İnsanlar Diğer Primatlardan Neden Çok Daha Az Uyur?

Primatlar ailesinde şempanzeler günlerinin ortalama 9,5 saatini, tamarinler 13 saatini, hatta gece maymunları tam 17 saatini uyuyarak geçiriyorlar. Pekala, bilimin primatlar ailesinde kabul ettiği insanlar neden maymun ya da şempanzelere kıyasla daha az uyuyor? Gelin, bu sorunun karşılığını arayan bilim dünyasının fikirlerine bakalım.

Uykunun bağışıklık, hafıza ve öbür tüm sıhhat şartlarımız için bir kaide olduğu bilinirken, Toronto Mississauga Üniversitesi’nden evrimsel antropolog David Samson tarafından yapılan araştırma, insanların neden başka primatlara nazaran daha az uyuduğuna alternatif bir karşılık buldu. Karşılığın bulunması için, en uygun ispatların bulunabileceği ‘çağdaş endüstriyel olmayan toplumlar’ incelendi.

İnsanlar, vakitle az uyumaya adapte olmuş olabilir


Samson, çalışması kapsamında Tanzanya’daki Hadza avcı-toplayıcılarının yanı sıra Madagaskar ve Guatemala üzere yerlerdeki çeşitli insan topluluklarını inceleme altına aldı. 2018 yılında yayımladığı araştırmayla birlikte insanların vakitle en derin uyku durumu olan REM dışındaki uyku vaktini azalttığını gösterdi. 2021 yılında yayımladığı araştırmadaysa bunun neden gerekli olduğunu gösteren bir hipotez sundu.

Annual Review of Anthropology’de yayımlanan araştırmada Samson, insan uykusunun güvenlik münasebetleri nedeniyle kısaldığını öne sürdü. Çünkü beşerler, primatlardan farklı olarak ağaçlarda değil, yerde uyuyorlardı. Küçük sığınaklarda kalan insanların bir kısmı uyurken, bir kısmıysa avcı canlılara karşı teyakkuzda olmak için nöbet tutuyordu.

Fakat primatlar ortasındaki fark şimdi tam olarak açıklanamıyor:


Queen’s Üniversitesi’nden evrimsel ekolojist Isabella Capellini de bu fikre katıldığını söz etti. Capellini, 2008’deki araştırmasında av olma riskinde olan memelilerin ortalama olarak daha az uyuduğunu ortaya koymuştu. Ama Capellini, insanların uykusunun primatlardan çok da farklı olduğu konusunda hemfikir değil.

Capellini’nin Samson’a karşı çıkmasının temel nedeniyse primatların uyku mühletinin ekseriyetle tutsak olanlar üzerinde yapılan incelemelerle derlenmesinden kaynaklanıyor. Ekolojist, hayvanların yırtıcı tabiatta ne kadar uyuduklarına dair şimdi net bilginin olmadığını söylüyor. Öte yandan tutsak hayvanların, gerilim altında olmaları nedeniyle daha az uyuyabildiği ya da yalnızca sıkıldıklarından daha fazla uyuyabildiklerini tabir ediyor.

Yani insanların primatlardan neden daha az uyuduğu konusu hala tartışılmaya devam ediyor. Bu tartışmanın sonlanması içinse yırtıcı tabiatta bulunan primatlar üzerinde daha fazla inceleme yapılmasının gerekli olduğuna vurgu yapılıyor. Pekala, bireyler olarak aslında ne kadar uyumak istiyoruz?

Her şeyi geçelim, gereğince uyuyor muyuz?


David Samson, günümüzde ilkel sistemlerle ömrünü sürdüren Hadza insanları üzerindeki araştırmasında 2017 yılında 37 bireye uykuları konusunda nasıl hissettiğini sordu. 37 bireyden 35’i, bu soruya ‘yeterince’ uyuduğu yanıtını verdi. Bu toplulukta ortalama uyku süresiyse 6,25 saat olarak ölçüldü. Ancak yatakta daima uyanmalarla geçirilen toplam müddet 9 saatten fazlaydı.

2016 yılında Chicago’da 500 iştirakçiyle yapılan bir araştırmaysa şahısların yatakta geçirdiği müddetin uyku müddetiyle eşit olduğunu, toplam da en az Hadza insanları kadar uyuduğunu ortaya koymuştu. 2020 yılında yapılan bir diğer anketse ABD’deki yetişkinlerin %87’sinin haftanın en az bir günü ‘dinlenmemiş’ hissettiğini gösterdi.

Peki bu düzensizlik ve uyku yetersizliği neden kaynaklanıyordu? Samson ve Kaliforniya Üniversitesi’nden çalışma arkadaşı Gandhi Yetish, uyku meselelerimizin kaynağı olarak stres ve nizamını kaybeden biyolojik saate bağladı. Bunun yanı sıra Samson, ilkel vakitlerde bir topluluk olarak birlikte uyuduğumuzdan ötürü günümüz nizamının alışkanlığımıza test olduğunu da alternatif bir neden olarak sundu.