İnsanlar, İzlendikleri Zaman Daha Dürüst Davranıyorlar

Neredeyse bütün kültürler ve dinler tarafından paylaşılabilecek ve kabul edilebilecek bir ahlaki kural varsa o da “Asla kendinizin yapmadığı şeyi başkalarına yaptırmayın” kuralıdır. Bu kural empati için "altın kural" olarak bilinmeye başladı ancak modern toplumlardaki insanlar, özellikle eylemlerinin finansal sonuçları olduğunda, bu kuralı gerçekten uygulamayabiliyorlar. Araştırmacılar, bu tezin doğruluğunu bir oyun etkinliğiyle kanıtlamaya çalıştı.

York Üniversitesi’nde yapılan araştırmada, 300 kişi seçildi ve kendileri ile odadaki başka bir isimsiz kişi arasında sabit bir miktar para dağıtımı konusunda karar vermeleri istendi. Araştırmadaki fikir, katılımcıların kendileriyle başka bir katılımcı arasında bir miktar para bölmelerini gerçekleştirmek ve çiftin alacağı paraya nasıl karar verildiğini ölçmekti.


Her katılımcı eşleştiği partnerine isterse hiç para vermeme isterse tüm parayı verme özgürlüğüne sahipti. Partner, teklife “evet” dediyse ikisi de parayı ortak bir şekilde alıyor ancak teklif edilen ücret, partner tarafından kabul edilmezse bu anlaşmanın duraksamasına neden oluyor ve her iki katılımcı da para alamıyor. Her katılımcı, her rolü (teklifi yapan, teklife cevap veren ve teklif verenleri değerlendiren) birden fazla kez farklı partnerlerle deneyimlediler.

Araştırmacıların en çok merak ettikleri şey, insanların teklife cevap veren rolünü nasıl oynadıkları ve kendilerinin teklif veren olduklarında nasıl teklif sunacaklarını gözlemlemekti. Birileri "altın kural" ile oynuyorsa o zaman sundukları tekliflerle kendileri karşılaştıklarında "evet" cevabını veriyor olmaları gerekiyordu. Araştırmanın sonucunda ise insanların yaklaşık %93’ünün bu kurala uyduğu ortaya çıktı.

İnsanların %93’ü "altın kurala" uysa bile davranışlarının rakipleri tarafından izlenmediğini bildikleri zamanlarda bu kurala uyma oranı %73’e kadar düşüyordu. Bu bulgular, insanların izlendiklerini bildiklerinde daha iyi davrandıklarını gösteren sosyal psikolojideki gözlemleri yansıtıyor. Aslında üzerinde gözleri olan bir insan posteri bile insanların davranışlarını etkiliyor ancak takip edilmediklerini bildiklerinde insanlar, ahlaki olarak davranışlarını bozabiliyorlar.


Araştırmacılar, aynı zamanda tecrübelerin insanların karar vermesinde küçük bir rol oynadığını ortaya koydu. İlk önce teklif veren rolünü oynayan insanların, ilk önce teklife yanıt veren rolünü oynayan insanlara göre altın kurala uyma oranı daha fazlaydı. Cinsiyetin, sosyo-ekonomik durumun veya kültürel faktörlerin, evrenselliği kabul edilmiş bu kural üzerinde ise herhangi bir etkisi bulunamadı.

Tüm bu araştırmanın gösterdiği şey, “iyi davranışlı” olarak adlandırılan bir kişinin davranışlarının, gözlendiğine inanıp inanmadığı da dâhil olmak üzere bir dizi faktöre bağlı olduğu. Bu, çoğu insanın bir tür ahlaki kurala uymasına rağmen bu kurallara uyma durumlarının karşılaştıkları olaylara göre farklılık gösterdiğini gösteriyor.