İran ABD ile olası bir savaşın yükünü kaldırabilir mi?

Hafta başında Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani’nin Amerika tarafından düzenlenen saldırıda öldürülmesinin ardından Irak’ta bulunan ABD üslerine İran tarafından saldırı düzenlemesi yatırımcılara çatışmaların savaşa dönüşüp dönüşmeyeceği sorusunu düşündürdü.

Her iki ülkenin de yetkilileri savaş istemediklerine yönelik açıklamalarda bulunsa gerilim karşılıklı açıklamalarla devam etti.

Birçok jeopolitik uzman İran’ın bir savaş yükünü karşılamakta ABD’den daha fazla zorlanacağı görüşünde. Bu durumun da özellikle, yıllardır İran ekonomisi üzerinde devam eden yaptırımlardan kaynaklandığı bildiriliyor.

Resesyondaki Ekonomi

İran ekonomisine dair resmi güncel veriler olmamasıyla birlikte, İran’ın nükleer programı nedeniyle uygulanan uluslararası yaptırımlar yıllardır ekonomiyi zayıflatıyor.

İran 2015 yılında altı büyük güçle nükleer faaliyetlerini durdurma karşılığında yaptığı anlaşma ile birlikte bazı yaptırımlardan muafiyet elde etmişti, fakat ABD Başkanı Donald Trump, 2018 yılında İran’a uygulanan yaptırımları tekrar uygulamaya sokarak ekonomiyi çöküntüye uğratmıştı.

Petrol sektöründe düşüş

Dünya Bankası tarafından, İran’ın dünyadaki en fazla petrol rezervine sahip dördüncü ülke olduğu tahmin ediliyor. Ülkenin ekonomik büyümesinin ve devlet gelirinin büyük bir kısmı petrol satışına bağlı.

Ticarette daralma

İran’ın petrol ihracatındaki düşüş ve bankacılık, madencilik gibi diğer sektörlerdeki uluslararası kısıtlamalar ülkenin dünyanın geri kalanı ile toplam ticaretinde daralmaya neden oldu.

IMF İran’ın ihracatının 2019 ve 2020 yıllarında ithalatının altına düşeceği öngörüsünde bulundu.

Artan Yaşam Maliyeti

 

İran Merkez Bankası, 42,000 İran riyalinin bir dolara karşılık geldiği sabit kur rejimini sürdürüyor, fakat para birimi gayri resmi piyasadaki paradan çok daha zayıf ve bu ay ABD ile artan gerilimlerin ortasında dolar başına 140.000 riale karşılık gelecek kadar zayıfladı.

Zayıf para birimi İran’da enflasyonun artışında paya sahip oluyor.

Dünya Bankası, İran'da Mayıs 2019’da tüketici fiyatlarının yüzde 52 arttığını bildirdi.

Yüksek İşsizlik Oranı

Durağan ya da gerilemekte olan ekonominin temel göstergesi olan 'işsizlik' İran’da da görülüyor. 

Dünya Bankası iş olanaklarının yetersizliğinin İran’da yoksulluğu derinleştirdiğini bildirdi.Dünya Bankası’nın raporuna göre, alım gücü 5.50 doların altında olan insanların yoğunluğuyla ölçülen yoksulluk, 2013’de yüzde 8.1 artarken, 2016’da yüzde 11.6 yükseldi.


Mali açığın derinleşmesi

İran hükümetinin ülke ekonomisini desteklemek alacağı  tedbirler konusunda sınırlı finansmanı var.

Bu durum, yaptırımlar nedeniyle genel olarak denizaşırı baskılanan ekonomi ve petrol satışına yönelik kısıtlamalarla daha da kötüleşti.

Bazı uzmanlar Tahran’ın Suriye ve Yemen'den Afganistan'a uzanan Ortadoğu'daki vekil güçlerini kullanarak ABD'ye yönelik saldırısını hala artırabileceğini söylese de, mali yaptırımlar İran’ın savaş için fon bulma olasılığını kısıtlıyor.


 

CNBC