikle mümkün değildir Çünkü insana nutku veren ve onu konuşturan Allah'tır Allah canlıcansız dilediği her varlığa dilediğini söyletmeye güç yetirendir Nitekim Kuran ayetlerinde Allah'ın kıyamet gününde insanların işitme, görme duyularına ve derilerine nutuk verdiği bildirilmektedir Bu durum ayetlerde şu şekilde buyrulmaktadır:
Sonunda oraya geldikleri zaman, işitme, görme (duyuları) ve derileri kendi aleyhlerine şahitlik edecektir Kendi derilerine dediler ki: Niye aleyhimizde şahitlik ettiniz?Dediler ki: Herşeye nutku veripkonuşturan Allah, bizi konuşturdu Sizi ilk defa O yarattı ve O'na döndürülüyorsunuz Siz, işitme, görme (duyularınız) ve derileriniz aleyhinize şahitlik eder diye sakınmıyordunuz Aksine, yaptıklarınızın birçoğunu Allah'ın bilmeyeceğini sanıyordunuz(Fussilet Suresi, 2022)
Başka ayetlerde de Allah'ın izin vermesi dışında hiçbir varlığın konuşmaya güç yetiremeyeceğini Rabbimiz şöyle bildirmektedir:
Göklerin, yerin ve ikisi arasında bulunanların Rabbi Rahman olan (Allah); O'na hitap etmeye güç yetiremezler Ruh ve meleklerin saflar halinde duracakları gün; Rahman'ın kendilerine izin verdikleri dışında olanlar konuşmazlar (Konuşacak olan da,) Doğruyu söyleyecektir (Nebe Suresi, 3738)
Unutmayı ve hatırlamayı Allah meydana getirir Allah geçmişten bugüne kadar yaşamış olan tüm insanların zihinsel faaliyetlerinin tamamına hakim olandır Unutması da, soruyu sorması da Hz Musa'nın kaderinde an an yazılmıştır Hiçbir insanın, beynine hakim olup bu unutmanın önüne geçmesi ya da söyleyeceği söze engel olması mümkün değildir Allah dilediği an, dilediği kişiye, dilediği konuyu unutturur Dilerse tüm hafızasını bir anda elinden alır, dilerse hiç bilmediği konuları onun hafızasında ilim olarak yaratır Bunların hepsi Allah'ın dilemesiyle gerçekleşir
Hz Musa'nın ayette geçen bu işimde bana zorluk çıkarmaşeklindeki sözlerinden ise, Hz Hızır'la olan eğitimin kesilmesini istemediği anlaşılmaktadır
Böylece ikisi (yine) yola koyuldular Nitekim bir çocukla karşılaştılar, o hemen tutup onu öldürüverdi (Musa) Dedi ki: Bir cana karşılık olmaksızın, tertemiz bir canı mı öldürdün? Andolsun, sen kötü bir iş yaptın(Kehf Suresi, 74)
Her insana canını veren ve verdiği canı alacak olan sadece Allah'tır Allah dilemedikçe bir insanın bir diğerini öldürmesi mümkün değildir Allah Enfal Suresi'nde bu durumu şu şekilde bildirir:
Onları siz öldürmediniz, ama onları Allah öldürdü; attığın zaman sen atmadın, ama Allah attı Mü'minleri Kendinden güzel bir imtihanla imtihan etmek için (yaptı) Şüphesiz Allah, işitendir, bilendir (Enfal Suresi, 17)
Hz Hızır da Allah'ın emri ve dilemesiyle hareket eden, salih bir kuldur Yaptığı her hareket, söylediği her söz ancak Allah'ın emriyle gerçekleşmektedir Üstelik bu ölümün bir cana karşılık olup olmadığını Allah dilemedikçe hiç kimsenin bilmesi mümkün değildir Aynı şekilde öldürülen çocuğun tertemiz bir canolup olmadığını da Allah bildirmedikçe, hiç kimse bilemez
Dedi ki: Gerçekte benimle birlikte olma sabrını göstermeye kesinlikle güç yetiremeyeceğini ben sana söylemedim mi?(Musa Bundan sonra sana birşey soracak olursam, artık benimle arkadaşlık etme Benden yana bir özre ulaşmış olursundedi (Kehf Suresi, 7576)
Kullarına dilediği zaman sabır gösterme gücünü veren, dilediği zaman da bu gücü geri alan Allah'tır Kuran'da müminlerin bu güzel özellikleri pek çok ayette vurgulanmakta, ancak sabrı verenin Allah olduğu belirtilmektedir Örneğin Bakara Suresi'nde Talut'un ordusunun savaş sırasında sabrı Allah'tan diledikleri bildirilir:
Onlar, Calut ve ordusuna karşı meydana (savaşa) çıktıklarında, dediler ki: Rabbimiz, üzeri mize sabır yağdır, adımlarımızı sabit kıl (kaydırma) ve kafirler topluluğuna karşı bize yardım et(Bakara Suresi, 250)
Kehf Suresi'nin 76 ayetinde ise Hz Musa'nın, meydana gelen bu durumdan Hz Hızır'ın rahatsızlık duyduğunun farkında olduğu anlaşılmaktadır Hz Hızır'ın yaptığı hatırlatmalara ve sabır gösteremeyeceği yönünde kesinlik arz eden konuşmalarına rağmen, Hz Musa sabır göstereceğini ifade etmiş, ancak iki olaydan sonra bir çözüm yolu bulmaya karar vermiştir Bunun için de Hz Hızır'ın bu eğitimden vazgeçmemesine yönelik yeni bir ikna üslubu kullanmıştır
Hz Musa'nın isteği, Hz Hızır'a güvence ve garanti vererek bu dersten vazgeçmesini engellemektir Hz Musa eğitimin olabildiğince devam etmesini ve Hz Hızır gibi özel ilim verilmiş kutlu bir kuldan mümkün olduğu kadar istifade edebilmeyi istemektedir Bunun için de ikna edici bir şart koşmayı çözüm yolu olarak bulmuştur
(Yine) Böylece ikisi yola koyuldu Nihayet bir kasabaya gelip yemek istediler, fakat (kasaba halkı) onları konuklamaktan kaçındı Onda (kasabada) yıkılmaya yüz tutmuş bir duvar buldular, hemen onu inşa etti (Musa) Dedi ki: Eğer isteseydin gerçekten buna karşılık bir ücret alabilirdin(Kehf Suresi, 77)
Yollarına devam eden Hz Musa ve Hz Hızır, girdikleri kasabada güzellikle karşılanmamışlardır Bu karşılamadan, yaptıkları yolculuğun çok zorlu bir yolculuk olduğu anlaşılmaktadır Çünkü kasaba halkı onları konuklamaktan, hatta onlara yemek vermekten dahi kaçınmıştır
Bu ayette Allah, doğruyu ve faydalı ilmi bulmak için her türlü zorluğa talip olunmasının makbuliyetine işaret etmektedir (Allahu Alem) Hz Musa da, Hz Hızır ile birlikte olabilmek, onun ilminden istifade edebilmek ve öğütlerinden faydalanabilmek için her türlü zorluğa razıdır Bu tüm inananlar için de bir öğüt niteliğindedir Müslümanlar da benzer bir durumla karşılaştıklarında aynı kararlılığı ve güzel ahlakı göstermelidirler
Ayette ayrıca Hz Hızır'ın son derece yetenekli, maharetli ve süratli bir kimse olduğuna işaret edilmektedir Bu, hem daha önce gemiyi içindekilere hiç sezdirmeden tahrip edebilmesinden, hem de duvarı inşa ederken yaptığı işin hızından ve dayanıklılığından anlaşılmaktadır Allah Kuran'da hemen onu inşa ettidiye bildirerek bu hıza ve tecrübeye işaret etmiştir Ayrıca Hz Hızır, gemiyi delerken de çok büyük bir hüner göstermiştir Gemiyi tahrip etmemiş, sadece birkaç küçük hasarla, karşı tarafın beğenmeyeceği bir hale getirmiştir Buradan Hz Hızır'ın duvarın ve geminin yapıldığı malzemeye tam bir hakimiyeti olduğu anlaşılmaktadır
Ayetin devamında Hz Musa üçüncü ve son kez Hz Hızır'a bir soru sormaktadır Oysa Hz Hızır ücret alıp almaması gerektiğini zaten Allah'ın kendisine verdiği ilimle gayet iyi bilmektedir
Bir kişinin yaptığı iş karşılığında ücret alması zarureti yoktur Bazı durumlarda ücret alınırken, bazılarında alınmayabilir Bu, duruma ve koşullara göre değişebilir Mümin tüm yaptıklarını sırf Allah rızası için yapar Yaptığı herhangi bir iş ücretli olabildiği gibi ücretsiz de olabilir Ücretli olduğunda da alınan para yine sadece Allah rızası için kullanılır
Dedi ki: İşte bu, benimle senin aranda ayrılma (zamanı)mız Sana, üzerinde sabır göstermeye güç yetiremeyeceğin bir yorumu haber vereceğim (Kehf Suresi, 78)
Hz Musa'nın sorduğu bu son soru, aralarında ayrılma vaktinin geldiğinin de bir işareti niteliğindedir Zaten ayrılma gerekçesini Allah Hz Musa'ya söyletmiş, tek bir kez daha soru sorarsa ayrılacaklarına dair kendisi söz vermiştir Gerekçeyi ise Hz Hızır açıklamıştır
Bu ayette, Hz Hızır'ın, Hz Musa'ya yorumu yapılmadığı için sabredemedindiyerek öğütle açıklamada bulunacağı bildirilmektedir Bu sözleriyle, tüm bunların, hikmetleri açıklanırsa sabredebilecek şeyler olduğunu ifade etmiştir
Hz Hızır ve Hz Musa'nın yol boyunca yaşadıkları, ikisinin de kaderinde belirlenmiş ve Allah Katında yazılmıştır Bunların hiçbir şekilde farklı yaşanması ihtimali yoktur İkisinin ayrılma anı da, tıpkı birleşme anı ve birleşme yeri gibi, Allah Katında bellidir Allah ikisinin de kaderlerinde bu anları sonsuz evvelde belirlemiştir
Gemi, denizde çalışan yoksullarındı, onu kusurlu yapmak istedim, (çünkü) ilerilerinde, her gemiyi zorbalıkla ele geçiren bir kral vardı(Kehf Suresi, 79)
Bu ayette görüldüğü gibi, ayrılma kararını belirledikten sonra Hz Hızır olayların hayır ve hikmetlerini birer birer açıklamaya başlar Birinci olayda Hz Hızır bir gemiyi delmiştir Ancak bu gemiyi delmesinin çok önemli birkaç nedeni vardır
Hz Hızır'ın bu davranışının hikmetlerini açıklamadan önce, onun merhametli karakteri üzerinde durmak gerekir Hz Hızır hemen yoksulların yardımına koşmuş, onların sıkıntı içine düşmelerini, zorba kimselerden zulüm görmelerini engellemek istemiştir Bu hareketi, onun yoksul ve ihtiyaç içinde olanlara karşı duyduğu muhabbeti, şefkatli ve merhametli karakterini ortaya koymaktadır
Allah'ın üstün ilme sahip kullarından biri olan Hz Hızır da tüm elçiler gibi şefkatli ve merhametli, Allah'ın Katından rahmet verdiği bir insandır O nedenle de yoksulluk ve ihtiyaç içinde olan bu insanlara yardım etmek için hemen gemilerinde bir delik açmış, böylece gemiyi eksik ve kusurlu göstererek zalimlerin el koymasından kurtarmıştır
Hz Hızır'ın gemiyi delişinde de çok büyük bir akıl, feraset, basiret ve ileri görüşlülük hemen dikkati çekmektedir Çünkü gemiyi makul ölçülerde, tekrar tamir edildiğinde kolayca kullanılabilecek şekilde tahrip etmiştir Böylece gemiyi gören kişi kusurlu zannedecek ve el koymaktan vazgeçecektir Ancak gemi sahipleri zorba kişilerin mallarını gasp etme tehlikesi ortadan kalktıktan sonra gemiyi kolaylıkla yeniden tamir edip, kullanabilecek hale getireceklerdir
Ayette işaret edilen bir diğer önemli konu ise, yoksul halkın bulunduğu bölgede zorba bir rejim olmasıdır Yapılan uygulamalardan anlaşıldığı kadarıyla, bu, bir dikta rejimi olabilir Bu bölgedeki despot yönetim, iman edenlerin mallarını bir gerekçe göstermeden gasp ediyor olabilir Bu nedenle de müminler zorluk içinde yaşıyor ve bu durumdan bir çıkış yolu bulmakta zorlanıyor olabilirler (Allahu Alem)
İnsanların mallarının bu şekilde gerekçe gösterilmeden gasp edilmesi, eski dönemlerdeki despot derebeylik veya monarşilerde veya çağımızdaki faşist ve komünist rejimlerde sıkça görülen bir uygulamadır Söz konusu totaliter yönetimler, savunmasız halkların mallarına el koyarak, onları açlık ve yokluk içinde bırakmışlardır Bu örnek zorba yönetim anlayışının tarihin en eski dönemlerinden beri gelen bir düşünce olduğunun da bir delilidir

Çocuğa gelince, onun anne ve babası mü'min kimselerdi Bundan dolayı, onun kendilerine azgınlık ve inkar zorunu kullanmasından endişe edipkorktuk(Kehf Suresi, 80)
Ayette çocuğun ailesinin mümin kimseler olduğu bildirilmektedir Bu bilgi ile, o devirde de hak dinin olduğuna işaret edilmektedir
Hz Hızır'ın çocuğun canını almasıyla ilgili ayetleri açıklarken, üzerinde durulması gereken bir diğer konu ise çocuğun ölümünün Allah'ın bir takdiri olduğudur Allah, o çocuğun ölümünü kaderinde yer ve zaman olarak yazmıştır Allah Sizi çamurdan yaratan, sonra bir ecel belirleyen O'dur Adı konulmuş ecel, O'nun Katındadır(Enam Suresi, 2) ayetiyle insanlara bu gerçeği hatırlatmaktadır Kuran'da bildirildiği gibi her insanın canını melekler alır Allah, Enfal Suresi'nde bu gerçeği şu şekilde bildirir:
i, onların yüzlerine ve arkalarına vurarak: Yakıcı azabı tadındiye o inkar edenlerin canlarını alırken görmelisin (Enfal Suresi, 50)
Ancak meleklerin canı alması da bir sebeptir, gerçekte ise canı alan ancak Allah'tır
Allah bu çocuğun canının alınmasını Hz Hızır'ın eliyle takdir etmiştir Ancak Hz Hızır olmayıp, başka biri de bu ölüme vesile olabilirdi Bir kaza sonucu, kalbinin durması nedeniyle ya da düşüp başını yaralayarak bir anda hayatını yitirebilirdi Allah'ın Onların ecelleri gelince ne bir saat ertelenebilirler, ne de öne alınabilirler(Nahl Suresi, 61) ayetiyle bildirdiği gibi, bir kişinin eceli geldiği zaman, bu tarihi kimsenin engellemesi ya da öne alması mümkün değildir Ayrıca bu olayda Allah, ölüm meleklerini görünmeyen sebep kılmış, görünen yüzünde ise, Hz Hızır'ı çocuğun canını alıyor gibi göstermiştir Gerçekte ise Hz Hızır vahiyle hareket eden bir kuldur ve Allah'ın emrinin dışına kesinlikle çıkamaz Allah dilemedikçe, kendi iradesiyle birşey yapması mümkün değildir Allah bu çocuğun canını almak için onu vesile kılmıştır
Hz Hızır ise ileride iman etmeyeceğine dair kesin bilgiye sahip olduğu bir çocuğu, Allah'ın emriyle öldürmektedir O çocuğun hem ailesine ve çevresine zulmetmesini engellemek, hem de günahlara boğulmasına mani olmak istemektedir Bunun için Allah’ın izniyle önceden tedbir almaktadır
Böylece, onlara Rablerinin ondan temiz olmak bakımından daha hayırlısı, merhamet bakımından da daha yakın olanını vermesini diledik(Kehf Suresi, 81)
İnsanların büyük bir bölümü ölüm, yakınlarını kaybetme gibi olayların hayır ve hikmet yönünü görmekte zorlanırlar Oysa dünya üzerinde gerçekleşen her olayda olduğu gibi, ölümde de çok büyük hikmetler ve hayırlar gizlidir Bu hikmetlerden biri ayette Allah'ın daha güzelini ve daha temizini vermekistediği şeklinde bildirilmektedir
Duvar ise, şehirde iki öksüz çocuğundu, altında onlara ait bir define vardı; babaları salih biriydi Rabbin diledi ki, onlar erginlik çağına erişsinler ve kendi definelerini çıkarsınlar; (bu,) Rabbinden bir rahmettir Bunları ben, kendi işim (özel görüşüm) olarak yapmadım İşte, senin sabır göstermeye güç yetiremediğin şeylerin yorumu(Kehf Suresi, 82)
Hz Hızır'ın açıkladığı son hikmet ise öksüz çocuklara ait olan duvarı inşa etmesi ile ilgilidir
Bu ayette salih müminlere ait öksüz ve yetim çocukların korunmalarına dikkat çekilmektedir Allah yetimler hakkında Bakara Suresi'nde şu şekilde buyurmaktadır:
Ve sana yetimleri sorarlar De ki: Onları ıslah etmek (yararlı kılmak) hayırlıdır Eğer onları aranıza katarsanız, artık onlar sizin kardeşlerinizdir Allah bozgun (fesad) çıkaranı ıslah ediciden bilir (ayırt eder) Eğer Allah dileseydi size güçlük çıkarırdı Şüphesiz Allah güçlü ve üstün olandır, hüküm ve hikmet sahibidir(Bakara Suresi, 220)
Ayette de bildirildiği gibi iman edenler yetimlerin hakkını korumada, onların ahlakını güzelleştirmede azami titizlik gösterirler Bu onların güzel ahlaklarının, Allah'ın emir ve tavsiyelerini uygulamadaki titizliklerinin bir sonucudur Müslümanlar, Hayır olarak infak edeceğiniz şey, annebabaya, yakınlara, yetimlere, yoksullara ve yolda kalmışadır Hayır olarak her ne yaparsanız, Allah onu şüphesiz bilir(Bakara Suresi, 215) ayetinde bildirildiği gibi yetimlere infakta bulunurlar Kendileri, ona duydukları sevgiye rağmen yemeği, yoksula, yetime ve esire yedirirler(İnsan Suresi, 8) ayetinde ise kendileri ihtiyaç içinde bulunsalar bile, öncelikle onları koruyup kolladıkları bildirilmiştir
Hz Hızır da İslam ahlakının bir gereği olarak yetim çocukların geleceğini düşünmekte ve onlar için çok önemli bir yatırım yapmaktadır Eğer Hz Hızır duvarı tamir etmeseydi, duvar yıkılıp yetim çocukların babalarına ait hazine ortaya çıkacak, çocukların malları da zalim kimseler tarafından yağmalanacaktı İşte bu nedenle Hz Hızır hazine için, çocuklar ergenliğe erişinceye kadar korunup, gizlenebilecek sağlam bir yer yapmış, onların gelecekleri için önemli bir tedbir almıştır
Hz Hızır'ın yoksullara ve yetimlere gösterdiği bu şefkat ve merhamet daha önce de vurguladığımız gibi, Allah'ın Rahim (sonsuz merhamet sahibi) sıfatının bir tecellisidir Hz Hızır'ın bu duvarı sağlam inşa etmesi ile, çocukların mallarını korumak için güçlü bir tedbir almanın önemine işaret edilmektedir Hz Hızır Allah'a tevekkül etmiş ve bu nedenle de çocuklar için çok sağlam, Allah Katında belirlenmiş zamana kadar zarar görmeyecek, muhkem bir duvar inşa etmiştir
Ayrıca bir duvarın yıkılması başta oradan geçen insanlar olmak üzere çevresindeki bitkilere, yakınlarında olan hayvanlara çok büyük zarar verip, ölüm ya da yaralanmalara neden olabilir Bu ayette de yıkık duvarların tekrar inşa edilirken sağlam yapılmaları gerektiğine işaret ediliyor olabilir (Allahu Alem)
Ayette ayrıca Hz Hızır'ın Bunları ben, kendi işim (özel görüşüm) olarak yapmadımdediği de bildirilmektedir Bu, daha önce de vurguladığımız gibi, Hz Hızır'ın herşeyi yapanın Allah olduğunu, herşeyin kaderde olup bittiğini bildiğini gösteren bir konuşmadır Hz Hızır hiçbir kararı kendi dilemesiyle vermediğini en güzel şekilde ifade etmektedir
Görüldüğü gibi Hz Musa, Hz Hızır ile buluşmasında Allah'ın izniyle çok önemli ve hikmetli bir eğitim almış, Hz Hızır'ın Rabbimiz'in dilemesiyle bazı gayb bilgilerine sahip özel bir insan olduğuna şahitlik etmiştir Hadislerde yer alan bilgilere, İslam alimlerinin çeşitli açıklamalarına ve İslam tarihi kaynaklarına göre, Hz Hızır dönem dönem peygamberlere ve Allah'ın salih kullarına yardımcı ve destekçi olmaktadır
Sonuç
Rabbimiz'in, Allah'ın size verdiği nimeti ve size öğüt olarak indirdiği Kitab'ı ve hikmeti anın(Bakara Suresi, 231) ayetiyle bildirdiği hükmü gereği bu yazıda Hz Musa ve Hz Hızır kıssasının bazı hikmetleri üzerinde durulmuştur Ayetlerde bildirilen bu hikmetleri anlamaya ve her an yaşamaya çalışmak, aynı zamanda insanlara da anlatmak, tüm Müslümanlar için bir sorumluluktur Allah Kuran'da şu şekilde buyurmaktadır:
Andolsun, onların kıssalarında temiz akıl sahipleri için ibretler vardır (Bu Kur'an) düzüp uydurulacak bir söz değildir, ancak kendinden öncekilerin doğrulayıcısı, herşeyin 'çeşitli biçimlerde açıklaması' ve iman edecek bir topluluk için bir hidayet ve rahmettir (Yusuf Suresi, 111)