İnsanlığı Ay'a Geri Götürecek Artemis Roketinin Özellikleri

NASA, Artemis vazifeleri ile insanlığı tekrardan Ay'la buluşturmak ve bu sefer insanlık olarak Ay'da kalıcı bir düzen sağlamak istiyor. Bu büyük proje için kullanılan ‘Space Launch System (SLS)’ roketi ve ‘Orion’ uzay aracı natürel ki çok güçlü ve maliyeti de epey fazla. Kimilerinin diğer uzay ajansları tarafından geliştirildiği roket kesimlerinin her birinin farklı bir özelliği bulunuyor.

Geçtiğimiz günlerde NASA, insanlığı Ay'la buluşturma vazifesinin birinci adımı Artemis I'in sistemin kesimlerini tıpkı bir yapbozu andıracak formda yayınladı. Haydi daima birlikte bu parçaların ne işe yaradığını inceleyelim.

RS-25 motorları: Güçlü suratlara ulaşmak için tasarlandı.


Uzay mekiğinin ana motoru olarak bilinen RS-25 motoru sıvı yakıtla çalışan bir motor. NASA'nın fırlatma sistemde dört adet bulunan bu güçlü motorlar uçuşun birinci 8 dakikasında, roketi 27.359 km/s hızın üzerine çıkartıyor. Bu S-25 motorları, içerisinde bulunan süper soğuk itici gazlar ve sıcak yanma gazları sayesinde -253℃ ile 3316℃ arasında değişim gösteren sıcaklara karşı güçlü kalabiliyor.

Uzay mekiğinin ana motoru RS-25'ler ABD’li firma Aerojet Rocketdyne tarafından üretiliyor. Bu motorlar NASA'nın uzay istasyonunda da kullanıldı.

Çekirdek kademe: Fırlatma sisteminin bel kemiği olan modül.


Çekirdek aşama iki adet itici tank, uçuş bilgisayarları ve dört adet RS-25 roket motorunu bünyesinde bulunduruyor. 65 metre yükselebilen fırlatma sisteminin çekirdek kademesi, roketin motorlarını sekiz dakikalık müddet boyunca saniyede 5.678 litre itici gazla besliyor.

Çekirdek etap dünyanın en yüksek roket evresi. Bu kademe Dünya yörüngesine ulaşmadan, üst kademeden ve Orion uzay aracından ayrılmadan evvel 500 saniye çalışacak nitelikte tasarlandı. 

Katı roket güçlendiriciler: Saniyede 6 ton üzere inanılmaz ölçülerde yakıt yakıyor.


Katı roket güçlendiriciler, fırlatmadan çıkışa kadar uzay aracı fırlatmasında itiş gücünü sağlamak için kullanılan temel olarak itici bir motordur. İki adetten oluşan bu katı roket güçlendiriciler; devasa roketi fırlatma rampasından kaldırıp, uzaya gerçek süzülmesinde yardımcı olmak amacıyla saniyede 6 ton katı yakıt yakıyor. Güçlendiricilerin görevleriyse iki dakikada tamamlanmış oluyor. Ek olarak şimdiye kadar yapılan rastgele bir roketten daha fazla kütleye sahip yükleri fırlatmak için özel olarak tasarlandı.

Sıvı hidrojen tankı: Roketlerin yakıtını taşıyor.


Sıvı hidrojen tankı 'SLS RS-25', roket motorlarının yakıtı olan sıvı hidrojeni depolayan bir tanktır. Bu sıvı hidrojen tankı; -253℃'ye kadar soğutulmuş 2.032.766 litre sıvı hidrojeni bünyesidne depoluyor. Tankın uzunluğuysa 40 metreyi geçiyor, bu uzunluktaki tank neredeyse roketin çekirdek aşamasının üçte ikisini kaplıyor. Sıvı hidrojen tankı, Orion uzay aracıyla birinci entegreli uçuşunda devasa güçteki rokete güç sağlayacak ve içinde bulunan hidrojen yakıtlar RS-25 motoruna doğru akacaklar.

Sıvı oksijen tankı: Destekleyici gücü içinde depoluyor.


Çekirdek evresinin içinde bulunan fırlatma sisteminin sıvı oksijen deposu -183℃'ye kadar soğutulmuş 741.940 litre sıvı oksijeni içinde tutuyor. Bu tankların yüksek sıcaklıklardaki korumasıysa üzerine püskürtülen termal müdafaa köpüğüyle yapılıyor. Tankın içindeki sıvı oksijenin göreviyse RS-25 motorlarını besleyen yanma reaksiyonunda oksitlenmeyi sağlamak.

RL10 Motoru: Orion uzay aracını uzaya göndermek için ana vazifelerden birini üstleniyor.


RL10 motoru sıvı hidrojen ve sıvı oksijen ile çalışan sıvı yakıtlı kriyojenik denen cinste olan roket motorudur. Artemis I mürettebatsız test uçuşunda 11.227 kg gücünde itme kuvvetine çıkan RL10B-2 motoru, Orion uzay aracının gönderilmesi esnasında kriyojenik tahrik aşaması için ana tahrik vazifesi görüyor.

Bu roket motoru 1950'li yılların sonlarında Pratt & Whitney tarafından geliştirildi ve birinci uçuşunu 1963 yılında yaptı. O yıllardan günümüze kadar 500 adetten fazla RL10 motoru uzaya çıktı.

Fırlatma aracı evre adaptörü: İsminden da anlaşılacağı üzere etapları birbirlerine bağlıyor.


Koni biçiminde tasarlanan fırlatma aracı basamak adaptörü, roketin kalkışı esnasında RL10 motorunu kaplama vazifesi görüyor, kriyojenik tahrik evresini ana basamağa bağlıyor ve Orion basamak adaptörüne irtibat sağlıyor. Bu adaptör fırlatma ve ayırma sistemi için yapısal takviye sağlamasının yanı sıra elektrikli aygıtları aşırı titreşim ve sesten oluşacak meselelerden koruyor.

Geçici kriyojenik tahrik evresi: Fırlatmadan sonraki hareketi sağlıyor.


Geçici kriyojenik tahrik etabı olarak isimlendirilen bu sistem, katı roket güçlendiriciler ve çekirdek aşaması sistemden ayrıldıktan sonra uzayda hareketi sağlıyor. Bu sistem 13,7 metrelik yükseklikten ve 5,1 metrelik çaptan oluşuyor. Temel olaraksa sıvı hidrojen ve sıvı oksijen ile çalışıyor. Bu basamak sistemi Dünya yörüngesine hakikat yerleştiriyor.

Artemis I, Orion ve SLS'nin mürettebatsız test misyonu sırasında; süreksiz kriyojenik tahrik evresi Dünya'ya dönüş yapılmadan evvel Ay'ın ötesine uçmak için gereken büyük hareket gücünü sağlayacak. Ek olarak bu aşama RL10 motor tarafından da destekleniyor.

Orion evre adaptörü: Orion uzay aracını rokete bağlıyor.


Marshall Uzay Uçuş Merkezi tarafından inşa edilen Orion kademe adaptörü, temel olarak Orion uzay aracını diğer modüllere bağlamak için temas misyonunu üstleniyor. Adaptör fırlatma temelinde ortaya çıkan hidrojen üzere gazlarınsa uzay aracı Orion'a sızmasını engellemek için bariyer vazifesi gören diyafram içeriyor. Prensip olarak 17 adet CubeSat uydusunu içerisinde bulundurabiliyor.

Adaptör, Artemis I misyonunda; derin uzaydaki bilimsel araştırmaları sağlayacak olan CubeSat uydusunu taşıyacak. Bu uydular Artemis vazifelerinde büyük rol oynayacak.

Avrupa Servis Modülü: Mürettebatın yaşamsal takviyesini sağlıyor.


Avrupa Uzay Ajansı tarafından sağlanan Orion uzay aracının Avrupa Servis Modülü, uzay aracını uzayda yaşanabilir kılan ve uzay boşluğunda iten güç merkezini oluşturuyor. Servis modülü uzay aracı mürettebatını; kalkıştan, roketin öbür kesimlerinden ayrılmasına kadar geçen müddette güvende olmalarını sağlıyor.

İçinde bulunan sistemlerse mürettabatın elektrik gücünü ve temel denetim işlevlerini kullanmasını sağluyor. Modül temel olarak astronotlara su, oksijen ve nitrojen ile yaşam ortamı oluşmasını sağlıyor.

Mürettebat modülü: Mürettebatın yaşadığı ve çalıştığı yer.


Orion uzay aracının kapsülü olarak da isimlendirilen mürettebat modülü, astronotların yaşayacakları ve misyonlarda çalışmalarını sürdürecekleri basınç içeren kısmıdır. Modül, dört bireyden oluşacak mürettebat üyelerini 21 güne kadar barındırabilir. İçerisinde gelişmiş yaşam desteği, aviyonik (uzay araçlarının elektronik sistemleri)nide bulunduruyor. Ek olarak modülün içerisinde termal muhafaza sistemi de bulunuyor.

Fırlatma iptal sistemi: Fırlatmada rastgele bir sorun olursa emeli mürettebatı uzaklaştırmak.

Fırlatma iptal sistemi, Orion mürettebat modülünün üstünde bulunuyor. Mürettebatla yapılacak Artemis vazifelerinde, roketin fırlatma yahut yükselme sırasında herhangi bir sorun ortaya çıkarsa mürettebatı korumak için çalışıyor. Sistem, uzay aracını roketten uzaklaştırmak için milisaniyeler ile etkinleşecek biçimde tasarlandı.

Sistemdeki güçlü motor, acil bir durumda şayet gerekirse mürettebatı korumak için iki saniyede sıfırdan 804.672 km/s hıza kadar hızlanabiliyor.

Artemis'in roketinin tüm modülleri birleştiğindeyse bu şekilde görünüyor:


Peki sizler Artemis projesiyle ilgili ne düşünüyorsunuz? İnsanlık Ay'da nizam kurabilecek mi?