İnsan Felsefesi Ne Demektir ?

İnsan Felsefesi Ne Demektir ?

İnsan ve insanlık sorununu konu edinen felsefe

İnsan felsefesi, insanbilimin deneyden çıkardığı veriler üstünde düşünen ve insanın varlık yapısıyla varlık bütünü içindeki yerini araştıran felsefedir Bilimsel alanda yapılan birincil deneyler, özellikle W Köhler ve Pavlov ’un hayvanlar üstünde yaptıkları denek araştırmalar, insanla hayvan arasında yalnızca bir derece farkı bulunduğunu meydana koyuyordu Bu araştırmalar Darwin kuramına dayanıyorlardı Metafizik felsefe, Alman düşünürü Max Scheler ’le bunu bir özellik farkına dönüştürmeye çalıştı Scheler, insanda bulunup da hayvanda bulunmayan bu niteliğe geist adını veriyor ve onu saf bir etkinlik olarak tanımlıyordu: Düşünceruh insanla başlamıştır, insandan önce yoktu fakat insanı meydana getirsin Madde insandan önce de vardı, insana özgü bir şey değildir ancak insanı meydana getirsin İnsana özgü olan ve insandan diğer hiçbir varlıkta bulunmayan, bundan ötürü de insanı meydana getiren tek şey geist ’tir Scheler, geist ’in ne olduğunu açıklamak için metafizik felsefeye özgü bulanık bir tanım verir: Geist: us ’u, ide bilincini, kendiliğindenliğe yönelen bir algıyı ve coşku etkinliklerini kapsayan bir ilke ’dir İnsanlaşmayı sağlayan geist, evrimsel bir gelişme sonunda meydana gelmiş değildir Çünkü evrimsel gelişme doğaya yerinde bir doğrultuda yol alır, oysa geist doğaya karşıt bir yapıdır Ama bu zıtlık, bir kavga anlamında değildir doğayla geist arasında, geist ’in ustalıkla düzenlediği bir ilgi vardır ama bu ilgi geist ’in yararına işler Geist, doğayla çatışmadan doğayı yener Geist bir zeka gücü de değildir, akıl geist ’in kapsadığı pek geniş alanın ufak bir parçasıdır Hayvansal beyin sonsuza dek gelişerek insan zekasını aşsa da geist ’i doğuramaz Çünkü geist, hayvansal bir gelişme (eşdeyişle özdeksel bir gelişme) yok, özdeksel gelişmelerin böylece özel olarak birbirlerini etkilemeleri sonunda beliren ve belirmesi o kadar özel koşullara bağlı olan bir düzen atkıdır Geist, bir özdek olmadığı gibi, bir ruh da değildir Çünkü biz tüm ruhsal olayları nesne haline getirip inceleyebiliriz Fakat geistimizi (diğer bir geistimiz olmadığından) nesne haline getirip inceleyemeyiz Alman düşünürü Arnold Gehlen, Max Scheler ’in bu metafiziğini yaşambilim alanına aktarmıştır Gehlen, Hollandalı alim Louis Bolk ’un geç kalma kuramını geliştirerek, insanın bütün hayvanlar aralarında en geç çoğalan varlık olduğunu ve çoğu eksiklikler taşıdığını, neticede da bu eksiklikleri bitirmek yeteneğini oluşturarak insanlaştığını ileri sürmüştür Gehlen ’e kadar de insanla hayvan arasında, bir derece farkı değil bir özellik farkı vardır İnsanda bir hayvanlık vardır lakin insan denilen varlık bu hayvanlığın sınırını aştıktan sonra başlar Hayvanın her örgeni, çevreye uymanın sonucudur; insanınsa hiçbir örgeni çevreye uymaz Mesela devekuşu step için, şempanze maymunu orman için yapılmıştır; insansa baştan yaşayabilir Buz çağı hayvanlarının tümü tüylüdür, buz çağı insanı tüylü değildir İnsan, buz çağı hayvanının kürkünü yüzüp kendi sırtına geçirmesini becererek buz çağında da yaşamıştır İnsanın yaşamı, hayvan yaşamı gibi çevresine uymakla yok, tersine, çevresini kendisine uydurmakla gerçekleşir Beyin ve el, insanı tüm durumlar karşısında hür kılmıştır İnsan çevresinin koşullarını değiştirebilir, doğayla savaşabilir, doğayı yenebilir Hayvan aletsiz yaşayabildiği halde insan aletsiz yaşayamaz Bu demektir ancak insan, doğayla değil, kültürle bağlantılı halindedir Kültür, zekayla değiştirilebilen bir doğa, her yerde ve insana göre yapılan bir doğadır Alman düşünürü Nicolai Hartmann da insanbilimini varlıkbilimsel temellere dayamıştır Hartmann, doğrudan doğruya, insan başarılarını inceler Harmann ’a tarafından bu başarılar, (kendi deyişiyle insan fenomenleri) teknik, sanat, ahlak, din vb ile gerçekleşir İnsanı insan eden bu başarılarıdır Bu başarılar, insanla hayvan arasında, bir derece farkının değil bir nitelik farkının varlığını tanıtlar Bunu görmek için insan, bütünsel bir varlık olarak ele alınmalıdır İnsanda, bütünsel olarak, hiçbir hayvanlık yoktur; nasıl ki hayvanda da bütünsel olarak hiçbir insanlık yoktur *