Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
İSLÂM ’DA ÖRTÜNME
Örtünme Nedir?
Dinimizde erkeğin ve kadının avret yerlerini örtmesi konusu kavga götürmeyecek derecede açık, emin ve şekli bilirli bir hükümdür Fakat son zamanlarda öbür sebeplerle tartışma konusu yapılmaya başlanmıştır Biz de bu konudaki şüpheleri tamir etmek için bu esas farzın ne olduğunu öbür yönleri ile ele alacağız
Örtünme Farz Bir Emirdir
Avret yerlerini örtmek farzdır Bu konudaki ilâhî emir kesindir Bu emir her mümine verilmiştir ve kıyamete değin geçerlidir Yüce Allah namaz gibi örtünmeyi de belirli hükme bağlamış, bunu insanların keyfine ve tercihine bırakmamıştır Örtünme şekli, şahsa ve duruma göre öyle ya da böyle değişse de hüküm değişmeyen Böyle olması rahmettir O, bununla birlikte örtünmenin bir insan, aile ve cemiyet için ne değin zorunlu olduğunu da göstermektedir
Zeki olup bulûğa eren her erkek ve bayan emredilen yerlerini örtmekle yükümlüdür Erkek ve kadına kadar avret bölgelerinin nereler olduğu aşağıda açıklanacaktır
Örtünme, Kur'an ve Sünnet ’te açık açık emredilmiş, kimlerin ne vakit, nerede, ne şekilde örtüneceği bildirilmiştir Bütün İslâm âlimleri örtünmenin farz olduğu konusunda bakış birliği içindedir
Örtünme bir âdet yok ibadettir Âdet olduğu için örtünenler de vardır Fakat her mümin bayan, örtünün yüce Allah'ın emri olduğunu kasıtlı olarak örtünmeli, bu nedenle âdeti ibadete çevirmelidir
Kur'an ve Sünnet ’te örtü için ölçüler verilmiş ama tek tip kıyâfet belirlenmemiştir Bunun için her bayan, bahşedilen ölçülere uymak şartıyla maddî imkânına, iş durumuna, iklim ve çevre şartlarına göre bu emri yerine getirebilir
Yüce Allah erkeklere şu emri vermiştir:
Mümin erkeklere söyle: Gözlerini harama bakmaktan çeksinler ve ırzlarını korusunlar Bu, kendileri için daha temizdir(Nûr 2430)
Yüce Allah kadınlara da şöyle emretmiştir:
Mümin kadınlara da söyle: Gözlerini haramdan sakınsınlar Irzlarını korusunlar Görülmesi tabii olan yerler hariç ziynet yerlerini açmasınlar Baş örtülerini yakalarının üstüne kadar salsınlar Ziynet yerlerini izin verilenler dışarıya kimseye göstermesinler bundan başka ayak bileklerine taktıkları bakımlı süsler bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar Ey müminler, (önceki kusurlarınızdan dolayı) hepiniz Allah'a pişmanlık edin Böylece korktuğunuzdan emin, umduğunuza nâil olursunuzNûr 2431
Elmalılı Hamdi Yazır (rah) ünlü tefsirinde der fakat:
“Bu âyette emredilen şudur: Kadınlar başlarını, saçlarını, kulaklarını, boyunlarını, gerdanlarını ve göğüslerini açık tutmayıp anlatıldığı gibi efendice örtünsünler Bunun için onu temin edecek baş örtüsü kullansınlar Cahiliye (İslâm öncesi) kadınları da hiç baş örtüsü kullanmaz değillerdi Fakat yalnız enselerini bağlar veya arkalarına bırakırlar, yakaları önden açılır, gerdanları ve gerdanlıkları açık olurdu, ziynetleri görünürdü
İslâm önce açıklığı yasaklamıştır Sonradan, kadınların başlarını örtüp başörtülerini yanları ve göğüsleri üzerine sarkıtmasını emretmiştir Böylece sadece tesettürün farz oluşu değil, aynı zamanda onun ne şekilde olacağı da gösterilmiştir Bayan nezaket ve nezaketinin en hoş ifadesi bundadır
Kadınlara örtüyü emreden ikinci âyet şudur:
Ey peygamber! Eşlerine, kızlarına ve müminlerin kadınlarına söyle, evlerinin dışına çıkarken cilbâblarını (dış elbiselerini) üzerlerine alsınlar Bu, onların tanınması ve incitilmemesi için en uygunudur Allah fazla affedici ve fazla esirgeyicidirAhzâb 3359
Cilbâb, tüm bedeni örten elbiseye denir Kadınların vücutlarını iyice örttükleri her türlü elbise cilbâb yerine geçer
Örtünmenin farz olduğu ikinci yer mescid ve namazdır Bu konuda âyette şöyle buyrulmuştur:
Ey âdemoğulları! Her mescide (namaza) gelişte elbiselerinizi giyin (avret yerlerinizi örtün)A‘râf 731
Âyetteki hüküm, Kâbe'de yapılan tavafı ve namaz için mescide gelmeyi de içine alır Buradaki ziynetten maksadın elbise ve giysiolduğu belirtilmiştir Bu Nedenle İslâm namaz ve tavaf gibi ibadetlerde avret yerlerinin örtülmesinin farz olduğunu bildirmiştir
Hz Peygamber (sav) örtünme ile ilgili âyetlerin tefsirini yapmış ve onların nasıl uygulanacağını göstermiştir Bu konuda değişik hadisler vardır Biz ikisini nakledeceğiz:
Hz Âişe (rah) anlatır:
Bir gün Hz Ebû Bekir ’in kızı Esmâ ince bir elbise ile Resûlullah'ın (sas) huzuruna girmişti, Hz Peygamber ondan yüz çevirdi ve şöyle buyurdu:
Ey Esmâ! Kadın erginlik çağına ulaşınca onun şu yüzü ve elleri hariç öteki yerlerinin görülmesi helâl değildirEbû Davud, Libâs, 31
Diğer bir hadiste şöyle buyrulmuştur:
Allah Teâlâ buluğ çağı çağına girmiş bir kadının namazını başörtüsüz kabul etmezEbû Davud, Salât, 84
Örtünmenin ibadet olması için şunlara uyarı etmelidir:
1 Örtünme ile ulu yaratıcının emrine yerine getirmeye niyet etmeli ve O'nun rızâsı için giyilmelidir
2 Örtü dinimizin öğrettiği ölçülerde olmalıdır
Bayan örtünmekle ayrıca kocasının hakkını koruduğunu, nikâh akdine vefa gösterdiğini ve bu nedenle büyük bir hayır yaparak sevap aldığını bilmelidir
Örtünme İşinde Kocaya Düşen Yükümlülük
Evli kadınların örtünmesinden başlarındaki kocaları sorumlu olduğu gibi, kız çocuklarının evleninceye değin örtünme ile ilgili problemlerinden de birinci derecede babası sorumludur Çocukla uzun vakit birlikte olan, onun eğitim ve terbiyesiyle yakından ilgisi bulunan anne de ikinci derecede sorumluluk sahibi olur Âyette şöyle buyrulur:
Ey iman edenler! Yakıtı insanlar ve taşlar olan cehennem ateşinden kendinizi ve ailenizi koruyunTahrîm 666
Ateşten korumanın ama iman ve edeple olacağı bildirilmiştir
Çocuğunun senin üstünde hakkı vardırMüslim, Sıyâm, 182
Örtünme Emanettir
Her farz gibi örtü de ulu Allah'ın bir emanetidir Bayan ve erkeğe örtüyü ulu Allah itimat etmiştir Onu koruyanı Allah dünyada fitneden, âhirette ateşten korur Onu ihmal eden hesaba çekilir ve kendisine, Niçin avret yerlerini yabancıların yanında açtın?diye sorulur Bunun hesabını tahsis etmek kolay değildir
Namus, erkek ve kadın için imandan sonradan en büyük emanettir
Mümin namusunu korumak için can verse şehid olur; cenneti bulur Bayan kocasının, koca da kadınının namusudur Biri diğeri için elbise yapılmıştır Birbirlerini örterler, süslerler, korurlar, tamamlarlar
Çare gibi bir zaruret yokken evinin dışında, yabancıların yanında örtüsünü çıkaran bir kadın, iki kimseye vefasızlık yapmış olur Biri vücudun sahibi yüce Allah, diğeri de nikâh emanetini içeren kocası Sonradan bu kadın kendisi ilk olarak almak üzere herkese zarar vermiş olur
Koca uygarlık zannedip kadınından örtü perdesini açmasını istese bile bayan Allah için açmamalıdır Allah korusun, şeytana uyulup örtü açılırsa ortaya güzellikler yok, bir sürü çirkinlikler çıkar Yüce yaratıcımız bu konuda hepimizi şöyle uyarmaktadır:
Ey âdemoğulları! Sakın iblis birincil anne babanız Havva ile Âdem'e yaptığı gibi (haram şeyleri süsleyerek) sizi de fitneye düşürmesin Iblis onların ayıp yerlerini göstermek için elbiselerini çıkartıp cennetten çıkmalarına sebep olduA‘râf 727
Ey âdemoğulları! Sizin için çirkin yerlerinizi örtecek ve giyip süsleneceğiniz elbiseler yarattık (Onlarla örtünün Şunu da unutmayın ama) takvâ elbisesi daha hayırlıdırA‘râf 726
Örtünme Emniyettir
Örtünen bayan önce kendisini koruma altına almış olur Sonradan kendisine bakan tanıdık olmayan kimseyi nefsinin vesvesesinden ve fena düşüncelerinden kurtarır Bu durumda şeytan istese de kalbi bozmaya yol bulamaz Bu Nedenle örtü, harama aleyhinde bir siper olur Onu giyen sevap aldığı gibi, örtüye hürmet eden de sevap alır
Mümin için kalp Cenâbı Hakk'ın nazar ettiği özel bir mahaldir Orası ilâhî aşkın bulunduğu, tadıldığı ve meyvelerinin alındığı yerdir Bunun için aralıksız pak ve huzurlu olması gerekir Yoksa yüce aşk tadılamaz; insan ağzına koyduğu aş tadıyla kalır
Velîlerden Şiblî hazretlerine (ks), Mümin erkeklere söyle gözlerini haramdan sakınlarâyetinin mânası nedir?diye sorulduğunda şöyle demiştir:
Bunun mânası şudur: Onlara söyle; baş gözlerini haramdan, yürek gözlerini de Allah'tan gayri şeylerden çeksinler
Göz gönüle açılan bir penceredir Yürek ehli için göz ve bakışlar çok önemlidir Yüce Allah'a âşık bir mümin için en önemli iş gönlünü ve gözünü haramdan korumaktır Dünya ehli bunu anlamaz
Şeytanın erkeğe karşı en birinci silâhı kadındır; avlamak istediğini onunla vurur Iblis örtü içindeki kadınla hedefine kolay ulaşamaz Bunu bilir ve kadını örten elbiseyi çıkartmak için bin türlü kaygı verir Bunu tek olarak başaramazsa, insan şeytanlarından yardım ister Bunun için ulu Peygamberimiz (sav) kadınları şöyle uyarmıştır:
Bayan örtülmesi gereken bir varlıktır Bayan dışarı çıktığı vakit iblis ona gözünü diker (onu günaha nasıl cihaz edeceğini hesap eder)Tirmizî, Radâ, 18
Bazıları, örtünen kadınların içinde nice fena kadınların bulunduğunu, örtünün onlara bir avantaj vermediğini söyler Böyle kadınlar bulunabilir Örtü ona bir fayda vermese de ona bakan ve örtülü olduğu için haramdan korunan kimselere üstünlük verir Örtülü olup musibet niyetinde olan bir kadın ama onu yakından tanıyanlara ve kendisi gibi musibet arkasından olanlara zarar verir
Fakat iyi niyetli bir kadın açık olsa ve bu şekilde dışarı çıksa, hiç kimseye zarar verme derdi de olmasa, o bu pozisyonu ile kendisine fena niyetle bakana zarar verir, fena niyetli olana kapı açmış olur Kendisi hiç harama bulaşmadan evine dönse bile, kendisine kötü niyetle bakıp harama düşen bir sürü insan bulunur Sebebi de bu bayan olur
böylece örtü, bayan ve erkek için her yönden emniyettir O, iyilere de kötülere de fayda verir Yüce Allah örtünmenin faydasını anlatırken şöyle buyurmuştur:
Mümin kadınlara söyle örtünsünler; çünkü bu, onların tanınması ve incitilmemesi için en uygunudurAhzâb 3359
*
Örtünme Nedir?
Dinimizde erkeğin ve kadının avret yerlerini örtmesi konusu kavga götürmeyecek derecede açık, emin ve şekli bilirli bir hükümdür Fakat son zamanlarda öbür sebeplerle tartışma konusu yapılmaya başlanmıştır Biz de bu konudaki şüpheleri tamir etmek için bu esas farzın ne olduğunu öbür yönleri ile ele alacağız
Örtünme Farz Bir Emirdir
Avret yerlerini örtmek farzdır Bu konudaki ilâhî emir kesindir Bu emir her mümine verilmiştir ve kıyamete değin geçerlidir Yüce Allah namaz gibi örtünmeyi de belirli hükme bağlamış, bunu insanların keyfine ve tercihine bırakmamıştır Örtünme şekli, şahsa ve duruma göre öyle ya da böyle değişse de hüküm değişmeyen Böyle olması rahmettir O, bununla birlikte örtünmenin bir insan, aile ve cemiyet için ne değin zorunlu olduğunu da göstermektedir
Zeki olup bulûğa eren her erkek ve bayan emredilen yerlerini örtmekle yükümlüdür Erkek ve kadına kadar avret bölgelerinin nereler olduğu aşağıda açıklanacaktır
Örtünme, Kur'an ve Sünnet ’te açık açık emredilmiş, kimlerin ne vakit, nerede, ne şekilde örtüneceği bildirilmiştir Bütün İslâm âlimleri örtünmenin farz olduğu konusunda bakış birliği içindedir
Örtünme bir âdet yok ibadettir Âdet olduğu için örtünenler de vardır Fakat her mümin bayan, örtünün yüce Allah'ın emri olduğunu kasıtlı olarak örtünmeli, bu nedenle âdeti ibadete çevirmelidir
Kur'an ve Sünnet ’te örtü için ölçüler verilmiş ama tek tip kıyâfet belirlenmemiştir Bunun için her bayan, bahşedilen ölçülere uymak şartıyla maddî imkânına, iş durumuna, iklim ve çevre şartlarına göre bu emri yerine getirebilir
Yüce Allah erkeklere şu emri vermiştir:
Mümin erkeklere söyle: Gözlerini harama bakmaktan çeksinler ve ırzlarını korusunlar Bu, kendileri için daha temizdir(Nûr 2430)
Yüce Allah kadınlara da şöyle emretmiştir:
Mümin kadınlara da söyle: Gözlerini haramdan sakınsınlar Irzlarını korusunlar Görülmesi tabii olan yerler hariç ziynet yerlerini açmasınlar Baş örtülerini yakalarının üstüne kadar salsınlar Ziynet yerlerini izin verilenler dışarıya kimseye göstermesinler bundan başka ayak bileklerine taktıkları bakımlı süsler bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar Ey müminler, (önceki kusurlarınızdan dolayı) hepiniz Allah'a pişmanlık edin Böylece korktuğunuzdan emin, umduğunuza nâil olursunuzNûr 2431
Elmalılı Hamdi Yazır (rah) ünlü tefsirinde der fakat:
“Bu âyette emredilen şudur: Kadınlar başlarını, saçlarını, kulaklarını, boyunlarını, gerdanlarını ve göğüslerini açık tutmayıp anlatıldığı gibi efendice örtünsünler Bunun için onu temin edecek baş örtüsü kullansınlar Cahiliye (İslâm öncesi) kadınları da hiç baş örtüsü kullanmaz değillerdi Fakat yalnız enselerini bağlar veya arkalarına bırakırlar, yakaları önden açılır, gerdanları ve gerdanlıkları açık olurdu, ziynetleri görünürdü
İslâm önce açıklığı yasaklamıştır Sonradan, kadınların başlarını örtüp başörtülerini yanları ve göğüsleri üzerine sarkıtmasını emretmiştir Böylece sadece tesettürün farz oluşu değil, aynı zamanda onun ne şekilde olacağı da gösterilmiştir Bayan nezaket ve nezaketinin en hoş ifadesi bundadır
Kadınlara örtüyü emreden ikinci âyet şudur:
Ey peygamber! Eşlerine, kızlarına ve müminlerin kadınlarına söyle, evlerinin dışına çıkarken cilbâblarını (dış elbiselerini) üzerlerine alsınlar Bu, onların tanınması ve incitilmemesi için en uygunudur Allah fazla affedici ve fazla esirgeyicidirAhzâb 3359
Cilbâb, tüm bedeni örten elbiseye denir Kadınların vücutlarını iyice örttükleri her türlü elbise cilbâb yerine geçer
Örtünmenin farz olduğu ikinci yer mescid ve namazdır Bu konuda âyette şöyle buyrulmuştur:
Ey âdemoğulları! Her mescide (namaza) gelişte elbiselerinizi giyin (avret yerlerinizi örtün)A‘râf 731
Âyetteki hüküm, Kâbe'de yapılan tavafı ve namaz için mescide gelmeyi de içine alır Buradaki ziynetten maksadın elbise ve giysiolduğu belirtilmiştir Bu Nedenle İslâm namaz ve tavaf gibi ibadetlerde avret yerlerinin örtülmesinin farz olduğunu bildirmiştir
Hz Peygamber (sav) örtünme ile ilgili âyetlerin tefsirini yapmış ve onların nasıl uygulanacağını göstermiştir Bu konuda değişik hadisler vardır Biz ikisini nakledeceğiz:
Hz Âişe (rah) anlatır:
Bir gün Hz Ebû Bekir ’in kızı Esmâ ince bir elbise ile Resûlullah'ın (sas) huzuruna girmişti, Hz Peygamber ondan yüz çevirdi ve şöyle buyurdu:
Ey Esmâ! Kadın erginlik çağına ulaşınca onun şu yüzü ve elleri hariç öteki yerlerinin görülmesi helâl değildirEbû Davud, Libâs, 31
Diğer bir hadiste şöyle buyrulmuştur:
Allah Teâlâ buluğ çağı çağına girmiş bir kadının namazını başörtüsüz kabul etmezEbû Davud, Salât, 84
Örtünmenin ibadet olması için şunlara uyarı etmelidir:
1 Örtünme ile ulu yaratıcının emrine yerine getirmeye niyet etmeli ve O'nun rızâsı için giyilmelidir
2 Örtü dinimizin öğrettiği ölçülerde olmalıdır
Bayan örtünmekle ayrıca kocasının hakkını koruduğunu, nikâh akdine vefa gösterdiğini ve bu nedenle büyük bir hayır yaparak sevap aldığını bilmelidir
Örtünme İşinde Kocaya Düşen Yükümlülük
Evli kadınların örtünmesinden başlarındaki kocaları sorumlu olduğu gibi, kız çocuklarının evleninceye değin örtünme ile ilgili problemlerinden de birinci derecede babası sorumludur Çocukla uzun vakit birlikte olan, onun eğitim ve terbiyesiyle yakından ilgisi bulunan anne de ikinci derecede sorumluluk sahibi olur Âyette şöyle buyrulur:
Ey iman edenler! Yakıtı insanlar ve taşlar olan cehennem ateşinden kendinizi ve ailenizi koruyunTahrîm 666
Ateşten korumanın ama iman ve edeple olacağı bildirilmiştir
Çocuğunun senin üstünde hakkı vardırMüslim, Sıyâm, 182
Örtünme Emanettir
Her farz gibi örtü de ulu Allah'ın bir emanetidir Bayan ve erkeğe örtüyü ulu Allah itimat etmiştir Onu koruyanı Allah dünyada fitneden, âhirette ateşten korur Onu ihmal eden hesaba çekilir ve kendisine, Niçin avret yerlerini yabancıların yanında açtın?diye sorulur Bunun hesabını tahsis etmek kolay değildir
Namus, erkek ve kadın için imandan sonradan en büyük emanettir
Mümin namusunu korumak için can verse şehid olur; cenneti bulur Bayan kocasının, koca da kadınının namusudur Biri diğeri için elbise yapılmıştır Birbirlerini örterler, süslerler, korurlar, tamamlarlar
Çare gibi bir zaruret yokken evinin dışında, yabancıların yanında örtüsünü çıkaran bir kadın, iki kimseye vefasızlık yapmış olur Biri vücudun sahibi yüce Allah, diğeri de nikâh emanetini içeren kocası Sonradan bu kadın kendisi ilk olarak almak üzere herkese zarar vermiş olur
Koca uygarlık zannedip kadınından örtü perdesini açmasını istese bile bayan Allah için açmamalıdır Allah korusun, şeytana uyulup örtü açılırsa ortaya güzellikler yok, bir sürü çirkinlikler çıkar Yüce yaratıcımız bu konuda hepimizi şöyle uyarmaktadır:
Ey âdemoğulları! Sakın iblis birincil anne babanız Havva ile Âdem'e yaptığı gibi (haram şeyleri süsleyerek) sizi de fitneye düşürmesin Iblis onların ayıp yerlerini göstermek için elbiselerini çıkartıp cennetten çıkmalarına sebep olduA‘râf 727
Ey âdemoğulları! Sizin için çirkin yerlerinizi örtecek ve giyip süsleneceğiniz elbiseler yarattık (Onlarla örtünün Şunu da unutmayın ama) takvâ elbisesi daha hayırlıdırA‘râf 726
Örtünme Emniyettir
Örtünen bayan önce kendisini koruma altına almış olur Sonradan kendisine bakan tanıdık olmayan kimseyi nefsinin vesvesesinden ve fena düşüncelerinden kurtarır Bu durumda şeytan istese de kalbi bozmaya yol bulamaz Bu Nedenle örtü, harama aleyhinde bir siper olur Onu giyen sevap aldığı gibi, örtüye hürmet eden de sevap alır
Mümin için kalp Cenâbı Hakk'ın nazar ettiği özel bir mahaldir Orası ilâhî aşkın bulunduğu, tadıldığı ve meyvelerinin alındığı yerdir Bunun için aralıksız pak ve huzurlu olması gerekir Yoksa yüce aşk tadılamaz; insan ağzına koyduğu aş tadıyla kalır
Velîlerden Şiblî hazretlerine (ks), Mümin erkeklere söyle gözlerini haramdan sakınlarâyetinin mânası nedir?diye sorulduğunda şöyle demiştir:
Bunun mânası şudur: Onlara söyle; baş gözlerini haramdan, yürek gözlerini de Allah'tan gayri şeylerden çeksinler
Göz gönüle açılan bir penceredir Yürek ehli için göz ve bakışlar çok önemlidir Yüce Allah'a âşık bir mümin için en önemli iş gönlünü ve gözünü haramdan korumaktır Dünya ehli bunu anlamaz
Şeytanın erkeğe karşı en birinci silâhı kadındır; avlamak istediğini onunla vurur Iblis örtü içindeki kadınla hedefine kolay ulaşamaz Bunu bilir ve kadını örten elbiseyi çıkartmak için bin türlü kaygı verir Bunu tek olarak başaramazsa, insan şeytanlarından yardım ister Bunun için ulu Peygamberimiz (sav) kadınları şöyle uyarmıştır:
Bayan örtülmesi gereken bir varlıktır Bayan dışarı çıktığı vakit iblis ona gözünü diker (onu günaha nasıl cihaz edeceğini hesap eder)Tirmizî, Radâ, 18
Bazıları, örtünen kadınların içinde nice fena kadınların bulunduğunu, örtünün onlara bir avantaj vermediğini söyler Böyle kadınlar bulunabilir Örtü ona bir fayda vermese de ona bakan ve örtülü olduğu için haramdan korunan kimselere üstünlük verir Örtülü olup musibet niyetinde olan bir kadın ama onu yakından tanıyanlara ve kendisi gibi musibet arkasından olanlara zarar verir
Fakat iyi niyetli bir kadın açık olsa ve bu şekilde dışarı çıksa, hiç kimseye zarar verme derdi de olmasa, o bu pozisyonu ile kendisine fena niyetle bakana zarar verir, fena niyetli olana kapı açmış olur Kendisi hiç harama bulaşmadan evine dönse bile, kendisine kötü niyetle bakıp harama düşen bir sürü insan bulunur Sebebi de bu bayan olur
böylece örtü, bayan ve erkek için her yönden emniyettir O, iyilere de kötülere de fayda verir Yüce Allah örtünmenin faydasını anlatırken şöyle buyurmuştur:
Mümin kadınlara söyle örtünsünler; çünkü bu, onların tanınması ve incitilmemesi için en uygunudurAhzâb 3359
*
