İldenizliler Beyliği-İldenizliler Kuruşu

İlDenizliler atabeyliği
İldenizliler beyliğinin kuruşuşu
İldenizliler beyliği hukumdarları

İlDenizliler

İldenizliler, Kuzey ve Guney Azerbaycan'da kurulmuş atabeylik Kurucusu, atabey Şemseddin İldeniz idi

Kıpcak Turku olan Şemseddin İldeniz'in kurduğu atabeylik Gence merkezli olmak uzere Azerbaycan'ı yonetmiş

Pehlivan doneminde başkent Nahcivan'dan İran'ın batısındakı Hemedan'a gecirilmiştirKızıl Arslan doneminde ise Tebriz ele gecirilmiş(1174) ve burası başkent yapılmıştır

Kuruluşu

Şemseddin İldeniz'in ilk efendisi vezir Kemalettin Sumeyremi idi Onun 9 Mayıs 1122 tarihinde bir suikast sonucu oldurulmesi uzerine butun serveti Sultan Mahmud'a kaldı İldeniz, Sultan Mahmut'un 10 Eylul 1131 tarihinde olmesinden sonra en nihayet Sultan Mesut'un koleleri arasına girdi Bu, İldeniz'in hayatının akışını değiştirdi Zekası ve kabiliyetleri ile kısa bir surede sultanın ilgisini cekerek sivrildi ve ikbal basamaklarını hızla tırmanarak askeri sınıfa dahil edildi ve kısa surede sultanın en cok guvendiği emirleri arasına katıldı Sultan Mesut, kendisine bağlı bu emiri taltif ederek onu olen kardeşi Tuğrul'un dul kalan karısı Mu'mine Hatun ile evlendirdi Bu evlilik sonucu Selcuklu hanedanının da damadı olarak kendisine atabeylik goreviyle birlikte Azerbaycan eyaletinde bir bolge ikta edildi 11391040 yılları civarında bu gorevine başladı Onu Azerbaycan'ın en buyuk gucu haline getiren olaylar bu sırada gelişmeye başladı: İlk olarak Azerbaycan ve Arran bolgesinin valisi ve hakimi pozisyonunda olan Atabeg Karasungur, Gurculer ile yaptığı mucadelelerde eşini ve cocuklarını kaybettikten 11401141 yılları civarında sonra vefat etti Onun olumunden sonra kendisi gibi Sultan Tuğrul'un kolelerinden Cavlı Candar, bolgenin idaresini eline aldı ve bu durum; Sultan Mesut tarafından onaylandı3 Cavlı Candar, damarlarının kopması sonucu EkimKasım 1146 tarihinde hayata veda ettikten sonra iktaları olan Gence ve Aran toprakları Hacib Abdurrahman Togan Yurek'e atabeylik verilmek suretiyle ikta edildi Bu emirin baskıcı ve isyancı hareketleri uzerine Sultan Mesut'un emriyle harekete gecen Emir Has Bey, Emir Zengi Candar'ın da yardımıyla, sefere cıkmaya hazırlanan Togan Yurek'i aynı yıl icerisinde oldurttu Bu emirlerin ortadan kalkmalarından sonra butun Azerbaycan’ın en guclu emiri haline gelen İldeniz, olumune kadar Azerbaycan atabeyi olarak kalarak ve gittikce guclenerek varlığını devam ettirdi Aynı zamanda kendisinden sonra oğulları ve torunlarının yaşatacağı Azerbaycan Atabeyliği'nin kurucusu olma vasfını taşıdı

Hukumdarları

Hukumdarları sırasıyla şu şekildedir:

* Şemseddin İldeniz (11461175)
* Cafer Pehlivanı Cihan (11751186)
* Kızıl Arslan (11861191)
* Ebu Bekir (11911210)
* Ozbek Pehlivan (12101225)