İnsanların psikolojisi iyi olsun ki para harcasın!

Bu yılın Ocak-Eylül periyodunda toplam oto pazarı geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 40 daralarak 289 bin 131 adet seviyesine geriledi. Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) İdare Konseyi Lideri Haydar Yenigün, bu yılı en fazla 400 bin adet düzeyinde bitireceklerini anlatarak, “Eskiden üç aşağı beş üst bir kestirim yapma yeteneğimiz vardı. Bir şeyleri okuyup oradan bir şey çıkarabiliyorduk lakin son periyotlarda o da pek mümkün olmuyor. Bir tweet’le değişen iktisat bizim planlarımızı da o süratte değiştirmemizi gerektiriyor” dedi.

Volkswagen’in Türkiye’ye gelmesinin her açıdan çok kıymetli olduğunu vurgulayan Yenigün, “Verilen teşvikler konusunda, devleti anneye benzetiyorum. Anne bir çocuğuna o denli, bir çocuğuna bu türlü davranmaz. Ona veriyorum, sana vermiyorum demek yanlış bir şey olur” sözünü kullandı. Şu anda insanların ruhsal olarak kendini alışverişe yakın hissetmediğini anlatan OSD İdare Şurası Lideri Haydar Yenigün ile Torkiye otomotiv pazarını ve meselelerini konuştuk. 

2019 Ocak-Eylül devrinde toplam otomotiv pazarı geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 40 küçüldü. Bu daralma ne kadar sürdürülebilir? 



Beş ay evvel de konuşsaydık sürdürülemez derdik. Bu durumun ne kadar süreceği de aşikâr değil. Bir şey olacaksa da yavaş yavaş olması gerekiyor. Vergi yükselecekse, dolar çıkacaksa birden olmamalı. Pazar daralacaksa da birden olmamalı. Yavaş yavaş olmalı ki ekosistem kendini ona alıştırsın. Pazarı daima 2017 ile kıyaslıyorum, 2015’ten itibaren satışlar yaklaşık 1 milyona çıktı. 2018 Ağustos’ta ise çakıldı. Bu yılki beklentimiz en fazla 400 bin olur diyorduk. Haziranda ÖTV ve KDV dayanağının bitmesi olumsuz hava estirdi. Artık faiz indirimiyle biraz canlanıyor üzere, fakat açıkçası nereye varır bilmiyorum. Evvelce üç aşağı beş üst bir kestirim yapma yeteneğimiz vardı. Bir şeyleri okuyup oradan bir şey çıkarabiliyorduk ancak son periyotlarda o da pek mümkün olmuyor. Çok fazla değişken var. Yalnızca içerideki olaylar değil, ABD Lideri Donald Trump’ın tweet’leri, Avrupa’daki daralma çok güzel değil. Evvelki periyotta ihracatla kendimizi emniyette tutarken, artık ihracatta da olumsuz sinyaller gelince bizim için külfetli bir süreç başladı.
Türkiye’deki büyük şirketlerin yurtdışı satışları yaklaşık yüzde 80-85 düzeyinde. Gelecek periyot dertli olacak.

OLAĞANA DÖNÜLMELİ

Bu yıldan daha sorunlu bir süreç mi bekliyorsunuz?

Gelecek sene ne olacak, bir başka bilinmez soru. 2018 başında bu yılı varsayım ederken şunu söylemiştim, 2019’un birinci yarısı biraz zayıf geçer, ortasına yanlışsız toparlanma başlar, son iki çeyrekte toparlanırız demiştik. Lakin o denli olmadığını gördük. 2019 başında da 2020’yi kestirim ediyorduk lakin bugün geldiğimiz noktada pek toparlanacak üzere gözükmüyor. Ekonomiyi rahatlatacak olan ruhsal durumdur. Suriye ile olan karmaşık sürecin açıklığa kavuşması lazım. Avrupa ile artık oturup önemli formda ahenk çalışmalarına ve Gümrük Birliği genişletme çalışmalarına başlamamız gerekiyor. Bunlar olursa 2020’de toparlar. Hayatın olağana dönmesi lazım.

Kayıplarınızı çabucak toparlayabilecek misiniz?

Türkiye 1 milyonluk endüstiriye alıştı. 2015, 2016, 2017’de ve ondan evvelki periyotlarda 800-900 civarı satılıyordu. Artık düşünün, 100 tane satılan iktisatta 50 tane fakat satılıyor. Demek ki birileri bir şeyler bekliyor. Ya parası yok, ya da ruhsal olarak kendini alışverişe yakın hissetmiyor, emniyette duruyor. İktisadın ruhsal tarafını düzeltebilirsek, o bekleyen, alışveriş yapmayan müşteriyi iktisada kattığımız anda bir anda toparlar.

OTO SATIŞLARI HAREKETLENDİ

Taşıt kredilerinde faizler indirildi, bu hareketlilik getirdi mi?

1 Ekim’den itibaren artış görüyoruz. Üyelerimizin üretimindeki sayılar da bunu gösteriyor. Lakin şöyle bakmak lazım bu faiz indiriminin maliyetini firmalar karşılıyor. Bu çok sürdürülebilir bir şey değil. Lakin işimizi sürdürmek için mecbur kaldığımız bir süreç bu. 



Hayat pahalılığı artarken, beşerler nasıl oto almak için para ayıracak ki? Otomobil fiyatları da çok yüksek değil mi?
Avro ve doların artışına baktığınız vakit otomotiv eserlerinin fiyatında o kadar artış yok aslında. Bugün dolar 5.78 TL lakin çok yakın vakitte 2.50 liraydı. Arabalar, ticari otomobiller dünyada ortak paydayla satılan gereçlerden üretiliyor. Sac dediğiniz vakit tonu 700-800 dolar. Plastik hammadde fiyatı artıyor. Otomobillerin fiyatı dolar, Avro’daki artış oranında arTmadı. Üretim maliyetleri de artıyor, elektrik, doğalgaz daima zamlanıyor.

PLANLAR DAİMA DEĞİŞİYOR

İktisatta çok fazla belirsizlik var, bu devirde plan yapmakta zorlanıyor musunuz?

Türkiye çok hareketli bir memleket. Bizim planlarımız daima kısa orta uzun vadeli olur. Bu planlar da daima değişir. Geçen periyotlarda uygun olarak değişiyordu, 2018 başından itibaren olumsuz olarak değiştirmeye başladık. Bir tweet’le değişen iktisat bizim planlarımızı da o süratte değiştirmemizi gerektiriyor. Buna ayak uydurmazsanız pazarda olmanız mümkün değil. Birtakım devirlerde planları haftada bir gözden geçiriyoruz. Son periyotta aksiye karşı hazır olma manasında planları kıymetlendiriyoruz ve revize ediyoruz.

ONA VAR, SANA YOK OLMAZ

Volkswagen (VW), Suriye operasyonu nedeniyle yatırımı askıya aldı; nasıl değerlendiriyorsunuz?

VW önümüzdeki haftalarda resmi açıklama yaparak Türkiye’de kurulan şirket, teşvikler ve iş planı da dahil tüm yatırım ayrıntılarını paylaşacaktı. Lakin yapılması planlanan bu açıklamayı ileri bir tarihe erteledi. Münasebetiyle husus yatırım kararının değil, açıklamanın ertelenmesidir.

VW’ye sağlanacak teşviklerden sizin üyeleriniz de faydalanabilecek mi?



VW’nin Türkiye’ye gelişi, her açıdan çok kıymetli. Türkiye’nin bir araba üssü olma durumunun kuvvetlenmesi açısından, birinci sefer büyük çapta bir Alman üreticinin gelmesi açısından, birçok noktadan çok çok değerli. Buraya teşvik verilmesinde de hiçbir külfet yok. Her firmanın Türkiye’ye geldiği vakit bu biçimde aldığı teşvik vardır. Bunların uygulanmasında devletin bir ayrımcılık yapacağını düşünmüyorum. Devleti anneye benzetiyorum. Anne bir çocuğuna o denli, bir çocuğuna bu türlü davranmaz. Sonuçta o çocukların hepsi bu ülkedeki 32 milyar dolarlık ihracatı gerçekleştiriyor. Ona veriyorum, sana vermiyorum demek çok güç, kompleks ve yanlış bir şey olur.
Burada teşvikten fazla yapısal bazda sorunlar var. Dünya çevreci bir sisteme dönmüşken bizim sistemimizin de buna uyması lazım. Üretim vergi sistemimizin bunu desteklemesi lazım. Bizim, dünyadaki eğilimlerle hareket etmemiz gerekiyor. Şu anda biraz onun dışındayız. Farklı önceliklerle araç seçiyoruz, satıyoruz.

EN UCUZU SEÇİYORUZ

Neye nazaran araç seçip alıyoruz ki?

Bizim memlekette öncelik fiyat. Pazara çıkıyor, en ucuzu ve en gösterişlisini alıyor. Bu bize özel bir şey. Başka ülkelerde şu anda en büyük hassasiyet aracın çevreciliği. İşte hibrit mi, ne kadar karbondioksit salıyor, bunlara bakıyorlar. “Ben bu arabayı aldığımda ne kadar vergi vereceğim” diyor. Kullandığımız araçtaki yol vergisini motor büyüklüğü ve yaşa nazaran veriyoruz, meğer dünyada bu türlü bir şey yok. Başka ülkelerde ne kadar salımda bulunuyorsun ya da ne kadar yer işgal ediyorsun, aracın ne kadar yeni, bunlar değerli. Bizde tam zıddı, aracın ne kadar eskiyse o kadar az vergi veriyorsun. Aksisi olmalı.

KALICI TAHLİLLER KURAL

Pazarın canlanması için talepleriniz neler?

Bir şeyi değiştirmekle sistemi çözmek çok güç. Vergi az toplayalım yahut hurda indirimi olsun işler açılsın, faiz insin işler açılsın, bunun olmayacağını yıllardır yaşaya yaşaya öğrendik. Ekosistemi düzeltmemiz lazım. Yalnızca faizi indirmek yetmiyor. Vergi çok yüksek, vergiyi tek başına indirseniz, işte ÖTV, KDV’yi indirdik pazar patlamadı. Bunları tek tek yapmak çok süreksiz müddetli tahliller.

Son amaca bakmak lazım. Faizin indirilmesi amacıyla yola çıkarsak yahut verginin indirilmesi, kısa vadeli ufak bir sorunu çözeriz. Fakat, Türkiye’nin otomotiv ekosistemini sürdürülebilir kılacağız ve dünyada kelam sahibi olmaya devam edeceğiz amacı koyarsak, bunu gerçekleştirmek için de neye muhtaçlık var diye sormak lazım. Yoksa ÖTV, KDV indirimi bitince pazar tekrar duruyor. Faiz takviyesi aralık ayında bitecek, yeniden duracak.

Bölümde kârlılık ne düzeyde, düştü mü?

Başka bölümlerde olduğu üzere burada da düştü. Dünyada da bu türlü. Türkiye’de şu anda 55 tane marka var, bir araba alacaksanız 55 marka ortasından seçim yapıyorsunuz. Müşteri de o kadar artmadı. Evvelce olan yüzde 12-13’lük kârlar dünyanın hiçbir şirketinde yok. Dünyadaki en güzel şirketlerde bile kâr en fazla yüzde 5-6’dır.

Bu yıl tekrar ihracat şampiyonu olur mu dal, ne kadar ihracat olacak? 



Evet, yeniden oluruz. Geçen yılı 32 milyar dolar ihracatla bitirmiştik. Bu yıl muhtemelen bu sayısı geçeriz.
Önümüzde iki düşünceli süreç var. Birincisi Avrupa’nın yavaşlayan iktisadı, ikincisi Brexit. Fakat işin bir de hoş tarafına bakalım; OSD üyelerinin ihracat ünite pahaları artıyor. Zira daha yüksek teknolojide araçlar yapmaya başladık.

Otomotiv ekosistemi değişiyor, beşerler artık hibrit otomobillere biniyorlar. Elektrikli otomobiller vakit içinde hayatımıza girecek, otonom araçlar söylem ediliyor. Bizim insan kaynağımızla, üretimimizle büsbütün ona konsantre olmamız lazım. Ancak maalesef şu orta daima satışları, vergileri konuşuyoruz.

PSİKOLOJİ DÜZELMELİ

Türkiye iktisadıyla ilgili bir kıymetlendirme yapabilir misiniz, YEP’te 2020’de yüzde 5 büyüme öngörüsü var, bu kesiminizi nasıl tesirler?

Yüzde 5 büyüme iktisadını oturtabildiğimiz anda bizim esasen 1 milyon adetlik satış sayısına çıkmamız lazım. İktisat lakin ve lakin ruhsal olarak insanların para harcama modunda olmasıyla alakalı. Bugün bir konut mi almak istiyorsunuz, bir ölçü paranız var biraz da kredi alacaksınız, düşünün ki hava bulutlu, canınız sıkılıyor hastasınız... İnsanın dışarı çıkası gelmiyor. Bir de düşünün ki hava dayanılmaz, bankalar hoş reklam yapıyorlar, sizin içinizde bir güç var... sarfiyat bir iki alternatif konuta bakarsınız. İnsanların ruhsal olarak rahat olması lazım ki para harcayım desin.

Şehrian Kıraç/Cumhuriyet