I.İnonu Savaşı

Iİnonu Savaşı
Iİnonu Savaşı Nedenleri
Iİnonu Savaşı Sonucları



I İnonu Muharebesi, 6 Ocak 1921 tarihinde iki koldan taarruza gecen Yunan kuvvetleriyle İnonu mevzilerinde savunmada olan Ankara Hukumeti kuvvetleri arasında yapılan muharebelerdir 6 Ocak 1921 tarihine kadar Uşak ve Bursa bolgesinde hazırlıklarını surduren Yunanlılar, TurkBatı Cephesi birliklerinin Cerkez Ethem Kuvvetlerinin Tenkili harekatı ile meşgul olmasından da faydalanarak, İnonuEskişehir istikametinde taarruza başladılar 69 Ocak 1921 tarihleri arasındaki muharebeler, ortme ve emniyet kuvvetleri harekatı şeklinde cereyan etti İnonu mevzilerindeki muharebeler 10 Ocak 1921 tarihinde başlamış, Yunan kuvvetlerinin taarruz cıkış hatlarına cekildiği 11 Ocak 1921 tarihine kadar surmuştur


Savaş oncesi

15 Mayıs 1919'da İzmir'i işgal eden Yunanlılar, ileri hareketa devamla Milne Hattı olarak ifade edilen Ayvalık SomaAkhisarAydın hattına ulaştılar 22 Haziran 1920'de iki koldan tekrar ileri harekata gecen Yunan kuvvetleri, Kuzey Grubu ile 30 Haziran 1920'de Balıkesir'i, 8 Temmuz 1920'de Bursa'yı işgal ettiler Salihli Afyon istikametinde ilerleyen Guney Grubu ise, 29 Ağustos 1920'da Uşak bolgesini ele gecirdi

Bu gelişmeler sonrasında Yunanistan’daki secimler ardından kurulan hukumet, İtilaf Devletleri’nin guvenini kazanmak acısından Anadolu’da askeri bir başarı elde etmenin gerekli olduğunu duşunmektedir Ote yandan Kral Konstantin, Meclisin acılışında yaptığı konuşmada, savaşa devam edileceğini acıkca belirtmişti Bu siyasi ortam, yeni Yunan Hukumetinin Anadolu’da bir ileri harekata girişmesini siyasi anlamda zorlamaktaydı Batı Anadolu’daki Turk kuvvetlerinin 1920 yılı sonlarında Cerkez Ethem Ayaklanması ile uğraşıyor olması, bu siyasi zorlama icin uygun bir askeri ortam sağlamaktaydı Gercekten de Turk kuvvetlerinin esas unsurları Cerkez Ethem kuvvetleri ile mucadele ederken cephe hattında buyuk olcude ortme kuvvetleri bulunmaktaydı

İngiliz birliklerinin işgali altındaki İstanbul’daki Yunan Askeri Heyeti, Batı Anadolu’da askeri anlamda belirgin bir hareketlilik olduğunu, Yunan Genel Kurmayı’na rapor etmekteydi Bu nedenle Yunan kuvvetlerinin bir an once harekete gecmesi gerekli gorulmekteydi

Gucler

Uşak Bursa hattındaki Yunan Kucuk Asya Ordusu kuvvetleri, iki kolorduda, yedi piyade tumeni ve bir suvari tugayından oluşmaktadır Yunan 3 Kolordusu, İzmir Tumeni, Manisa Tumeni ve Adalar Tumeninden oluşmaktadır ve Bursa yoresinde konuşlanmıştır Yunan 1 Kolordusu ise Uşak bolgesinde dort tumenden oluşmaktadır

Turk Batı Cephesi kuvvetleri ise,

* Bursa bolgesinde

Gozetleme ve ortme gorevindeki 24 Tumen Tumen, dort piyade alayı, uc suvari boluğu, Tumen Hucum Taburu’ndan oluşmaktadır Ayrıca Batı Cephesi Komutanlığı emrindeki Gokbayrak Taburu, cephenin kuzey kesiminde bulunmaktadır Bu kuvvetler, 245 subay, 5223 erat, 2266 tufek, 27 makineli tufek ve 10 toptur Tufeklerden 1320 adetinde kasatura yoktur, dolayısıyla Tumenin sungu gucu 946’dır

Tumen birliklerinin yerleşimi ise,

* İznik Golu kuzeyinde 2 Piyade Alayı ve iki dağ topu,
* Yenişehir kesiminde 143 Piyade Alayı, suvari boluğu ve iki topcu takımı,
* İnegol kesiminde 126 Piyade Alayı, bir suvari boluğu ve bir sahra top bataryası,
* Tumen Karargahı, bir suvari boluğu ve hucum taburu, 32 Piyade Alayı, Tumen ihtiyatı şeklindedir

* Kutahya bolgesinde

Cerkez Ethem Kuvvetleri karşısında 11 ve 61 Tumen’ler ve 1 Suvari Tugayı

Ayrıca Kutahya ve Afyon dolaylarında Guney Cephesi Komutanlığı’na bağlı birlikler bulunmaktadır

Harekat planları

Turk tarafı

Turk tarafının Batı Cephesi’nde bir harekat planı bulunmamaktadır Turk Genel Kurmayı, Cerkez Ethem sorununu cozmeden, duzenli ordu oluşturulması surecini tamamlamadan askeri bir harekata girişmeyi zamansız bulmaktadır Yunan kuvvetlerinin taarruzu karşısında bir Turk harekat planı, ancak Yunan kuvvetlerinin ileri harekatı başladığında, zorunlu olarak gundeme gelmiştir Cerkez Ethem kuvvetlerine karşı bir harekatın uygulamaya konulmasından once de bir Yunan taarruzu olasılığı değerlendirilmekte idi ve onplanlamalar yapılmaktaydı

Yunan kuvvetlerinin taarruzu başladığında hızla oluşturulan harekat planına gore,

* Batı Cephesi’nde, Cerkez Ethem kuvvetlerine karşı olan harekat gecici olarak durdurulacak, 11 Tumen ve aktarabilecek diğer birlikler hızla İnonu Cephesi’ne kaydırılacak ve bu bolgede kesin savunma yapılacaktır Cerkez Ethem kuvvetleri karşısında Gediz bolgesinde 61 Tumen ile 1 Suvari Tugayı kalacaktır Cerkez Ethem kuvvetleri taarruz edecek olursa Kutahya’ya kadar oyalama muharebeleri yapılacak, Kutahya kesin olarak savunulacaktır Batı Cephesi Komutanlığı ayrıca, İnegol’de bulunan 126 Alay’a, Yunan kuvvetlerini elden geldiğince oyalamasını emretmiştir Boylece Yunan taarruz planı ve kuvvetlerinin duzeni konusunda kesin bilgi edinilmiş olacak, hem de İnonu mevzilerine kuvvet kaydırmakta zaman kazanılmış olacaktır
* Guney Cephesi’nde, Cerkez Ethem kuvvetleriyle uğraşmakta olan kıt’alar derhal Afyon ve Dumlupınar mevzilerine doneceklerdir Afyon’daki iki alay hemen Dumlupınar mevzilerine aktarılacak ve Yunan ileri harekatı bu mevzilerde karşılanacaktır Cephe Komutanlığı emrindeki suvari unsurları, İnonu mevzileri yarılacak olursa Ankara yonunu ortmek uzere hazır tutulacaktır

Batı Cephesi Komutanı Albay Mustafa İsmet (İnonu) Bey'in savunma tertibi şoyledir Mevzilerin kuzey kesimi 24 Tumen, guney kesimi ise 11 Tumen'le işgal ve savunulacaktır Polatlı'dan getirilen depo alayı ile 4 Tumen, cephe ihtiyatını oluşturacaktır

Turk ust komutanlığı bu on planlamalarda, Yunan kuvvetlerinin esas olarak iki hattan taarruz edebileceklerini hesaplamaktadır

* Bursa’nın doğusunda, İnegol’den Yalova’ya kadar olan hatta konuşlanmış Yunan kuvvetlerince, guneydoğuya,
* Eskişehir yonunde ve Uşak dolaylarında konuşlanmış Yunan kuvvetlerince kuzeydoğuya, yine Eskişehir yonunde

Kuzeybatıdan gelecek bir taarruz, savunulabilecek doğal mevziler vardır Bununla birlikte Soğut İnonu hattı, en gerideki mevzidir, Eskişehir’e kadar savunmaya uygun mevzi yoktur Daha guneyde Afyon’a kadar olan arazi dikkatle incelenmiş, savunmaya uygun bolgeler tek tek belirlenmiştir

* İnonu Mevzii

İnonu Savunma Mevzii, yaklaşık 30 kmlik bir savunma hattıdır Kazancı Deresi, mevzii ikiye ayırmaktadır Kuzeyde kalan savunma hatları, Bursa – Yenişehir – Bilecik – Soğut yaklaşımını karşılayacak durumdadır Guneyde kalan savunma hatları ise Bursa – İnegol – Pazaryeri – Karakoy yaklaşımını ortmektedir Mevzii, 5 Temmuz 1920 tarihinde 20 Kolordu Komutanlığı tarafından planlanmış, izleyen aylarda tahkimat calışmaları surudurulmuştu Siperlerin cok buyuk bir kısmı, “boy siperi haline getirilmişti Asıl savunma hatlarının ilerilerinde on savunma hatları da oluşturulmuştu

Mevzilerin kuzey kesimi, ileri gozetleme mevzileri oluşturmaya olanak sağlayan arazi yapısı nedeniyle oldukca sağlam konumdadır Ancak guney kanat, Yunan kuvvetleri Mezit Vadisi’ni aşmayı başaracak olursa, kuşatılma tehdidi altında kalırlardı Bu riski onleyebilmek icin Turk tarafı, Kurşunlu guneyine duşen Kınık Boğazı’nda, yeterince fazla topcu unsurlarınca desteklenen, hareketli birlikler konuşlandırmıştır

Yunan Tarafı

Yunan harekat planı, sınırlı hedefli bir plandır Siyasi amac, Batı Anadolu’da askeri bir başarı elde ederek Batılı devletler karşısında saygınlık korumaktır Askeri amac ise Bilecik Bozuyuk Eskişehir bolgesinde toplanmakta olan Turk kuvvetlerini dağıtmak, bu kuvvetlere ait askeri malzemeyi ve demiryolu hattı ile demiryolu koprulerini imha etmektir Soz konusu demiryolu hattı, Ankara – Eskişehir hattının kuzeye yonelen ayrımıdır ve Bilecik uzerinden Adapazarı ve İzmit’e devam etmektedir Plana gore harekata katılan birlikler, ele gecirilen malzemenin geriye taşınması tamamlanıncaya kadar bolgede kalacak, sonrasında geri cekilecektir

General Papoulas komutasındaki Yunan Kucuk Asya Ordusu, harekat icin uc taarruz grubu olarak duzenlenmiştir Ana Taarruz Grubu, 3 İzmir Kolordusu’dur Kuvvetin ağırlıklı bolumu sağ kanatta olmak uzere Bursa – Eskişehir hattında taarruz edecektir Sağ kanat, Turk kuvvetlerinin Eskişehir uzerinden geri cekilmesini onleyecektir Yan Taarruz Grubu, ana grubun kuzey hattından Yenişehir Bilecik Soğut hattından taarruz edecek olan İzmir Tumeni’dir Guney Taarruz Grubu ise 1 Kolordu’dur Uşak’dan Banaz yonunde taarruz edecek olan kolordunun gorevi, Turk Guney Cephesi’nin kuzeye kuvvet kaydırmasını onlemektir

1 İnonu Muharebesi Trikupis'in anılarında Avgin Savaşı olarak geciyor ve bu savaş hakkında Yunan Generali aşağıdaki satırları yazıyor:1

Butun gun devam eden Avgin Savaşı, en kanlı savaşlardan biri olmuştur Bizimle kıyas kabul etmeyecek kadar fazla sayıda Turkle carpışıyorduk (General Trikupis'in kaynak belirtmeden verdiği Tarafların sayıları ve kayıplar ile ilgili bilgiler, diğer kaynaklarla celişmekte) Turk ordusundan Yarbay Hakkı bu hususla ilgili olarak şunları yazmıştır: 'Batı Cephesi (Turk), İnunu'deki duşmandan (Yunan) sayıca cok ustun idi' Subaylarla askerlerin hareketi sırf yiğitlik ve fedakarlıktan ibaretti Fakat Turkler de işitilmemiş bir cesaret ve taassupla dovuşerek birbirini takip eden mukabil hucumlar yaptılar

Trikupis'in hatıralarından ilgili satırlar, 1İnonu Muharebesinin aşağıdaki ilgili gunlerine eklenmiştir