İlk Türk Müslüman Devletleri

TÜRKLERİN İSLAMİYET ’İ KABULÜ

MÜSLÜMANLAR İLE TÜRKLER ARASINDAKİ BIRINCIL İLİŞKİLER

Hz Ömer zamanında (642) Nihavent Savaşı ile İran alınmış ve birincil kere Türklere hudut komşusu olmuşlardır Hz Osman vaktinde Türkler ile ilk savaşalar yapılmıştır Emeviler zamanında Maveraünnehir ’in fethi ile Şiddetli savaşlar olmuş Emevilerin milliyetçilik politikasından dolayı İslamiyet ’i Türkler kabul etmemişlerdir Abbasiler vaktinde Türkistan ’da Çin tehlikesi belirince Türkler ve Müslümanlar birlikte savaşıp Çin ’i yenmişlerdir Abbasilerin hoşgörü politikası TürkMüslüman savaşlarını sona erdirmiştir

TALAS SAVAŞI (751)

Çin ’in Türkistan ’a ilerlemesi üstüne Türkler ve Müslümanlar birleşerek Çin ’i Talas ırmağında yenmişlerdir

SONUÇLARI

1TürkMüslüman savaşları sona erdi

2Orta Asya Çin tehlikesinden kurtuldu

3Çin ’in batıya genişleme siyaseti sona erdi

4İslamiyet Türkler arasında yayıldı Birincil kabul eden topluluk Karluklardır

5Talas Savaşı Türkİslam tarihinin başlangıcı olmuştur

6Türkler Abbasilerde tahsis aldılar

7Kâğıt Çin dıştan da basıldı ve kullanıldı

TÜRKLERİN İSLAMİYET ’İ KABUL ETME SEBEPLERİ

1Türklerdeki tek Tanrı inancının olması

2İslam ahlakının Türk ahlakına uygun olması

3Türklerin yerleşik hayata geçmiş olması

4CennetCehennem inancının Türklerde de olması5Cihan hâkimiyetinin cihat anlayışına benzemesi6Abbasilerin müsamaha politikası

TÜRKLERİN İSLAMİYET ’E HİZMETLERİ

1İslamiyet Pakistan, Hindistan, Kafkaslar ve Balkanlar ’a Türkler doğru yayıldı

2İslam dünyasının koruyuculuğunu yaptılar

3Halifeliği koruyup devamını sağladılar

4İslam Dünyasında siyasi birliği sağladılar

5İslam kültür ve medeniyetinin gelişmesini sağladılar



BIRINCIL TÜRKİSLAM DEVLETLERİ

TOLUN OĞULLARI (868–905)

Abbasilerde görev alan Türk komutanlar bu devletin zayıflamasıyla devlet kurdular bunlardan biri de bu devlettir Kurucusu Ahmet b Tolun ’dur Suriye ’de meydana çıkan Karmatiler isyanı sonucu zayıflamış Abbasi bu devlete son vermiştir

ÖZELLİKLERİ

1Türkler kadar Darı ’da kurulan ilk Türkİslam devletidir

2Mısır ’a sosyal ve dini tesis yapmışlardır

3Kahire yakınında ElKatayi Şehrini kurarak başkent yapmışlardır

AKŞİTLER (935–969)

Tolun oğullarından daha sonra Darı 30 yıl Abbasilerde kaldı Buraya vali ödev edilen Muhammet b Toğaç bu devleti kurdu Halife Elİhşit ‘ Meliklerin Meliki ’ unvanını verdiğinden devletin adı ihşid olmuştur Fatımiler Kahire ’yi işgal ederek bu devlete son vermiştir Mısır Abbasi elinden tamamen çıkmıştır

ÖZELLİKLERİ

1Mısır ’da kurulan ikinci Türkİslam devletidir

ANEKDOT: Yönetici ve ordu Türklerden oluşuyordu Millet ise Arap idi Bu şart devletin kısa sürede yıkılmasına neden oldu

KARAHANLILAR (840–1212)

Uygur devletinin yıkılmasından daha sonra Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri Türkistan ’da bu devleti kurdu Ilk kurucusu Bilge Kül Kadir Han ’dır Satuk Buğra han ise İslamiyet ’i kabul etmiştir İlig Han Zamanında Gazneliler ile birlikte Saman oğlu Devletine son verdiler En Aydınlık dönemi Yusuf Kadir Han ’dır Karahanlılar Horasan için Gazneliler ile savaşmış başarılı olamamışlardır Taht kavgaları sonucu Doğu ve Batıya ayrıldılar (1046) Doğu 1130 ’da Karahıtaylar Batı ise 1211 ’de Harzemşahlar tarafından yıkılmıştır

ÖZELLİKLERİ

1Orta Asya ’da kurulan ilk Türkİslam devletidir

2Türkİslam kültürünün temelleri atılmış, birincil yazılmış eserler verilmiştir

3İslamiyet ’i kabul etmelerine rağmen Türk kültürünü de yaşatmışlardır

4Ulusal bir karakteri vardır Idareci kadro, ordu ve ahali Türk ’tü5‘ Ribat ‘ adıyla birincil kervansaray ve birincil medrese yapmışlardır

GAZNELİLER (963–1187)

Saman oğlu Devletinin Horasan valisi Yüksek Dağ Tekin Gazne şehrini alarak bu devleti kurdu Sultan Mahmut en parlak dönemidir Bu dönemde Hindistan ’a sefer düzenleyip İslamiyet ’i buraya götürmüşlerdir Yerine geçen Sultan Mesut Büyük Selçuklular ile yaptığı Dandanakan Savaşını (1040 ) kaybetmiştir Büyük Selçuklu himayesine girmiş, Gurlular tarafından yıkılmıştır

ÖZELLİKLERİ

1Abbasi halifesi Gazneli Mahmut ’a ‘Sultan ‘ unvanını vermiş, bu unvanı kullanan birincil Türk hükümdarı olmuştur

2Irk ayrı milletlerden oluştuğundan Ulusal birlik kuramamışlardır ve yıkılmalarında etkin olmuştur



BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040–1157)

Kurucusu Kınık boyundan Oğuzlardır Oğuzların kurduğu Oğuz Yabgu Devletinde subaşı olan Selçuk Bey ayrılarak Kınık Boyu ile Cend şehrine yerleşti Saman oğullarının etkisi ile İslamiyet ’i kabul ettiler Selçuk Beyin ölmesinden sonra yerine geçen Arslan Yabgu Gazneli Mahmut göre tutsak edilmiştir Bunun üstüne yerine Tuğrul ve Çağrı geçti Gazneli Mahmut bir ordu göndermiş Tuğrul Bey bu orduyu yenerek Horasan ’ı almış ve bağımsızlığını bildiri etmiştir(1038) Ama tarihçiler 1040 Dandanakan Savaşını B Selçuklunun kuruluş tarihi olarak kabul etmiştir

DANDANAKAN SAVAŞI(1040)

Horasan için Gazneliler ve Selçuklular aralarında olmuş ve Selçuklular kazanmıştır

SONUÇLARI

1Horasan Selçuklu hâkimiyetine girdi

2B Selçuklu resmen kuruldu

3Gazneliler yıkılma sürecine girdi

ANEKDOT: Tuğrul Bey İran ’dan Rey şehrini almış bu da İran ’ın etkisinde kalmasına niçin olmuştur

PASİNLER SAVAŞI (1048)

Çağrı Bey 1018 ’de Anadolu ’ya gelerek buranın yurt olabileceğini görmüş ve Dandanakan Savaşından sonra Anadolu ’da fetihler başladı Bu fetihler sonucu Gürcüler ile destekli Bizans ’ı B Selçuklu Pasinler ’de yendi

SONUÇLARI

1B Selçuklunun Anadolu için Bizans ’la yaptığı ilk savaştır2Bizans Selçukluyu resmi olarak tanımıştır

BAĞDAT SEFERLERİ

Abbasi Devletinin zayıflaması ve Şii Büveyh oğullarının baskısı sonucu halife Tuğrul Beyden destek istemiş Tuğrul Bey 1055 ve 1057 ’de Bağdat ’a iki sefer düzenlemiştir Büveyh oğullarına son vererek baskıyı kaldırmıştır

SONUÇLARI

1Halife Tuğrul Beye ‘ Doğunun ve Batının Sultanı ‘unvanını vermiştir

2İslam âleminin koruyuculuğu B Selçukluya geçmiştir

ALPARSLAN DÖNEMİ (1064–1072)

Tuğrul Beyin ölümünden sonradan Horasan valisi Alparslan tahta geçti Nizamül Mal ’ü vezir ödev etti Otoriteyi sağladı Gürcistan ’ı kendine bağlamıştır Halifeye baskı yapan Fatımiler üzerine sefer yaparken Bizans ’ın sefere çıktığını öğrenince Mısır seferini bırakıp Bizans ’ı yerine getirmek için Malazgirt ’e yöneldi

MALAZGİRT SAVAŞI(1071)

Anadolu ’ya yapılan akınların artması üzerine Bizans büyük bir orduyla Malazgirt ’e gelmiştir Alparslan Bizans ordusunu Malazgirt ’te yenmiştir Antlaşma yapılmış ama tutsak düşen Romen Diyojen ’in yeni kral kadar öldürülmesi sebebiyle uygulanamamıştır

SONUÇLARI

1Anadolu kapıları Türklere açıldı

2Anadolu yeni yurt olarak kabul edildi

3–1071 Türk tarihinin başlangıcı olmuştur

4Ilk Anadolu beylikleri ve Anadolu Selçuklu Devleti kuruldu

5İslam Dünyasındaki Bizans baskısı sona erdi6Bu savaştan daha sonra Haçlı seferleri başladı

NOT: Malazgirt Savaşında Bizans ordusunda paralı asker olan Peçenekler B Selçuklu saflarına geçerek savaşın kazanılmasında etkili oldular Alparslan bir kale komutanı tarafından öldürülmüştür(1072)

MELİKŞAH DÖNEMİ (1072–1092)

Babası Alparslan ölümünden sonra tahta geçti Selçuklunun en aydınlık dönemidir Gürcüleri yenerek Kafkaslarda Fatımileri yenerek Kudüs ve Şam ’da hâkimiyet kurdu Anadolu ’nun büyük bir kısmını Selçuklulara bağladı Devrin sonlarında faaliyetlerini artıran Batıniler Vezir Nizamül Mal ’ü öldürmüştür

BATINİ HAREKETİ

Kuran ayetlerini kendine kadar yorumlayan ve sıcacık bir manasının olduğuna inanan sapık bir mezheptir İslam ’a terstir Selçukluyu zayıflatmayı amaçlamıştır Fatımiler desteklemiştir Lideri Hasan Sabbah ’tır Melik şah ’ın ölümünden sonra taht kavgaları başlamış olan bu döneme Selçuklu tarihinde Fetret Devri denir Bu dönemde Batıni faaliyetleri artmış Haçlı Seferleri başlamıştır

*