İletişim bilimi nedir - İletişim bilimi modelleri ve evreleri

İletişim bilimi nedir ,
İletişim bilimi alt dalları,
İletişim bilimi ders notları

Gunumuzde iletişim sosyal yaşantının vazgecilmez bir parcası haline gelmiş ve dolayısıyla evrensel ve disiplinlerarası bir gorunum arz etmektedir Bu husus, sosyoloji, psikoloji, yonetim bilimleri, lenguistik, sibernetik vb bir cok bilim dalının iletişim fenomeniyle meşgul olmasından acıkca anlaşılmaktadır

Fakat, bircok bilim dalının bu fenomene yonelmeler: bazı sorunları da beraberinde getirmektedir Zira, iletişim sahasında bugun birbiriyle rekabet eden o kadar cok kuram ve modeller mevcuttur ki, bu konuyla ilk defa meşgul olanlar kendilerini kolayca bir kuram, model ve kavram karmaşası icinde bulabilirler

Butun sosyal bilimlerde olduğu gibi, yeni gelişmekte olan iletişim bilim dalında da oncelikle kavramın anlamının ve kapsamanın tanımlanması gereklidir Hepimizin bildiği gibi, sosyal bilimlerin en buyuk ozelliği kullandığı kavramlar hakkında ortak bir goruş birliğine kolayca varılmamasıdır Bu husus tam anlamıyla sosyal bir fenomen olan iletişim icinde gecerlidir Zira konu ile ilgili ortaya atılan birbirinden farklı o kadar kuram ve model vardır ki neticede tam anlamıyla bir kavram karmaşası ile karşı karşıya bulunmaktadır


İletişim Modelleri ve Evreleri

Gunumuzde batı dillerindeki “coinmunication sozcuğunun karşılığı olan “iletişim kavramının gormediği olan ve saha hemen hemen kalmadığı gibi, gunluk yaşamımızda vazgecilmez bir parcası olmuştur Ama buna rağmen iletişimin ne anlama geldiği sorusu halen acıklanmış değildir Gunumuzde iletişim kavramının 160 ’ın uzerinde değişik tanımlama şekli mevcuttur

Genel olarak iletişim sureci ile ilgili goruşlerin takip ettikleri temel gelişim cizgileri acıkca bu fenomeni tasvir etmek ve acıklamak icin geliştirilen modellerde gorulebilir ve izlenebilir Bu nedenle, iletişim sahasındaki gelişmelere dayanan bazı maddeleri kısaca ozetleyeceğiz

1 Felsefi Goruşler

İletişim surecinin nasıl işlediğine ilişkin ilk goruşlere Aristoteles ’de rastlanmaktadır Aristotelesin temelini attığı ve bugun “retorik olarak kaynaklar giren goruşe gore, eğer sozlu iletişim icerik yapısında ve sunulmasında, bazı şartları surekli taşıyorsa istenen ve amaclanan etkiyi sağlayabilir Aristoteles iletişim sureclerini birbirinden ayırt edebilen uc oğeyle sınıflandırmaktadır Bunlar; konuşmacı, konuşma metni ve dinleyicidir (bkz: Merten, 1977:14) Bu uc oğenin birbiriyle nasıl bir ilişki icinde olduğu hususları yeterli derecede acıklanmış değildir Aristoleles ’in retorik okulu olarak gelişen bu goruşleri, iletişim alanındaki gelişmeleri buyuk olcude etkilemiştir

I Lasswell Formulu

Amerikalı bir siyasat bilimci olan Lasswell, bir iletişim eylemini tanımalamanın en uygun yolunun şu sorulara cevap aramak olduğunu belirtir “Kim, neyi, hangi kanaldan, kime, hangi etkiyle soyler

Lasswell ’e gore iletişim cizgisel tek yonlu bir surectir Şoyle ki; ileti verici tarafından mesaj olarak cıkmakta kanal sayesinde alıcıya erişmekte ve boylece mesaj alıcı da değişikliğe yol acmaktadır Bu nedenle, iletişim temelde bir ikna etme sureci olarak değerlendirilmektedir Ayrıca Lasswell, mesajların her zaman etkileyici olduğunu varsayar Yani, mesaj kaynak tarafından gonderilmekte, kanal sayesinde hedefe erişmekte ve neticede değişikliğe yol acmaktadır

2 Matematiksel İletişim Modeli

İletişim suresini bireysel duzeyde ele alan Shannon ve Weaver, matematikten esinlenerek kendilerinden sonra gelecek iletişim modellerine yon verecek ve etkileyecek bir iletişim modeli getirmişlerdir

Matematiksel iletişim kuramı iletişim suresini mesajın vericiden alıcıya doğrudan aktarılması olarak tanımlar Bu aktarmanın tamamlanmasının kaynağın mesajı alıcıya kabul ettirmesi ve istediği yonde uygulatılması niteliğine bağlı olduğunu belirtir

3 Psikolojik Modeller

Psikolojik iletişim konusuna etkitepki prensibi acısından yaklaşmışlardır, yani gozlenebilir bir uyarı alıcıda gozlenebilir bir değişime neden olduğu goruşunu temel almışlardır

II Houland ’ın İletişim Modeli

Houland ve arkadaşlarına gore iletişim “bir bireyin diğer bireylerin davranışlarını etkilemek amacı ile sozlu işaretler gondermesi surecidir Bu nedenle, burada gozlenebilir uyarılardan hareketle gozlenebilir değişiklik olculmeye calışılmaktadır Houland ve arkadaşlarının asıl amacları, alıcıdaki tutum, goruş ve nihayetinde davranış değişikliğine neden olan faktorlerin tespit edilmesi olmuştur

Netice itibariyle, Houland ’in modelini, iletişim sureclerini acıklama yerine şart koşan bir etki modeli olarak değerlendirmek gerekir Model katı bir nedensonuc ilişkisinden hareket etmekte ve modelde gozetlenmeyen faktorler ise cok yuzeysel bir duzeyde kalmaktadır Ayrıca, modele gore verici ile alıcı arasında vericiye dayalı tek yonlu ilişki soz konusudur

III Westley ve MacLean ’ın Modeli

Westley ve MacLean var olan araştırma bulgularını duzenlemek ozellikle de kitle iletişim aracları icin uygun olan sistematik bir yaklaşım sunma amacı gutmektedirler Bu model, secicilik aspektini ve alıcı tarafından algıların iletilmesini vurgulamaktadır Gonderilen uyarı bir cok secme surecinin sonucudur, yani gonderici iletmek istediği konuyu secer ve alıcı da gonderilen iletilerden yine kendisine uygun duşeni secer İletilmek istenen husus alıcının cevresindeki her şeyi algılama imkanına sahip olmadığına işaret eder Bu nedenle, alıcı başkalarının algılarından faydalanır, ve bunları on secme olarak ustlenir Boylece ceşitli ileti kanalları değişik secicilik işlevleri ile oluşur Alıcılar ise bunları feedback sayesinde belli olculerde yonlendirmeye calışır

4 Sosyal Psikolojik Modeller

Etkileşim sureci hakkında ilgilerinden dolayı sosyalpsikoloji de iletişim olgusunu araştırmaya yonelmiştir Buna Newcomb ’un modelini temsilen tanıtacağız

I Newcomb ’un modeli

Newcomb, en azından iki insanın birbirine ve cevrelerindeki nesnelere karşı aynı anda yonelmelerini surdurmenin iletişimin en onemli fonksiyonu olduğunu belirtmektedir İletişim, gerginliğe karşı oğrenilmiş bir tepkidir Bu nedenle belirsizlik ve dengenin olmadığı durumlarda daha fazla iletişim aktivitesi gercekleşmektedir Netice de iletişim burada denge sağlayan bir surek olarak belirmektedir

5 Sosyal Modeller

Sosyolojik acıdan iletişim araştırmalarının oldukca kısa bir gecmişi vardır Ozellikle, sosyolojide iletişim uzerine yoğun ilgi iletişim kurumlarının oluşması ve gelişmesiyle başlamış ve bu nedenle dikkatler, başlangıcta kitle iletişimi uzerinde yoğunlaşmıştır Fakat sosyolojinin yeniden mikro surecler (bireysel ve grup ilişkileri) hakkındaki ilgisini keşfetmesi, onu iletişim fenomeni ile karşılaştırmıştır

I Riley Riley ’in Modeli

Geleneksel anlayış verici veya alıcı konumundaki bireyi sosyal yapının bir parcası olarak gormemektedir Sohn WRiley ve Mathilda WRiley ’e gore ise iletişim sosyal yapıdan soyutlanarak acıklanamaz Bu nedenle yazarlar, iletişim sistemini, toplum icinde iletişime katılan aktorler ve bu aktorlerin dahil oldukları gruplar ve bu grupların icinde bulunduğu geniş sosyal yapılar, her şeyi soran bir sosyal sistem icinde duşunmektedirler Kitle iletişim surecide bu geniş sosyal sureci etkiler ve ondan etkilenir Yani hem verici hem de alıcı konumundaki birey toplumsal cevrelerinden soyutlanamaz ve bunların davranışları icinde bulundukları toplumsal koşullar tarafından yonlendirilmektedir Diğer bir deyişle bir iletişim surecinde, birey verici konumunda ise mesaj secmesini ve şekillendirmesini; alıcı konumundaysa mesajı nasıl algılayacağına ve mesaja nasıl tepki gostereceğine dahil olduğu grup yardımcı olur

Verdiğimiz modeller cok değişik teorik duşuncelere dayanmakta ve boylecede iletişimin ne anlama geldiği hakkında ortak bir goruşe varılmasının cok zor olduğunu gostermektedir İletişim kimine gore “etkileşimin şekli kimine gore ise “canlı varlıklar arasında anlam aktarımı (Maletzke 1963:18) ’dır Sonucta kavramın oldukca değişik anlamlarda kullanıldığını soyleyebiliriz


Kaynak:
Prof Erol Mutlu İletişim Sozluğu
Konca Yumlu Kitle İletişim Araştırmaları
Metin Karadağ Yazılı Sozlu Anlatım ​