İlk Türk Devletleri ve Özellikleri

BIRINCIL TÜRK DEVLETLERİ
Asya Hun Devleti
Merkez Ötügen edinmek üzere Orhun ve Selenga nehirleri çevresinde kuruldu Tarihte aşina ilk Türk devletidir Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı Teoman'dır Çinlilere karşı seferler yaptılar, Çinliler de bu seferleri durdurmak için Çin Seddi'ni yerine getirmek zorunda kalmışlardır Teoman'ın oğlu Mete Han döneminde; öteki Türk devletlerine de misal olacak onluk sisteme dayalı birincil düzenli Türk ordusu kuruldu
Asya Hun Devleti'nin Yıkılışı
Mete Han'ın ölümünden sonradan oğulları ülkeyi iyi yönetemediler Çin entrikaları ve bu devletle yapılan savaşlar ülkeyi zayıflattı Ipek Yolu'nun Çin kontrolüne geçmesi sebebiyle Hun ekonomisi bozuldu Gelişen Çin baskısı nedeniyle ülke ayrıntılarıyla zayıflayarak Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı
Avrupa Hun Devleti
MS 400'lerde başkent Etzelburg edinmek üzere Avrupa Hun Devleti kuruldu Bu sırada Hun hükümdarı Balamir'di Avrupa Hunları'nın en meşhur hükümdarı Attila'dır Attila, 447 yılında büyük bir ordu ile Doğu Roma (Bizans) üzerine yürüdü ve onları vergiye bağladı 451 yılında Batı Roma İmparatorluğu üstüne ve 452 yılında da İtalya üstüne iki büyük sefer yaptı
Göktürk Devleti
552'de Avarlara aleyhinde isyan ederek, Bumin Kağan önderliğinde Ötügen merkez almak üzere kuruldu Tarihte Türk ismini devlet isimlerinde kullanan birincil topluluktur Bumin Kağan'ın yerine geçen Mukan Kağan vaktinde devlet en parlak dönemini yaşadı İstemi Yabgu döneminde Bizans ile Sasani Devleti'ne aleyhinde büyük mücadeleler yapıldı Göktürk Devleti, Çin entrikaları sonucu, 582 yılında Doğu ve Batı Göktürkler olarak ikiye ayrıldı Bu dönemde Ipekli Yolu, Göktürk, Sasani ve Bizans Devletleri'ni aleyhinde karşıya getirmiştir Birincil TürkBizans ittifakı Sasaniler'e aleyhinde bu dönemde olmuştur (571) Niyet doğubatı ticaretini ele geçirmektir
II Göktürk Devleti
682 yılında Kutluk Kağan önderliğinde kuruldu Meşhur hükümdarları Bilge Kağan döneminde, vezirleri Kültigin ve Tonyukuk ile birlikte, en aydınlık dönemlerini yaşadılar Bilge Kağan'ın ölümünden daha sonra zayıflayarak Basmil, Karluk ve Uygurların isyanı sonucu yıkıldılar Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı kaynağı olarak kabul edilen Orhun yazıtları bu dönemde yazılmıştır Bu yazıtlarda Göktürk Tarihi ve Türk Uygarlığı hakkında önemli bilgiler verilmektedir
Uygurlar
Oturmuş yaşamı benimseyen ilk Türk topluluğudur Budizm ve Maniheizm'i benimsediler Çin'den sonradan matbaayı geliştirerek ikinci kere kullanılan ve hareketli harfleri buluş ettiler 840 yılında Kırgız Türkleri tarafından yıkıldılar Budizm ve Maniheizm Uygurların ayrıca mimari alanında keza de savaşçı özelliklerini kaybetmelerinde etkili olmuştur
Kırgızlar, Uygurları yıkarak Türk yurdunun Moğolların eline geçmesine neden olmuşlardır Bu yüzden Türk tarihinde olumsuz anılmışlardır
Avarlar
En meşhur hükümdarları Hanımefendi Kağan döneminde Doğu Roma İmparatorluğu üstüne çoğu sefer yaptılar Sasanilerle birleşerek ilk kez İstanbul'u kuşattılar fakat ele geçiremediler Hıristiyanlığı kabul eden Türk topluluklarındandırlar İstanbul'u ikinci defa kuşattılar ama bundaki başarısızlıkları zayıflamalarına sebep oldu ve 805 yılında Frankların saldırısı sonucunda yıkıldılar İslamiyet'i kabul eden boylar bugünkü Kazan Türklerinin temelini oluşturur


Bulgarlar
Orta Asya'dan ve Oğuzlardan koparak Batı'ya göç eden kabilelerin birleşmesiyle oluştular Bir kısım Bulgar Türkleri Volga Nehri çevresine gelerek İdil (Volga) Bulgar Devleti'ni kurdular Bu devlet 1236 yılında Altın Ordu Devleti tarafından yıkıldı Türk boylarına gelen diğer Bulgar Türkleri burada Tuna Bulgar Devleti'ni kurdular Tuna Bulgarları zamanla Slavlaşarak ve IX yüzyılda da Hıristiyanlığı kabul ederek tarih sahnesinden silindiler
Hazarlar
Hazar Türkleri göre Karadeniz'in kuzeyi ile Kafkasya aralarında kuruldu Hz Ömer ve Hz Osman zamanında İslam ordusu ile mücadele ettiler Hazar Türkleri, Museviliği kabul eden ilk Türk topluluğu olduklarından İslamiyet'in Avrupa'da yayılmamasında etkin oldular Museviliği daha fazla merkez yönetiminde bulunanlar kabul etmişlerdir Halk Müziği aralarında ise daha çok Hıristiyanlık, Müslümanlık ve Şamanizm görülür
Kıpçaklar(Kumanlar)
Kıpçaklar, XI yüzyılın başlarında Moğolların baskısıyla Orta Asya'dan göç ederek Doğu Avrupa'ya geldiler Ruslarla büyük mücadeleler sonucunda Rusların Karadeniz'e inmelerini engellediler Zamanla ortadan kalktılar Kıpçakların Seyhun Irmağı boylarında Oğuzlarla yaptıkları savaşlar, Dede Korkut Hikâyeleri ’ne konu olmuştur
Macarlar
Macar boyları Peçenek baskısı sonunda bugünkü Macaristan'a yerleştiler Avrupa'nın batısına ve güneyine akınlar yaptılar 995 yılında Germen Kralı'nın karşı akını sonucunda büyük mağlubiyet aldılar Bu tarihten itibaren yavaşça Hıristiyanlaşarak kültürel özelliklerini kaybettiler Macarlar, Hıristiyanlığın Katolik mezhebini benimseyen tek Türk boyudur Dinlerindeki değişim devlet yapılarına yansımış, boylar birliğine dayalı siyasi yapıdan, krallık sistemine dayalı bir yapıya geçmişlerdir Macarlar aynı zamanda, Germenlerin Balkanlara inmesi ve Balkanlardaki Slavlarla kuzeydeki Slavların birleşmesini engellemişlerdir
Oğuzlar
Oğuzlar ilk önce Selçuklu ve Osmanlı almak üzere daha birçok Türk devletinin kurucuları olarak bilinirler Göktürk Devleti yıkıldıktan daha sonra Uygurların hâkimiyeti altına girdiler Uygurların yıkılmasından sonra başkent Yeni kent olmak üzere devlet kurdular Malazgirt Savaşı'nda, Bizans ordusunda yer aldılar Oğuzların tarihte büyük devletlerin kuruluşunda etkin olmaları Türk toplulukları içinde en önemli boy kabul edilmelerine niçin olmuştur Türk toplulukları içinde İslamiyet'i kabul eden Oğuzlara Türkmendenilmiştir
Uzların bir kısmı Hıristiyanlığı kabul ederek Hıristiyanlaşmışlar, Kafkasya'nın güneyine inen öteki bir kısmı ise İslamiyet'i kabul ederek Müslümanlaşmışlardır
Peçenekler
Göktürk ve Uygur hâkimiyetinde yaşadıktan daha sonra, X yüzyılda Batı'ya göç ettiler Macar ve Rus tarihinde etkili oldular XI yüzyılda Hıristiyanlığı kabul ettiler Malazgirt Savaşı'nda Oğuzlarla birlikte Bizans ordusunda yer aldılar 1091 'de Kıpçaklarla yaptıkları bir savaşta yenildiler ve giderek dağıldılar Peçenekler, Bizans ordusunda ücretli asker olarak atama almıştır Bizans, Peçeneklerin bazılarını da Anadolu'ya yerleştirmiştir
Sabirler
Ural Dağları'nın Güneyine ve Kuzey Kafkasya'ya yerleştiler VI yüzyıldan itibaren Doğu Avrupa'ya kadar inerek bu bölgedeki Bizans ve Sasani Devleti ile mücadele ettiler 557 yılında Avarlarla yaptıkları savaşta yenilip, bu tarihten itibaren gitgide zayıflayarak tarih sahnesinden silindiler Sibirya bölgesi, Sibirlerin bu bölgede yaşamalarından nedeniyle bu adı almıştır

Türgişler
I ve II Göktürk Devletleri hâkimiyetinde yaşadıktan sonra VII yüzyılda Balasagun merkez edinmek üzere devletlerini kurdular Sulu Kağan önderliğinde Emevilerle uzun yıllar çaba ettiler Yerleşik yaşamı benimsediler ve tarihte parayı kullanan birincil Türk topluluğu oldular 766 yılında Karluklar tarafından hâkimiyetlerine son verildi İslamiyet'in Orta Asya'da yayılmasını bir süre engellemişler bu nedenle Orta Asya Türklerinin Araplaşmasını önlemişlerdir *