İpek Yolunda Türkler Hakkında Bilgi

IPEK YOLUNDA TÜRKLER


Ipek Yolu:

Çin ’den başlayıp Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, İran üzerinden İstanbul ’ değin uzanan yola Ipekli Yolu adını veriyoruz Çin ’den ipek ticareti yaygın olarak yapıldığı için yola bu isim verilmiştir

Türk Adının Anlamı Ve Kökeni:

1Ziya Gökalp'e göre; Töre kelimesinden gelir Buna tarafından Türk: Türeli Nizamlı, geleneklerine bağlıdemektir

2 Danimarkalı Bilgin WAMBERY'e göre Türemekten (Türük) gelir Buna kadar Türk çağrıda bulunmak TÜREMİŞ, ÇOĞALMIŞ demektir

3 Kaşgarlı Mahmut'un Divanı Lügatit Türkadlı eserinde Türk aramak OLGUNLUK ÇAĞIdemektir

4 Çoğunlukla Türk çağrıda bulunmak, DINÇ, KASLI manasında kabul edilir

Ilk Türklerin anayurdu Orta Asya ’dır Lakin zamanla farklı alanlara yönlendirilmiş nedenlerle göç etmişlerdir

Göçlerin Sebepleri:

1 Nüfus artışı ve toprakların yetersiz kalışı

2 Olumsuz iklim şartları (Kuraklık, şiddetli kışlar)

3 Kendi aralarında ve diğer kavimlerle olan mücadeleler

4 Salgın hastalıklar

5 Türklerin Âlem hâkimiyeti düşüncesi

6 Çin ’in baskı ve hileleri

Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti) (MÖ 220MS300)

Kurulduğu tarih kesin olarak bilinmemektedir Tarihte bilinen BIRINCIL TÜRK DEVLETİ'dir

Tanıdık ilk hükümdarı TUMAN (Teoman)'dır Teoman'dan sonradan yerine oğlu METE HAN geçmiştir

Asya Hun devleti METE HAN vaktinde en geniş sınırlarına ulaşmıştır

Çinliler Türk akınlarına karşı koymak için ÇİN SEDDİ'ni yaptılar *ÇİN SEDDİ; 2450 km uzunluğunda, 11 metre yüksekliğinde 7,5 m gerişliğinde kalınlığındadır Yinede Türk akınlarına engel olamamıştır

Mete orduda 10 ’luk sistemi uyguladı Günümüzde orduların çoğu daha bu sistemi kullanmaktadır

Oğuz Kağan Destanını önemli destanlarıdır Bu destandaki kişinin Mete olduğu sanılmaktadır

Tarihte birincil kere tüm Türkleri tek sancak altında toplayan Türk Devleti Asya Hun devletidir

Büyük Hun Devleti VERASET SİSTEMİ ve ÇİN SİYASETİ sebebiyle Doğu ve Batı Hun Devleti diye ikiye ayrıldı Batı Hunları ARAL GÖLÜ civarına göç etmek zorunda kaldılar Doğu Hunları ise Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrıldı Ve sonradan Çinliler kadar ortadan kaldırıldı

Kavimler Göçü (375):

Hun Devleti yıkıldıktan sonradan Çin baskısından kurtulmak için bazı Hun boyları İtil ’in batısına geçerek Karadenizin kuzeyine göç ettiler Bu göç esnasında önüne çıkan devletleri ya yönetimine aldılar yada onlarda ileri içten kaçtı

Tarihte devletlerin bu yer değiştirmesine “ Kavimler Göçü denilmektedir

Göç eden bu Türkler Avrupa Hun Devletini Kurdular

Kavimler göçünün sonuçları:

Roma İmparatorluğunun çöküşü hızlandı İmparatorluk 395 ’te ikiye ayrıldı

476 ’da batı Roma İmparatorluğu yıkıldı Toprakları üzerinde çoğu devlet kuruldu

Avrupa ’nın ırksa çehresi değişti Yeni topluluklar ortaya çıktı

Avrupa bir kargaşa dönemi yaşadı

Günümüz Avrupa devletlerinin temelleri atıldı

Avrupada derebeylik dönemi başlamıştır

Avrupa Türk kültürüyle tanıştı Balkanlarda Türk devletleri kuruldu

** Derebeylik (Feodalite): Zengin toprak sahibi olan kişilerin oluşturduğu sistemdir Toprakta çalışan köylüler toprakla birlikte alınıp satılabilirdi


Avrupa Hun Devleti

Kurucusu Balamir Han ’dır

Anadolu ’ya ilk Türk akınları bu dönemde olmuştur

Atilla döneminde Bizans vergiye bağlanmıştır

Batı Roma üstüne sefer yapılmış, fakat Papanın Hıristiyan dünyası adına Roma ’yı kendilerine bağışlamalarını istemesi üzerine buranın alınmasından vazgeçilmiştir

Fransa üstüne düzenlenen Galya seferi Batı Roma ’yı yalnız bırakmaya yöneliktir

Göktürkler (552630):

Bumin Kağan 552 ’de Göktürk devletini kurdu

Ötüken başkent olmuştur

**Türk adını kullanan birincil devlettir

Göktürk adı Göktürk yazıtlarında KökTürk biçiminde yazılmıştır

Bumin Kağanın ölümünden sonra iktidar mücadeleleri başladı

Çinliler bu mücadeleyi körükleyince Göktür kağanlığı tamamen zayıfladı ve siyasi birliği bozuldu630 yılında yıkıldı

IIGöktürk Devleti (681742):

Kutluk Han 681 den itibaren Göktürkleri yeniden bir araya getirerek 2 Göktürk Devleti kuruldu Bu devlete bu nedenle Kutluk Devleti de denilmektedir

Bu devlet en aydınlık dönemini Bilge Kağan, Kültigin veVezir Tonyukuk zamanındadır

Devletin zayıflaması üstüne Türk boylarından Basmiller, Karluklar ve Uygurlar ayaklanma ederek 742 yılında yıkıldı

** Göktürklerden günümüzü kalan en önemli eser Orhun Yazıtlarıdır(Göktürk Kitabeleri) Bu kitabeler Bilge Kağan, Kültigin Kağan ile vezir Tonyukuk adına dikilmiştir

** Bunlar yazılmış birincil Türk belgeleridir Orhun alfabesi ile yazılmıştır

** Bu yazıtları Danimarkalı Wilhem Thomsen (Vilyım Tamsın) çözmüştür

Uygur Devleti (745840):

Karluk ve Basmiller'le birleşerek II Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGUR DEVLETİ'ni kurdular(745)

Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)'dur

Uygurlar Oturmuş hayata geçen ilk Türk topluluğudur

Manihizm ’e inandılar Bu inanışta et yemek yemek günah sayıldığı için cisim yapıları değişti Ve savaşçı güçlerini kaybettiler

18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar

Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar'ı devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler

Moğolların Türkleşmesinde manâlı bir rol oynadılar (Özbek ve Çağatay Türkleri)

Birincil Müslüman Türk Devleti Karahanlılar'la savaştılar(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlıların İslamiyeti dağıtmak istemeleri)

Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar

Kırgızlar göre 840 yılında yıkıldılar

İslam Tarihi

İslamiyet ’cilt Önce Arap Yarımadasının Durumu:

İslamiyet ’cilt önce Arap yarımadasında Putperestlik yaygındı Diğer dinler:

Sabilik Yıldız ve gök cisimlerine tapma)

Mecusilik: ( Zerdüşt inancı Ateşe tapma )

Hıristiyanlık Yahudiler Hanif : (Hzİbrahim ’in tek tanrı inancı Puta tapmazlar, içki içmezler ve haksızlık yapmazlardı Hz Muhammed ’in anne ve babası da Hanif dinine bağlıydılar)

Bu dönemde kabileler aralarında kavgalar vardı Yalnızca haram aylarda savaşmazlar bu dönemde Kabe ’deki putları ziyaret ederlerdi

Arap toplumu göçebe (bedevi) ve oturmuş millet almak üzere ikiye ayrılırdı

Hz Muhammed ’in Hayatı (571632):

571 yılında Mekke ’de doğdu Annesinin adı Âmine, babasının adı Abdullah ’tır

Babası doğmadan öldü, ona dedesi Abdülmuttalib baktı Dedesi ölünce bu kez amcası Ebu Talib baktı

Hz Muhammet amcası ile ticaret yaptı Güvenirliğinden dolayı “Muhammed ’ül Kesin (Güvenilir Muhammed) adıyla anıldı

25 yaşında Hz Hatice ile evlendi

40 yaşına dürüst toplumdan uzaklaşarak zamanın çoğunu Hira Mağarasında geçirmeye başladı Burada Cebrail (as) ona birincil vahiyi getirdi ve peygamberliği başladı (611)

Hz Muhammed ’e birincil inananlar: HzHatice HzAli HzEbubekir Zeyd b Harise

Hz Muhammed Mekkeliler kadar tehdit edilince Mekke ’den Medine ’ye göç etti 622 yılında bu göçe “Hicret adı verilir

Mekke ’den Medine ’ye göçenlere “Muhacir (göçmen), Medinelilere de “Ensar (Tezgâhtar) adı verilir

Hicretle Medine ’de ilk İslam Devleti resmileşmiş oldu

Hz Muhammed ’in Savaşları:

Bedir Savaşı (624)

Sebep: Müslümanlar Mekke ’den göç ederken bütün mallarını bırakmışlardı Bunlara karşılık Mekke kervanını vurmaya karar verdiler

Sonuç: 1Zafer Müslümanların oldu

2Esirler 10 Müslüman çocuğa okuma yazma öğretirlerse serbest kalacaklardı

Önemi: 1Mekke ile Medinelilerin ilk savaşıdır

2Savaşın öteki bir ismi de Akrabalar savaşıdır

3 Savaş sonunda Hz Muhammed ’in esirler ile ilgili aldığı karar eğitime ne kadar tartma verdiğini göstermektedir

Uhud Savaşı (625)

Sebep: Mekkeliler Bedir Savaşı ’nın öcünü edinmek istediler

Sonuç: 1Hz Muhammed yaralandı

2Hz Hamza şehit oldu

Önemi: Müslümanlar peygamberin sözünün dinlememenin cezasını ilk önce çektiler

Hendek Savaşı (627)

Sebep: Mekkeliler İslamiyet ’in yayılmasını istemiyorlardı

Sonuç: Selmanı Farisi adlı bir İranlının tavsiyesi ile Medine ’nin civarda hendekler kazıldığı için Mekkeliler geri dönmek zorunda kaldılar

Önemi: Hendek Savaşı, Mekkelilerin Müslümanların üzerine yaptığı son hücum oldu Bundan sonradan Mekkeliler savunmaya çekildiler

Hudeybiye Antlaşması (628)

Kayda Değer maddeleri: 1Her iki taraf birbiri ile 10 yıl savaşmayacak

2Müslüman olup Medine ’ye giden kişiler Medine ’ye alınmayacak, Medine ’den Mekke ’ye gelenler ise geri verilmeyecek ( Bu madde sonradan kaldırılmıştır Çünkü Medine ’ye alınmayan Müslümanlar Mekke ’ye dönmediler ve Mekke ile Medine arasında kalıp Mekke kervanlarını vurmaya başladılar)

Önemi: Mekkeliler Müslümanların varlığını kabul etmişlerdir

Hayber ’in Fethi (629)

Taraflar: Müslümanlar Yahudiler

Sebep: Yahudiler, Mekkeliler ile birleşip Müslümanlara zarar veriyorlardı

Sonuç: MedineŞam yolu güvenlik altına alındı

Mekke ’nin Fethi (630)

Sebep: Mekkeliler Müslümanlara aleyhinde şiddet toplamaya başlamışlardı

Sonuç: 1HzMuhammed, Kabe ’yi ziyaret ederek putları kırmıştır

2Bütün Mekkeliler İslamiyet ’i kabul ettiler

3Mekke ’nin fethi tüm Arabistan ’ın fethini karşılayan kayda değer bir başlangıç oldu

4Mekke ’nin fethi ile İslam Devleti kuruldu

Hz Muhammed ’in Vefatı (632)

HzMuhammed, son seferi olan Tebük seferinden dönüşte hastalandı İmamlığı Hz Ebubekir ’e bıraktı ve 8 Haziran 632 ’de vefat etti

HzMuhammed, ölüm ettiği odaya gömüldü

HzMuhammed ’in mezarına Ravzayı Mutahhara (Cennet bahçesi) adı verilir

( Peygamberin mezarı Medine şehrindedir)

Hz Muhammed ’den sonradan Dört Halife dönemi başladı Halifeler seçimle meslek başına geldiler

Şam valisi Muaviye EMEVİ devletini kurarak halifeliği saltanat haline getirdi

Dört Halife Dönemi (632–661)

Halife: Hz Muhammed (sav) ’in ve Müslümanların ayrıca din keza de devlet başkanı olan kimselere denir

Hz Ebubekir Dönemi (632–634)

Arabistan ’da dini ve siyasi birlik baştan sağlandı

Kur ’anı Kerim kitap haline getirildi

Palavracı peygamberler ortadan kaldırıldı

Hz Ömer Dönemi (634–644)

İslam Devleti imparatorluk haline geldi

Hicri takvim kullanılmaya başlandı (başlangıcı Hicret)

Darı fethedildi, Kuzey Afrika ’da ilk fetih hareketleri başladı

Parasal ve askeri amaçlı Divan teşkilatı kuruldu

Hz Osman Dönemi (644–656)

Birincil İslam donanması kuruldu

Kur ’lahzaı Kerim çoğaltılarak Arabistan ’ın kayda değer merkezlerine dağıtıldı

İslam tarihindeki iç karışıklıklar başlangıçta bu dönemde başladı

Trablus ve Tunus alınarak Kuzey Afrika fetihlerine devam edildi

Hz Ali Dönemi (656–661)

Bu dönemde iç karışıklıklar devam etti Cemel (Deve) Olayı (Müslümanların kendi arasında yaptığı birincil savaştır) ve Sıffın Savaşı bu dönemde oldu

NOT: Dört Halife Dönemi ’nde halifeler seçimle iş başına gelmiştir, bu da demokratik bir yönetimin örneğidir Dört Halife Dönemi ’nden daha sonra halifelik babadan oğla geçen bir saltanat sistemi haline gelmiştir

Emeviler:

661 yılında Muaviye tarafından Şam merkez almak üzere kuruldu

Emevilerin İslam Dünyasında Yaptıkları Yenilikler:

1Hilafeti saltanat haline getirdiler

2Arap olmayanlara fena davranarak Arap ırkçılığını başlattılar

3İslam Devleti ’nin reel anlamda kurulmasını sağladılar

4İslam Devleti en geniş sınırlarına Emeviler döneminde ulaşmıştır

Türkler Emevilerin Arap olmayanlara kötü davranması sebebiyle Müslüman olmadılar

Emevi Devleti ’nin Yıkılış Sebepleri:

1Kayda Değer görevlere Emevi soyundan olanları getirmeleri

2Arap olmayan Müslümanlara değer vermemeleri

3HzAli ’nin oğullarının hilafeti ele geçirme çabaları

4HzMuhammed ’in amcası Abbas ’ın soyundan gelenlerin Emevlere aleyhinde olması

5Fetihlerin durması

6Emevi ailesi arasındaki geçimsizlik

Emevi ailesi Abbasiler kadar değil edilmiştir

Abbasiler:

750 yılında Emevileri yıkarak, Ebu ’lAbbas Abdullah kadar Bağdat başkent edinmek üzere kuruldu

Abbasiler Emevilerin tersine halk müziği ayrımı yapmadılar Bu dönemde çoğu Türk Abbasilerde önemli görevlere geldi

Abbasiler bilime ağırlık verdiler Harezmi gibi çoğu alim bu dönemde yetişti

Abbasiler Türk askerleri ve aileleri için “Samarra Şehrini kurdular

Türklerin Müslüman Olmaları:

Araplarla Çinliler aralarında yapılan “Talas Savaşında Türkler Arapları desteklemişlerdir Araplar savaşı kazanmıştır

Bu savaştan sonradan Türkler İslamiyet ’e geçmeye başladı

Ilk Müslüman olan Türkler, Karluk, Yağma ve Çiğil boylarıdır

Devlet olarak; Ilk Müslüman Türk devleti Karahanlılardır

Karahanlılar (8401212):

Uygurların yıkılması ile Karluklar, Çiğil ve Yağma Türkleri ile birleşerek Karahanlılar Devleti'ni kurdular (840)

Ilk Müslüman Türk devletidir

Satuk Buğra Han, İslamiyeti kabul etti Karahanlılar, 960 yılından itibaren Müslüman bir Türk devleti haline geldi

Karahanlılar, iç karışıklıklar sonunda doğu ve batı almak üzere ikiye ayrıldı Doğu Karahanlılar Karahitaylılar kadar ortadan kaldırıldı (1211 ) Batı Karahanlılar ise Harzemşahlar göre yıkıldı (1212)

Kaşgarlı Mahmut “Divanı Lügâti Türk adlı eseri yazmıştır Amacı Türkçenin Arapçadan zengin bir dil olduğunu anlatmak ve Türkçeyi öğretmek için yazmıştır

**** Yusuf Has Hacip “Kutadgu Bilig adlı eseri yazmıştır Kutadgu Bilig Mutluluk Bilgisi anlamına gelir Bu öğüt ve etik konusunda bilgiler verir İnsanların iyi olması için neler yapması gerektiğini anlatır

Gazneliler

Alp Tigin Saman oğulları Devleti'nde hassa komutanı idi Horasan'a vali olarak atandı Bu görevden alınması üzerine Gazne'ye gitti Yerli hanedanı devirerek bağımsız bir beylik kurdu Başlangıçta Saman oğullarına emrindeki olarak yaşadılar Bu devletin yıkılmasından sonra egemen oldular

Ceyhun'a dek uzanan topraklar, Gaznelilerin eline geçti

Gaznelilerin en parlak dönemi Sultan Mahmut (Gazneli Mahmut) devridir

Sultan Mesut, Büyük Selçuklularla Dandakan Savaşını yaptı ve yenildi Bu savaştan daha sonra Selçuklular resmi olarak kuruldu

Gazneliler savaşlarda filleri kullanıyordu Buda karşısında orduların dikkatini dağıtıyordu

Büyük Selçuklu Devleti:

Selçuk Bey kendine yan Oğuz boylarını toplayarak Cend şehrine yerleşti Fakat bu dönemde Selçuklular devlet olarak kurulmadı

Çagrı ve Tuğrul kardeşler ülkenin başına geçtikten daha sonra, 1015 cilt itibaren Anadolu ’ya akınlar düzenlediler

Çağrı bey 1040 yılında Gaznelileri Dandanakan Savaşında yenince Büyük Selçuklu devleti resmen kuruldu

Tuğrul Bey adına para bastırdı, hutbe okuttu Bunlar bir kişinin sultan olması için yapardı

Malazgirt Savaşı (1071):

Anadolu ’ya akınlar düzenleyen Selçuklu hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatoru Romanos Diyagones (Romen Diyojen) aralarında yapıldı Selçuklular bu savaşı kazandı

Malazgirt Savaşı ’nın önemi:

1 Anadolu ’nun kapısı Türklere açıldı

2 Anadolu ’da Türk Devletleri Kurulmaya başladı


Nizamülmülk Selçukluların en ünlü veziridir çok iyi devlet adamıdır bununla birlikte dönemin üniversitesi sanılan “Nizamiye Medreselerini kurdu Keza “Siyasetname adlı eser yazmış Bu eserde devlet işlerinin nasıl olması gerektiğini anlatmıştır

Büyük Selçuklular Karahitaylılar ile yapılan Katvan Savaşından sonradan yıkılma sürecine girdi(1141) Sulatn Sencer ’in 1157 yılında ölmesi ile yıkıldı


Eski Türk Toplumunda Gelenek Ve Görenekler:

Birincil Türk devletlerinde bir çocuk mertlik göstermeden ad konmazdı

Birincil Türklerde ülke hanedan (sultan) ailesinin müşterek malı sayılırdı

Ilk Türklerde hükümdarın eşine Hatun denirdi

Ilk Türk Devletlerinde devlet işleri Kurultay (Toy) adı verilen mecliste görüşülürdü

Ilk Türk devletlerinde ölüler “Yuğadı verilen cenaze törenleri ile gömülürdü

Ölüler “Kurgan denilen mezarlara gömülür, öldürdükleri düşman sayısı değin mezarlarına “Balbaldenilen taşlar dikerlerdi

Ilk Türklerde müzik manâlı yer tutardı Kopuz kayda değer müzik aletidir

Ilk Türk devletleri Şamanizm dini başta elde etmek üzere Manehizm, İslamiyet, Hıristiyanlık, Musevilik gibi dinlere inandılar sonra İslamiyet şipşak yayıldı Nedeni İslamiyet ’in kendi inanışlarına yakın olması sebebiyle tez yayıldı

Nevruz bahar bayramı olarak kabul edilir Selçuklulardan itibaren Osmanlılar ve günümüzde kutlanır 21 mart baharın başlangıcı sayılır

Ilk Türk Destanları:

1Altay Yakut: Yaradılış Destanı

2Sakalar Dönemi:

aAlp Er Tunga Destanı

bŞu Destanı

3Hun Dönemi: Oğuz Kağan Destanı

4Köktürk Dönemi: aBozkurt Destanı bErgenekon Destanı

5Uygur Dönemi: Türeyiş Destanı

b Göç Destanı

Dede Korkut Hikâyeleri de önemli edebiyat eserleridir *