II. Osman Hayatı ve Padişahlık Dönemi

II Osman


Doğum 3 Kasım 1604 İstanbul
Ölüm 20 Mayıs 1622 İstanbul
Hüküm süresi 26 Şubat 1618 – 10 Mayıs 1622
Önce gelen I Mustafa
Sonradan gelen I Mustafa

II Osman, on altıncı Osmanlı padişahı ve 95 İslam halifesidir Arapça, Farsça, Latince, Yunanca ve İtalyanca gibi doğu ve batı dillerini klâsiklerine egemen olabilecek şekilde iyi öğrendi Yenilikçi yapısıyla bilinir

YAŞAMSAL
1604 yılında İstanbul ’da doğan Şehzade Osman, I Ahmet ’in oğludur I Ahmet ’in birincil oğlu olması dolayısıyla kaynaklarda Genç Osman diye de anılır Eğitimine erken yaşta başlanan şehzadenin 4 yaşında iken okumayı öğrendiği ve 13 yaşında iken saltanat varisi ilan edildiği bilinmektedir

1617 yılında babası I Ahmet ’in vefatı üstüne tahta geçmesi gerekirken, Osmanlı tarihinde bir ilk olarak amcası I Mustafa tahta geçmiştir ve bu durum Genç Osman ’ı epeyce etkilemiştir Amcasının akli yetersizliği nedeni ile ilk sanat dönemi 96 gün sürmüş ve 1618 yılında Osman tahta çıkmıştır

PADİŞAHLIK DÖNEMİ
Tahta çıktığında 14 yaşında olsan II Osman, atalarının türbelerini ziyaret ederek askere cülus bahşişi dağıttı Saltanat döneminin ilk zamanlarında karşılaştığı olaylar arasında Yedikule Zindanı ’nda hapis edilen Mehmet Giray ’ın kaçması sayılır II Osman birincil iş olarak Mehmet Giray ’ı yetişmek için adamlar yolladı ve kendisi yerine amcasının tahta çıkmasında sorumluluk sahibi gördüğü Kaymakam Sofu Mehmet Paşa ’yı görevinden aldı başkaca askerlerin nizamı ve taşradaki kuvvetlerin durumunu düzeltmeye niyetlenmek onun öteki yaptığı icraatlerdir Keza tebdil kıyafet sokağa çıkarak askerin aralıksız gittiği birahane, bozahane gibi yerlere baskın düzenleyerek yakalanan kapıkulunu sert şekilde cezalandırırdı

1619 yılında yeni bir akçe bastırarak, akçenin fiyatını da düzenledi ve bu döneme kasıtlı olarak olarak ‘ ’Onlukı Osmani ’ ’ adlı akçeler çıktı

II Osman Lehistan ’a aleyhinde bir sefer hazırlığı içinde idi zira bu seferin saltanatını garanti altına alacağını ve askerlerin gözünde güvenini arttıracağını düşünüyordu 1618 yılında patlak veren Otuzyıl Savaşlar ’ı nedeni ile Avrupa ’da durumun adamakıllı karıştığı bir sırada Lehistan seferi başladı Ama sefere çıkmadan kendisine rakip gördüğü kardeşi Mehmet ’i öldürttü

Bu sefer II Osman için iç dinamiklerin kontrolünü elde tutmak bakımından manâlı olduğu için ayrı bir coşku içinde ordunun başında yerini aldı Büyük bir çaba gösterilse de sefer galibiyet ile sonuçlanmadı Paşalar arasındaki çekişme ve rekabet, idari beceriksizlikler başarısızlığın başlıca nedenleri oldu II Osman sadrazamı azledip yerine Dilaver Paşa ’yı getirdi fakat bu önlem de bir fayda sağlamadı Bu sırada gelen barışma teklifi Osmanlılar lehine olduğundan kabul edildi ve Hotin Kalesi Osmanlı Devleti ’ne ast Boğdan Voyvodalığı ’na bırakıldı İstanbul ’a döndüldüğünde bir sonuç alınamamasına rağmen bu sefer büyük bir galibiyet olarak ilan edildi

IIOsman ilk önce Pertev Paşa ailesine mensup bir kızla peşinde da Şeyhülisman Esad Efendi ’nin kızı Akile ile nikahlandı Kaynaklara tarafından sultan İslami şartlara uyarak hür asıldan dört kadınla evlenmek arzusu içindeydi ve bu nedenle Osmanlı harem sisteminde radikal bir metamorfoz yaparak mevcut geleneği yıkmayı amaçladı Zaten kaynaklarda II Osman için yenilikçi, yenilikçi, her alanda geniş çaplı islahat gerçekleştirmek istediği ve büyük düşünceler ardındaki koştuğu belirtilmektedir

ISYAN
Seferden döndükten sonra hacca gitmek isteyen Genç Osman, atalarının hiçbirisinin gitmediği hac görevini kendisinin bitirmek istediği ve bu doğrultuda hazırlıklar yaptığı bilinir Oysa bu durum halk müziği tarafından yanlış anlaşılmış ve isyanı doğurmuştur Hatta ulema kadar da bu koşul hoş karşılanmamış, bir Venedik kaynağına göre Esad Efendi, hacca gitmek yerine kendi adına bir camii inşa ettirmesinin daha büyük sevap olduğunu söyleyerek onu ikna etmeye çalıştığı yazmaktadır Dilden dile dolaşan haberler birazda abartılınca padişahın hayatına mal olacak isyanı başlatmıştır; kaynaklarda II Osman Vak ’ası diye geçen bu ayaklanma 1622 yılında başladı

II Osman gençliğinin verdiği deneyimsizlik nedeniyle serin kanlılığını koruyamadı, ümidini yitirme içinde bir vakit sert şekilde direndi Lakin saraya giren asilerin, amcası Mustafa ’yı padişah bildiri etmesiyle duruma egemen yapabilmek için Dilaver Paşa ile Süleyman Ağa ’yı onlara verdi Şeyhülislam Esad Efendi bu sırada devreye girerek istekleri yerine gelen asilerin çekilmesini ve Mustafa ’nın da tekrar eski yerine götürülmesini istedi Fakat etkili olamadı, ulemanın birçoğu da Mustafa ’ya biat etti

Asiler Osman ’ı yakaladı ve öldürttü Bir Takım tarihçiler öldüğüne kanıt olarak kulak ve burnunun kesilerek Sultan Mustafa ’nın validesine gösterildiğini yazar sonradan cesedi gizlice Topkapı Sarayı ’na getirildi ve kılınan cenaze namazının arkasında Sultan Ahmet Külliyesi ’nin yanına inşa edilen I Ahmed Türbesi ’ne defnedildi

Osmanlı tarihinde o zamana kadar görülmemiş bir olay sonucu hayatını kaybeden II Osman yerli ve yabancı kaynaklarda cesur, mağrur, ecdadının zaferlerine gıpta eden, tabanca kullanmakta ve ata binmekte son derece mahir, sert tabiatli, asker ve ulema tarafından sevilmeyen bir hükümdar diye tanıtılır

“Fârisî mahlasıyla yazdığı şiirleri yüksek bir edebî gücü yansıtır Bir Takım hayratı ve tayin ettiği vakıfları bulunmaktadır Başına gelen olaylar hakkında popüler birçok edebî eser ve tiyatro oyunları kaleme alınmıştır

GAZEL
Genç Osman ’ın öldürülmesi şairleri de harekete geçirmiştir Genç Osman için yazılmış çok dokunaklı bir gazel vardır;

''Bir Şahı alîşan iken Şahı cihana kıydılar

Gayretli genç aslan iken Şahı cihana kıydılar

Hükmetmeye kadir iken

Emri Hakka nazır iken

Hac itmeğe hazır iken

Şahı cihana kıydılar

Nevi, ciğer oldu hûn

Derdim bir iken oldu on

Kan ağladı ehli fünûn

Şahı cihana kıydılar'' *