İnsan Genom Projesi

İnsanın Genom Projesi
İnsanlık tarihinin, ateş, elektrik, tekerlek, matbaa, atomun parcalanması kadar onemli buluşları arasına giren “gen haritasının cıkarılması, bilim dunyasında buyuk sevince neden oldu Ozellikle, tıpta bilinmeyenlerin giderek azalmasını ve genetik kokenli hastalıkların tedavisini beraberinde getirecek olan bu muhteşem buluş aslında ne anlama geliyor ?

İnsan genom Projesinin temel amacı, insan DNA ’sında bulunan 3 milyar kadar baz ciftinin dizilimini ve bunların % 25 ‘ini oluşturan genlerin yerini bulmak Bu aslında zor bir iş; cunku insan genomunda kesin sayısı şimdilik bilinmiyor olsa da 40 bin ile 80 bin arasında gen olduğu sanılıyor Dış gorunuşumuzdeki onca farklılığa rağmen, aslında biz insanların kalıtsal yapısı buyuk olcude birbirine benzer İnsanların DNA yapılarının %99, 9 ’u ortaktır İnsan Genom Projesi de bu ortak genleri bulmayı hedefliyor Yaklaşık 1520 yıldır bu projeyle uğraşılmasına rağmen henuz genom projesi tam olarak cozulebilmiş değildir Ortaya cıkacak veri bankası, insanı insan yapan genlerin yanında bir insanı başkalarından ayıran genleri de gosteren eşsiz bir kaynak olacak

Bu proje ile elde edilen bilgilerin 21 yy ’da tıp dunyasında cok buyuk yenilikler ve keşifler getireceği beklenmektedir Bu bilgiler aynı zamanda, bir cok genetik hastalığın tedavisini de mumkun kılabilecektir İnsan Genom Projesi ’nde ilk beş yıllık hedeflerin arasında aşağıdaki amaclar bulunmaktadır:



İnsan genomunun haritasını cıkarmak
Model olarak kullanılabilecek diğer bazı
Canlıların da gen haritalarını cıkarmak
Veri toplanması ve dağılımı
Etik, kanuni ve sosyal duşunceler
Araştırma eğitimi
Teknoloji gelişimi
Teknoloji transferi

Bunlar da Olacak mı?
Gen haritası talebi!
21 yuzyılın genetik mucizesine yetişenler gun gelecek yalnız eş secerken değil, sağlık sigortasıg4 yaptırırken, birilerini işe alırken ya da birilerine ev kiralarken; muhataplarından birer adet gen haritasıtalep edebilecekler

Genetik ayrımcılık!
Bilimsel buluşların ne pahasına olursa olsun onune gecilemeyeceği acık Hayatı uzatmak ve care bulunamayan hastalıklara getirilebilecek radikal tedavi olanakları; bazı maliyetlere katlanmayı kacınılmaz kılıyor Tamam Ama tum bunlar tuyler urpertici bir genetik ayrımcılığıneşiğinde olduğumuzu engellemiyor yine de Irk, din, etnik ayrımcılıktan sonra; bir de genetik ayrımcılıkcıkacak gibi başımıza

Ayrımcılığın ilk işaretleri!
Yeni ayrımcılığın ilk işaretleri kendini ele vermeye başladı bile El Paiste cıkan bir habere gore, İngiltere'de bazı sigorta şirketleri şimdiden, sağlık sigortası yapmadan once muşterilerinden genetik analizistiyor ve sigorta ucretini, analiz sonuclarına gore saptıyormuş Police icin soz konusu şirkete başvuran kişide Alzheimer ya da belli bazı kanser turlerine genetik yatkınlık varsa, ucret beş misline cıkabiliyormuş

Genetikle at başı giden enformatik devrimi sayesinde bu noktaya cok kısa surede ulaşılabileceği soyleniyor Molekuler biyolog Dr Francesca Lancillotti, DNA ’nın 12 bin genini okuyabilmek; bundan 20 yıl once oldukca zaman alırken, enformatik sayesinde bu işlem şimdi sadece bir dakikada yapılabiliyor Bir yanıyla buyuleyici, bir yanıyla urkutucu bir gelişme bu Ne var ki, bilim korku tanımaz Girdik bir kez yarışa Kemerleri bağlayıp, her şeye hazırlıklı olmak lazım!
21 yuzyıl tepemizin ustunde cereyan eden bir cifte devrimlegumbur gumbur yol alıyor Ne etik, ekonomik, siyasi, sosyal tartışmalar; ne de mevcut yasalar erişebiliyor cifte devrimin hızına

Butun bu calışma kaca mal oldu?
Tum deneyin maliyetinin 200 milyon dolar civarında olduğu hesaplanıyor

* Genomu nerede “okuyabilirim?
İnternet uzerinde Ama, bir hayli zamana ihtiyacınız var Cunku 4 ’er harften (A,T,C,G) oluşan 3 milyar harflik bir dizinden soz ediyoruz Bu 3 milyar harfin okunması 9,5 yıl suruyor

Turkiye de bu projenin icinde mi?
Maalesef Dunyada gelişmiş bir cok ulke bu calışmanın icerisine girmişken, Turkiye ’de henuz bu konuda parmakla gosterilecek ornek bir calışma, ya da araştırma kurumları bulunmamaktadır Universiteler bunyesinde kısmen yapılmaktadır Cunku henuz yetişmiş elemanlarımız yoktur Ama gectiğimiz 78 yıl icinde gerek okulumuzdan, gerekse ulkemizin diğer guzide okullarından yetişmiş, Genetik Muhendisliğinde okuyan, doktorasını yapmakta olan bir cok oğrencimiz bulunmaktadır Bunların bir kısmı ulkemizde bir kısmı ise yurt dışında lisans ya da doktora seviyesinde eğitim almaktadırlar İnancımız şudur ki; geleceğin Genetik Muhendisleri yetişmektedir ve yetiştiklerine inandıkları ve imkan sağladığımız gun ise ulkemize bu teknolojiyi taşıyacaklardır

Tum hastalıklara care olacak mı?
Buyuk bir ihtimalle Butun hastalıklar, insan genlerindeki arızalar ve yanlış diziliş nedeniyle oluştuğundan, genetik yapının tam olarak anlaşılması ve bunları “duzeltmeninyolunun bulunması, hastalıkların da onlenmesi anlamına gelebilecek Sadece genetik değil, cevresel faktorlerin neden olduğu hastalıklara da, daha ileri tedavi yontemlerinin geliştirilebileceği sanılmaktadır

Faydalarını ne zaman gorebileceğiz?
Alzheimer ve bazı kanser turlerinin tedavisinde, şimdiden bazı ilerlemeler sağlandığı biliniyor Onumuzdeki birkac yıl icinde yeni tedavi yontemleri ve ilacların, dunyanın ceşitli yerlerindeki araştırmacılar tarafından ortaya cıkarılması soz konusu olabilecek Ancak kalp hastalığı gibi, hem genetik hem de cevresel nedenleri bulunan hastalıklar icin daha uzun yıllar (20, 30, 40 yıl) beklenmesi gerekecek

Sakıncaları da olacak mı?
Elbette Belirli hastalıklara neden olan belirli genler saptandığında, bu genlere sahip insanların kayıtları, işyerlerinin ve sigorta şirketlerini eline gecebilecek Bu da, işe alınma ve sigortalama anında “tercih edilmemenedeni olabilecek Doğumdan once bebeğin genetik ‘arıza ’sının ortaya cıkması, anne ve babalara “doğumdan vazgecmeopsiyonu tanıyacak Zengin ve yoksul ulkeler, bir ulkenin zengin ve yoksul bolgeleri ve vatandaşları arasında, genetik teknolojisinin kullanımı acısından farklılıklar, kacınılmaz olarak yaşanacak Bu da, sağlık ve yaş ortalaması acısından farkın acılmasına yol acacak

Deneyler kimin genleriyle yapıldı?
Tesadufi olarak, her ırk ve cinsten once 12, sonra da 24 insanın sperm ve kanları kullanılarak yapıldı Her ne kadar her insanın genetik yapısı, bir diğerinden farklılık gosterse de genel farklılık oranı (varyasyon) binde 2 oranında yaşanıyor Bu yuzden, elde edilen bulguların tum insanlığa uygulanabileceği ve herkesin derdine care olabileceği duşunuluyor

Genom projesinin Geldiği Son Nokta
Genom projesi, ne basında abartıldığı gibi hastalıkları tamamen bitirip olumsuzluğu getiren ne de faydasız bir calışma değildir Elbetteki insan sağlığına faydaları olmuştur, olacaktır da Ama bunlar hicbir zaman icin sanıldığı gibi olumsuzluğu getirmeyecektir Yalnızca, yaşarken daha sağlıklı bir hayat surulebilecek ya da bircok hastalık belki tarihe karışacaktır Ama hicbir zaman icin bu proje sayesinde insanlık, sanıldığı gibi butun hastalıklarına care bulamayacaktır Şu an itibariyle bu calışmayı yuruten bilim adamları, genom projesine ek olarak yeni bir projeye daha imza attılar; “Proteom Projesi Bu projeyle vucuttaki butun proteinlerin incelenmesi amaclanmaktadır

Protein nedir?
“Proteom Projesini oluşturan proteinler, vucudumuzu meydana getiren temel yapı taşlarımızdan, hem de onemlilerinden birisidir Aynı zamanda gunluk beslenmemizde onemli bir yer tutan organik besin kaynaklarımızdan birisidir
Protein temel olarak, 20 ceşit amino asitin farklı kombinasyonlarla bir araya gelmesiyle oluşur Vucutta 510 amino asitten oluşan kucuk proteinler bulunabildiği gibi, 5001000 amino asitin bir araya gelerek oluşturduğu dev proteinler de bulunabilir Proteinlerin en onemli ozelliği, canlılara ozgu olmasıdır Yani her bir canlının protein yapısı birbirinden farklı olduğu gibi, bir canlıda bulunan proteinler de birbirinden farklı olabilmektedir Proteinleri birbirinden farklı kılan ozellik ise, DNA ’nın kontrolunde, DNA şifresine uygun bir şekilde amino asitlerin yan yana getirilmesiyle oluşmasıdır Bir proteini meydana getiren amino asitlerin sıra, sayı ya da ceşidinin değişmesi, oluşacak proteinin farklı olmasına neden olacaktır protein yapımına katılan 20 ceşit amino asitin her birini bir rakama benzetirsek, rakamların bir araya gelerek oluşturduğu sayıya da protein deriz Dolayısıyla 20 farklı rakamdan ne kadar fazla sayı kombinasyonu oluşturabileceğimizi sizin hayal gucunuze bırakıyoruz

Proteinlerin Gorevleri nelerdir:


Enzimlerimizin (Vucudumuzdaki işciler) yapısına katılır
Hormonlarımızın yapısına katılır
Kaslarımızın yapısına katılır
Hucre zarımızın yapısına katılır
Vucut enerjimizin elde edilmesinde kullanılır
Vucut savunmamızda gorev yapan antikorlarımızın yapısına katılır

Proteom, genom projesini destekleyecek mi?
Proteom projesi ile vucuttaki proteinler tanınacak, dolayısıyla proteinlerden oluşan enzimler tanınmış olacaktır Bu da, her işini, hatta kendini eşlemeyi dahi enzimlere yaptıran DNA ’nın, dolayısıyla genom projesinin daha iyi anlaşılmasına yardım edeceği kanaatindeyiz

Umarız tum bu gelişmeler insanlığın faydasına olur Her turlu teknolojik gelişmeyi kendi amac ya da cıkarları uğruna kullanmaktan cekinmeyen kotu ruhlu insanların elinde bir vahşete yol acmamasını temenni ediyoruz Sağlıklı ve mutlu yarınlara kavuşmak temennilerimizle

Kaynak: Zafer Zengin