İdare organının Yürütme organından Ayrılması

Idare organının Yürütme organından Ayrılması Yöneticilik organının Yürütme organından Ayrılması Yöneticilik organı, Anayasamızın 123 ilâ 137’nci maddelerinde düzenlenmiştir Anayasamıza kadar idare organı , “merkezî yöneticilik ve “yerinden idare kuruluşları olarak ikiye ayrılmaktadır (m126 ) Merkezî yöneticilik de kendi içinde “başkent teşkilâtı ve “taşra teşkilâtı olarak ikiye ayrılmaktadır Taşra teşkilâtı da Anayasaya tarafından, “illere, iller de diğer derece derece bölümlere ayrılır Yerinden idare kuruluşları ise yer yönünden ve hizmet yönünden edinmek üzere iki çeşittir “Yer yönünden yerinden yönetim kuruluşlarına Anayasamız “mahallî idareler (m127) demektedir “Hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları olarak Anayasamızda, “yükseköğretim kuruluşları ve üst kuruluşları (m130132), “radyo ve televizyon kuruluşları (m133), “Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu (m135) ve “millet kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları (m135) düzenlenmiştir Biz idarî teşkilâtı altında ayrıntılarıyla göreceğiz Burada sadece şu soruya cevap arayacağız: Yöneticilik organı, yürütme organının öteki kısımlarından nasıl ayrılır? Anayasamıza tarafından idare organı, yürütme organının içinde yer almaktadır Oysa idare, yürütme organının tamamı değil, yalnızca bir kısmını oluşturmaktadır Anayasamız, yürütme organını üçüncü kısmının ikinci bölümünde dört başlık aşağı şu şekilde düzenlemiştir: I Cumhurbaşkanı (m101108) II Bakanlar Kurulu (m109118) III Doğaüstü Yönetim Usûlleri (m119122) IV Idare (m123137) Anayasamızın planına tarafından, “yöneticilikyi, yürütme organının diğer kesimlerinden dağıtmak epeyce kolaydır Anayasamıza göre, idare organı, yürütme organının Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu açık havada kalan kısmıdır Bakanlar Kurulu da başbakan ve bakanlardan oluşmaktadır O hâlde yöneticilik organına, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanların girmediğini söyleyebiliriz bu nedenle, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanların idareden kolayca ayrılabileceğini söyleyebiliriz Ancak, gözlemlerden yola çıkarak Cumhurbaşkanının, Bakanlar Kurulunun, Başbakanın ve bakanların idareden tamamıyla bambaşka organlar olduğunu iddia etmek muhtemel değildir Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlar çoğu bakımından “yöneticilik ile yakın ilişkiler içindedir ve yer yer yöneticilik kavramına dahildir Şöyle oysa: 1 Bakanlar idareden tamamıyla bambaşka değildir11 Çünkü bakanlar, kesin bir halk hizmeti örgütünün, yani bakanlığın, başı konumundadır Devlet bir takım kamu hizmetlerini (savunma, güvenlik, afiyet, eğitim vb) kendi üstlenmiş ve bu hizmetleri “merkezî idare adı verilen bir teşkilât aracılığıyla yürütmektedir İşte merkezî idare göre yürütülen ve “millî ulus hizmetleri olarak adlandırılan bu hizmetler bakanlıklar şeklinde teşkilâtlandırılmışlardır İşte bakanlar, bakanlıklar biçiminde örgütlenmiş olan bu halk hizmetlerinin en yüksek amiridirler Bakanlıklar hiç hiç kuşkusuz “yöneticilik kavramına dahildir O hâlde, bu bakanlıkların başındaki bakanları, yöneticilik kavramından tamamıyla bambaşka dikkate almak muhtemel değildir 2 Başbakan da idareden tamamıyla bambaşka değildir12 Çünkü, (a) bir kere, Diyanet İşleri Başkanlığı, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Millî İstihbarat Teşkilâtı, Devlet Tasarlama Teşkilâtı, Devlet Istatistik Enstitüsü gibi bir hizmet bakanlığıymış gibi direkt Başbakanlığa bağlanmış bulunan hizmetler ve bu hizmetleri yürüten örgütler mevcuttur Bu örgütlerin hiyerarşik amiri Başbakandır13 (b) İkinci olarak, yukarıda yöneticilik kavramıyla yakın ilişkiler içinde olduğunu gösterdiğimiz bakanları Başbakan seçer (m109) Gerektiğinde Başbakan bakanların görevden alınmasını Cumhurbaşkanına önerir O hâlde Başbakanın bakanların amiri durumunda olduğunu söyleyebiliriz14 (c) Üçüncü olarak, Başbakan, bakanlar üzerinde bir gözetme yetkisine sahiptir Zira, Anayasanın 112’nci maddesine tarafından, “Başbakan, bakanların görevlerinin kanunlara uygun bir şekilde yerine getirilmesini gözetmek ve ıslah edici önlemleri almakla yükümlüdür (m1123) Yani Başbakanın bakanlara müdahale etme yetkisi vardır Bu üç husus dikkate alındığında Başbakanı idareden tamamıyla farklı göz önünde bulundurmak muhtemel değildir 3 Bakanlar Kurulu da idareden tamamıyla öbür değildir15 Çünkü, bir kere, yukarıda gördüğümüz gibi bu kurulun oluştuğu kişiler olan Başbakan ve bakanlar yöneticilik ile yakın ilişkiler içindedir Öyleyse, bu kişilerden oluşmuş bu Kurulun da idareden tamamıyla farklı düşünülmesi olası değildir Öteki yana Bakanlar Kurulunun kendisi ilk elden çoğu idarî işlemler yapmaktadır Bu işlemlerin bir kısmı tüzük, yönetmelik gibi “düzenleyici işlemlerdir Diğer kısmı ise “Bakanlar Kurulu kararı ya da “Bakanlar Kurulu kararnamesi adı aşağı yapılan “bireysel idarî operasyonlerdir Bakanlar Kurulu bir sene içinde genel olarak onbinden fazla karar almaktadır Bu işlemler bazı yüksek memurların atanmasından, bir takım kimselerin vatandaşlığa alınmasına ya da vatandaşlıktan çıkarılmasına kadar uzanmaktadır Bu yönüyle Bakanlar Kurulunun yöneticilik kavramıyla yakın ilişkiler içinde olduğunu söyleyebiliriz 4 Cumhurbaşkanı da idareden tamamıyla farklı değildir16 bir defa Cumhurbaşkanı gerekli gördüğü hallerde Bakanlar Kurulunu toplantıya çağırıp ona başkanlık edebilir (m104) İkinci olarak, Başbakanı yeniden Cumhurbaşkanı atar Üçüncü olarak Bakanları da Başbakanın önerisi üstüne Cumhurbaşkanı atar ve görevden alır (m109) Dördüncü olarak Bakanlar Kurulunun kararnamelerini Cumhurbaşkanı imzalar Beşinci olarak çoğu tayin işlemi, Cumhurbaşkanının da imzasının bulunduğu “ortak kararnameyle olur Rektör tayin işlemi gibi bir takım ödev işlemlerini ise kişisel olarak Cumhurbaşkanı yapar Ayrıca Cumhurbaşkanı Devlet Yoklama Kurulu aracılığıyla idareyi denetlettirebilir17 Uzun lafın kısası, idare organı, yürütme organının bir parçasıdır Bu parça, kaide olarak, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanların haricen yer alır Ancak, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar, idare kavramıyla yakın ilişkiler içindedir SONUÇLAR: 1 Yöneticilik hukukunun konusu olan yöneticilik, “özel idareler değil, “ulus idaresidir “Ulus idaresi terimi yerine kısaca “idare terimi kullanılır 2 Idare, devletin bir organıdır Ancak bu idare organı, devletin yasama ve hak organlarının tamamıyla dışarıya kalır 3 Idare, devletin yürütme organının bir parçasıdır 4 Yürütme organının içinde yer alan, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlar idare kavramına kural olarak dahil değildir O hâlde, idare, yürütme organının Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlar dışarıya kalan kısmıdır id 5 Ama, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar, idare kavramıyla yakın ilişkiler içindedir