İhşidoğulları Beyliği / 935-969-İhşidiler

İhşidoğulları Beyliği hakkında bilgi
İhşidoğulları Beyliği ne zaman ve nerede kurulmuştur
İhşidoğulları Beyliğinin kurucusu

İhşidoğulları Beyliği (935969)

Mısır ve Suriye'de hukum suren ikinci Turk hanedanıdır Kurucusu Muhammed b Tuğc 882'de Bağdad'da doğdu Babası Tulunilerin hizmetinde gorev almış, Şam ve Taberiyye valiliği yapmıştı Bu bakımdan Muhammed devlet idaresi icinde yetişmiş hatta bir sure Taberiyye'den babasına vekalet etmişti Muhammed Tulunilerin yıkılmasından sonra Abbasi Devleti hizmetinde calıştı

Bu sırada bazan Mısır'da bazan Suriye'de gorev yaptı O devlet kademelerinde yavaş yavaş yukselmiş ve 933 yılında nufuzunu butun Suriye uzerinde yaymıştı, ancak Mısır'a da sahip olmak istiyordu Ote taraftan Tulunilerin yıkılmasından sonra Mısır'da ortaya cıkan meseleler burada kuvvetli bir hukumete ihtiyac gosteriyordu Mısır, şimdi doğuda ve batıda İslam dunyasının liderliği icin cekişen iki devletin ortasında idi Bağdat'taki Abbasi hukumeti Mısır'da kuvvetli ve kendine guvenen bir devletin bulunmasını uygun goruyordu

Cunku Mısır'da hukum surecek kuvvetli bir devlet batıdan Fatımilerin ilerlemesine karşı bir engel olacak ve daha sonra Suriye'de yeni ortaya cıkan Bedevi hanedanlar uzerinde kontrolu elinde tutacaktı Bu ortamdan faydalanmasını bilen Muhammed b Tugc, Mısır ve Suriye vergi mutesellimi (mufettişi) elFazl bCafer elFurat'tan da kendisine destek buldu O Suriye'ye ilave olarak Mısır valisi tayin edildi Nitekim kuvvetli bir ordu ve donanma sayesinde Fustat'a girdi (935)

Boylece Ihşidi Devleti'nin temellerini atarak Mısır'ır karışık durumunu yoluna koydu Bu arada Ahmed b Tulun gibi o da kuvvetli bir maliyeci EbU Bekir Muhammed elMadarai ile uğraşmak zorunda kaldı Ancak Muhammed, mukavemetini kırdığı elMadarai'yi hizmetine aldı ve boylece iktisadi meselelerde kendisine kabiliyetli ve etkili bir yardımcı buldu

Muhammed b Tuğc'un Abbasi Devleti'yle munasebetleri dostane idi Halife Razi'den Ihşid unvanını aldı (939) ve kurmuş olduğu devlet İhşidiler adıyla anıldı İhşid, prens veya hukumdar anlamında Farsca bir unvandır ve Soğd ile Fergana'nın İranlı hukumdarları tarafından kullanılmıştır

Muhammed b Tuğc, cok gecmeden idaresi altındaki eyaletlerden Suriye'yi Abbasi Devleti'nin kudretli emirlerinden Muhammed b Raika'ya karşı mudafaa etmek zorunda kaldı İbni Raik suratle Suriye'yi ele gecirip Remle'yi almıştı (939) Muhammed b Tuğc'un oncu kuvvetleriyle yapılan bir carpışmadan sonra iki taraf anlaştılar Buna gore Remle ve havalisi kendisine bırakılmak suretiyle Suriye, Taberiyye'den kuzeye kadar İbn Raik'e veriliyordu Ancak ertesi yıl İbn Raik tekrar harekete gecti

Muhammed b Tuğc, elAriş'te onu bozguna uğrattı ise de (24 Haziran 940), LaccUn'da baskına uğrayarak mağlup oldu (18 Ağustos 940) Neticede ilk seferki şartlarda yeniden barış yapıldı Ancak Muhammed ilave olarak İbn Raik'e her yıl 140000 dinar vermeyi kabul etmişti İbn Raik'in 942'de Hamdaniler tarafından oldurulmesiyle Muhammed b Tuğc rahat bir nefes aldı ve bizzat Suriye seferine cıkarak bu ulkede altı ay kaldı Bu kez ona Suriye'de Hamdaniler rakip olmuştu

Muhammed, bundan sonra emir elumeralık mevkiini elde etmek icin cıkan mucadeleye katıldı ve bu maksatla Rakka'da Halife elMutteki ile buluştu (944) Fakat sonra emir elumera olmak duşuncesinden vazgecerek Mısır'a dondu Cok gecmeden Hamdanilerden Seyf edDevle ile mucadeleye başladı Seyf edDevle once Haleb'i (944), sonra da Şam'ı ele gecirdi (945) Muhammed b Tuğc Kınnesrin'de onu yendi fakat kolay yerine getirebilecek barış şartları one surdu

Neticede iki taraf arasında bir barış yapıldı (EkimKasım 945) Buna gore Seyf edDevle Suriye'nin kuzey taraflarını muhafaza ve ayrıca bir tahsisat elde edebiliyordu Muhammed b Tuğc bu barıştan sonra Şam'a dondu ve orada oldu (24 Haziran 946)

Muhammed b Tuğc'un olumunden sonra yerine oğullarından ikisi gecti ise de bunlar sadece birer kukla hukumdar idi Ihşidiler Devleti'nde asıl iktidar, onun olumunden biraz once cocuklar icin saltanat naibi olarak tayin ettiği, Nubyalı kolesi Kafur'un eline gecmişti Muhammed b Tuğc'a once Unucur (? On Uygur) halef oldu Unucur bir sure sonra arkadaşlarının tahrikine kapılarak KafUr'un vesayeti altından kurtulmak istedi ve bu maksatla Remle'ye gitti (954)

Ancak, o bu duşuncesini yerine getiremedi Son anda annesi ve Kafur onu yatıştırmaya muvaffak oldular Unucur'un olumunden sonra yerine kardeşi Ali gecti (961) Kafur naiblik gorevini muhafaza ediyordu Bu devirde Suriye tekrar Mısır'ın nufuzu altına girmişti Ali'nin 966'da olumunden sonra Kafur kendisini Mısır'ın tek hakimi olarak ilan etti Bu durum Abbasi Halifesi elMuti tarafından da tasdik edildi

KafUr'un tek başına hukumeti uzun surmemiş ve 968'de olmuştu Kafur, naibliği dahil, hukum surduğu devrede Kuzey Afrika kıyıları boyunca ilerleyen Fatımi yayılmasını durdurmuş, Suriye'yi Hamdanilere karşı başarı ile mudafaa etmişti Ayrıca onun zenginliği de dillere destan olmuştu Kafur'un olumunden sonra Ali'nin oğlu Ahmed başa gectiyse de onun zayıf idaresi cok kısa surdu ve Fatımiler Mısır'ı işgal ederek Ihşidi Devleti'ne son verdiler (969)

Ihşidi hukumdarları da alim ve sanatkarların hamisi olmuşlardı Tarihcilerden İbn elDaye, elKindi, Abdullah elFergani ile şair Mutenebbi himaye gormuş meşhur şahsiyetlerdi Ayrıca Ihşidiler mimari bakımdan da pek parlak olmamakla beraber faaliyet gostermişlerdi Muhammed b Tuğc, Ravza adasında Muhtaradı verilen bir bahce, hukumet binası (dar elimare) yaptırmıştı KafUr ise saraylar, iki cami, bir hastane ve başkentte KafUriyye bahceleri inşa ettirmişti