İnsandaki hormon sistemi

İnsandaki hormon sistemi İnsan vücudunda sayısız hormon ödev almaktadır Bu hormonların bazılarının kimyasal özellikleri açığa kavuşturulmuş olmakla birlikte çoğunun ne yapıda hormon oldukları konusunda araştırmalar halen sürmektedir Hormonların enzimler gibi protein yapıda olduklarına değinmiştik, oysa bir takım hormonlar yanlızca 3 5 amino asitten oluşabilirler, hatta protein yapıya ek olarak moleküle ilave bir karbonhidrat molekülü bağlanmış olabilir (bu müşteri moleküllere Glikoprotein denir) Bunun yanında lipidlerden senaaalenen ve protein tabiatında olmayan hormonlarda vardır Mesela dişi ve erkek bireylerin primer ve segonder eşey karakterlerini belirleyen östrojen, testosteron, progesteron gibi hormonlar (bu hormonlara sonradan değinilecektir) kolestrol adı verilen ve kanda özgürlük dolaşan lipid tabiatındaki moleküllerden senaaa edilirler Hormonlar vücutta belirli organlarda üretilirler Bu organlar özelleşmiş yapıya sahip olmakla birlikte zengin bir kan damarı ağına sahiptir Bu Vesile Ile üretilen hormonlar çok hızlı bir biçimde kana karışır ve niyet organa içten yol alırlar Şu Anda sırasıyla bezleri, bu bezlerin ürettikleri hormonları ve bu hormonların niyet organları üzerindeki etkilerini teker teker ele alalım HİPOTALAMUS Hipotalamus, beynin hormon üretebilen özelleşmiş bir bölgesidir Kendisine komşu olan hipofiz bezi üstünde durdurucu veya salgılatıcı etkiler meydana getirir Hipotalamus bezinde asap hücreleri mevcuttur, oysa bu hücreler öteki asap hücrelerinden ayrı olarak hormon üreterek bu hormonları kana verme özellikleri ile tanınırlar Bu hücrelerin salgıladıkları hormonlara genel adıyla Nörohormonlar adı verilir Özelleşmiş bu hücreler kendi arasında gruplara ayrılırlar Öyle fakat salınan bazı hormonlar hipofiz bezinin Adenohipofiz adı verilen alt lobuna etki ederken öteki bir takım hormonlar ise Nörohipofiz adı verilen 2alt birimine etkirler Hipotalamus bezinin salgıladığı hormonların başlıcaları ve görevleri şunlardır ; TRH : TRH'nın türkçe açılımı Tiroid salgılatıcı hormon dur Gaye bölgesi, hipofiz bezinin (Hipofiz bezi hipotalamusa komşudur ve beynin diensefalon bölgesinde (orta beyin) yer alır) adenohipofiz lobunun tiroid hormonunu üretip salgılayan hücreleridir Bu hücreler kendilerine gelen TRH ile bağlanarak Tiorid adı verilen bir hormon üretmeye başlarlar (BkzHipofiz bezi ve bu bezin hormonları) GnRH : GnRH'nın açılımı Gonad hormonlarını salgılatan hormon dur Bu hormon üretildikten daha sonra hipofiz bezine ulaşarak kendini bağlayabilen reseptörlerin bulunduğu, gonad hormonlarını üreten hücrelere bağlanırlar Bağlanmasına birbirini izleyen olarak bu hücreleri aktive edip, gonadların (eşey hücrelerinin) aktivitesini denetçi hormonların senaaalenmesini sağlarlar PRH : PRH'nın açılımı ise Prolaktin salgılatıcı hormon dur Hipofiz bezinde, dişilerde meme bezlerini denetçi hormonların salgılandığı hücreler vardır PRH bu hücrelerin aktivasyonunu düzenler ve prolaktin hormonunun salgılanmasına neden olur CRH : CRH Kortikotropik hormonunu salgılatıcı hormon anlamına kazanç hipofiz bezinde, böbrek üstü bezlerini etkileyen hormonların üretildiği hücreler vardır Bu hücreler ACTH adı verilen bir hormon üretirler Ancak bu hücrelerin aktivasyonu CRH hormonlarına bağlıdır GH RH : GH RH Büyüme hormonunu salgılatıcı hormon adını alır Bu hormon yeniden hipofiz bezinde bulunan ve çoğalma için gerekli hormonları salgılayan hücreleri aktive eder (Yükselme hormonlarına hipofiz bezinde değinilmiştir) Bu hormonların yanısıra hipotalamustan, hipofiz hücrelerinin aktivasyonunu engelleyen hormonlarda salınmaktadır Bu hormonlar İnhibie eden hormonlar adını alırlar Şöyle oysa ; GHR IH : Bu hormon GH RH'nın tersine artma hormonunu üreten hücrelerin aktivasyonunu engellerler CR IH : CR IH hormonu ise, böbreküstü bezlerini aktive eden hormonları üretip salgılayan hipofiz bezi hücrelerini durdurur PRH IH : Hipoifiz bezi prolaktin üretiminden sorumlu hücrelerin aktivasyonu bu hormon kadar engellenir giderken şunu maddeler halinde sıralamak gerekir ama hipotalamusta üretilen ve hipofizdeki salgılamayı aktive eden ya da durduran hormonlarla hipofiz bezi hormonları aralarında denetim mekanizmaları mevcuttur Bu mekanizmalar hormonların kandaki artışı ile aracısız ilişkilidir Örneğin tiroid bezini uyaran hormon olan TSH'nın kandaki seviyesi arttığı takdirde bu hormon hipotalamus üstüne tesir ederek TRH üreten hücreleri durdurur ve TRH'nın salınmasını engeller, dolayısıyla TRH hipofize gönderilmediği takdirde hipofizdeki TSH üreten hücrelerin durması laf konusudur Bu Vesile Ile TSH salınamaz ve kandaki seviyesi düşürülmüş olur Ama TSH'nın kandaki seviyesi düştüğünde mekanizma her tarafta harekete geçer ve hipotalamustan yeniden TRH salınmasına neden olur Çünki TSH'nın kandaki seviyesinin düşük olması, TRH salınımı üzerinde artı tesir meydana getirir Bu mekanizma, ilerleyen paragraflarda değineceğimiz bütün hormonlar için geçerli bir mekanizmadır